آینده دارو از آنِ دریاست

به گزارش مارین نیوز از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، اقیانوس ها به‌عنوان مادر منشاء حیات منابع منحصربه ‌فردی هستند و بیوتکنولوژی مدرن با ورود به این عرصه توانسته است فن‌آوری جدیدی را تعریف کند که با بهره‌گیری از ارگانیسم‌های زنده دریایی، در تحقیقات زیست دارویی و فرآوری‌های غذایی کاربردهای بسیار دارد و می توان برخی پلی ساکاریدهای مشتق شده از ارگانیسم‌های دریایی در حوزه صنایع غذایی و شیمیایی را تجاری‌سازی کرد.

در جهان در حال‌ توسعه، سرطان به‌عنوان یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر، به یکی از بزرگترین چالش های علوم پزشکی و دارویی تبدیل‌ شده است. بسیاری از ترکیبات زیست فعال با توانایی و پتانسیل ضد سرطانی، از موجودات دریایی مختلف نظیر اسفنج ها، تونیکات ها، نرم تنان و دیگر ارگانیسم های دریایی استخراج‌ شده‌اند. آنها می توانند ترکیبات پیچیده ضد توموری تولید کنند که به‌مراتب، موثرتر از ترکیبات موجود است.

طبق مطالعات مختلف، پتانسیل ضد سرطانی آنها، عمدتاً ناشی از عملکرد آنتی اکسیدانی، ضدتکثیری و ضد جهش آنها است. این ترکیبات کشف‌شده از موجودات دریایی، با مکانیسم های مختلفی چون آپوپتوزیس، تأثیر بر توازن توبولین-میکروتوبول (ضدمیکروتوبول)، مهار رگزایی، ضد تکثیر و سیتوتوکسیک، موجب تحریک مرگ سلولی می شوند.

سولماز سلیمانی دانشجوی دکتری زیست‌شناسی دریا و مسئول تدوین شناسنامه 'استخراج و تولید ترکیبات طبیعی از منابع دریایی' با اشاره به فرآورده‌های شناخته‌شده طبیعی دریایی گفت:‌ حدود 15000 فرآورده طبیعی دریایی تاکنون شناخته‌شده است. اخیراً نیز 45 فرآورده طبیعی به‌دست‌آمده از دریا، برای کاربردهای دارویی در سطح کلینیکی مورد آزمایش قرارگرفته‌اند که تاکنون 2 عدد از آن‌ها به‌عنوان دارو ثبت‌شده است.

سلیمانی افزود: از جمله فناوری های نو در این حوزه، فناوری تولید مواد آرایشی، بیوپلیمرها، سوخت های زیستی، کود زیستی و فیلتر زیستی، مکمل های غذایی، شوینده ها، رنگ های خوراکی، دارو و فناوری تولید بیوپلیمرهای دارویی، تولید بیوسورفکتانت و درنهایت فناوری تولید چسب زیستی و واکسن اختصاصی آبزیان است.

این فعال حوزه فناوری گفت: در زمینهٔ استفاده و کاربردهای ترکیبات طبیعی، با توجه به شناخت نسبی از ترکیبات طبیعی در خشکی و بهره‌برداری از آن‌ها، اولویت بسیاری از کشورها کشف و بهره‌برداری از ترکیبات طبیعی دریایی است. لذا هر کشوری در این حوزه سریع‌تر و باقدرت بیشتر وارد شود نسبت به سایر رقبا برتری پیدا می‌کند.

مسئول تدوین شناسنامه 'استخراج و تولید ترکیبات طبیعی از منابع دریایی' ، زیست فناوری را به‌عنوان فناوری که کاربردهای آن موجب ارتقای سطح زندگی است، معرفی کرد و افزود: امروزه، حوزه زیست فناوری در توسعه زیست داروها، توجه فزاینده ای را به خود جلب کرده است و از جنبه های گوناگونی می تواند به بهبود بهداشت در کشورهای درحال‌توسعه کمک کند. 

وی بابیان اینکه علی‌رغم پتانسیل‌های فراوان دریایی به دلایل مختلف بهره‌برداری مناسب صورت نگرفته است، گفت: جدا از مشکلات تکنیکی و سختی کار در دریا که در تمامی کشورها وجود دارد حوزه دریا از خشکی عقب‌تر هست و به خاطر عدم توجه جدی مدیران و محققین به این حوزه در کشور بهره‌برداری مناسبی از دریا صورت نگرفته است.

وی افزود:از دلایل دیگر این عقب‌ماندگی می‌توان به جوان و تازه تأسیس بودن رشته‌های تخصصی دریایی، عدم وجود دانشگاه‌های تراز اول کشور در نوار ساحلی، عدم شناخت شرکت‌ها و صنایع از قابلیت‌های دریایی نام برد.

این فعال حوزه فناوری در بخش دریا با اشاره به اهمیت نقشه راه فناوری‌های دریایی در جهت توسعه این بخش بیان کرد: با توجه به اینکه شناخت دقیقی از حوزه دریا و قابلیت‌های آن در کشور وجود ندارد و با توجه به نحوه شکل‌گیری و مسیر رشد صنایع دریایی در کشورهای صاحب‌نام، نیازمند برنامه‌ریزی و تعیین اولویت در این حوزه هستیم.

مسئول تدوین شناسنامه 'استخراج و تولید ترکیبات طبیعی از منابع دریایی با اشاره به نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه فناوری‌های مرتبط با این حوزه گفت: بار اصلی توسعه در این حوزه بیشتر متکی به شرکت‌های دانش‌بنیان جوان و چابک است و دانش و تجربه ما در حوزه ترکیبات طبیعی، ناشناخته است و این وظیفه محققین و فارغ‌التحصیلان تحصیلات تکمیلی است تا با راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان دانش جدید کسب‌شده در این حوزه را به فناوری تبدیل نموده و در اختیار جامعه و صنعت قرار دهند.

سلیمانی در آخر به چند مورد از اولویت‌های پژوهشی و صنعتی کشور که به توسعه در این بخش سرعت می‌بخشد، اشاره کرد و افزود: از جمله اولویت های پژوهشی و صنعتی کشور در این حوزه فناوری تولید مواد آرایشی و بهداشتی، فناوری تولید بیوپلیمرها و فناوری تولید سوخت های زیستی است.