گفتگوی اختصاصی با نویسنده کتاب "Naval Submarine Body Form Design and Hydrodynamics"

به گزارش مارین نیوز، کتاب "Naval Submarine Body Form Design and Hydrodynamics" (طراحی و هیدرودینامیک شکل بدنه زیردریایی های نظامی) نوشته محمد مونسان به تازگی از سوی انتشارات آلمانی  LAP LAMBERT Academic Publishing منتشر شده است. نویسنده در این کتاب سعی کرده نکاتی به روز برای طراحی شکل بدنه زیردریایی برای به حداقل رسانیدن مقاومت در حالت زیرسطحی و برخی موضوعات مهم برای هیدرودینامیک زیردریایی را ارائه دهد که تحلیل ها و نتایج ارائه شده در آن بر اساس مدلسازی CFD و آزمایش مدل در حوضچه کشش است. 

محمد مونسان فارغ التحصیل کارشناسی کشتی سازی امیرکبیر (1381)، کارشناسی ارشد مهندسی دریا دانشگاه صنعتی شریف (1383) بوده و هم اکنون دانشجوی دکترای کشتی سازی در کشور اوکراین است. وی که تا قبل از این کتاب، پنج جلد کتاب نیز تالیف یا ترجمه کرده است از جمله "کتاب جامع مهندسی معماری دریایی"، طرح زیردریایی ایرانی با پرچم ایران بر روی جلد این کتاب را از خود کتاب عزیزتر و مهمتر می داند. به بهانه انتشار این کتاب با وی به گفتگو نشستیم که در ادامه از نگاه شما می‌گذرد: 

بنده از سال 91 به بعد انرژی خود را روی تولید فیلم های آموزشی درسی رشته کشتی سازی گذاشتم که حاصل آن تا امروز 196 ساعت فیلم آموزشی است که بطور رایگان روی سایتها منتشر شده و لذا قصد نوشتن کتاب جدید نداشتم. یکی از ناشرین آلمانی چند تا از مقالاتم را دیده بود و پیشنهاد کرد که مطالب مقالات را کامل کرده و در فرمت یک کتاب منتشر کنیم. من چند مرتبه ایمیل های این انتشاراتی را حذف کردم چون فکر میکردم هرزنامه است و قصد فریبکاری و دریافت پول دارند. ولی بعد از تکرار چندین باره درخواست آنها، کنجکاو شدم که یک بررسی کنم. از همان اول ایمیل زدم و گفتم من 1 دلار هم بابت چیزی پرداخت نمی کنم، اگر مایل هستید ادامه بدهیم. آنها هم با رغبت قبول کردند. در نهایت، این کتاب که جمع بندی و بازنویسی 22 مقاله ژورنال بنده هست ظرف مدت 5 ماه تهیه و چاپ شد. برای ما که در ایران زندگی کردیم و برای چاپ هر کتاب 2-3 سال دوندگی کردیم و چند میلیون هم هزینه کردیم، چنین چیزهایی قابل باور و قابل هضم نبود واقعا. متاسفانه فرآیند چاپ کتاب در دانشگاه های ایران آنقدر طولانی و کسل کننده است که در برخی مواقع اصلا تاریخ مصرف و موضوعیت کتاب منقضی می گردد.

ابتدا جایگاه علمی افراد را از روی دانشگاه یا مقالات یا رتبه ها و جوایز معروف علمی بررسی می کنند. پیشنهاد نباید حتما از سوی آنان باشد بلکه خود مولف هم میتواند پیشنهاد کننده باشد. هرچند در سالهای اخیرا ظاهرا مد شده که انتشاراتی ها برای سبقت از ناشران دیگر، تیم های تخصصی تفکیک شده ای دارند که خودشان افراد را یافته و پیشنهاد می دهند. سپس یک فهرست از مطالب را می خواهند برای بررسی ساختار کتاب. بعد از این مرحله، نسخه اولیه کتاب، بدون صفحه بندی ارسال می گردد. نظرات کارشناسان آنها به صورت اجباری یا اختیاری اعلام می گردد. پس از اعمال نظرات، مجددا نسخه نهایی ارسال می گردد. اگر باز هم تایید شد می رود برای صفحه بندی. یکی از چالشهای جالب ما با این دوستان، طرح روی جلد بود. من اصرار داشتم که طرح یک زیردریایی ایرانی با پرچم ایران چاپ شود ولی آنها زیر بار نمی رفتند و می گفتند چون موضوع خاص ایران یا تاریخی یا باستانی نیست، نباید پرچم ایران درج گردد. ضمن اینکه خودشان تصویر زیردریایی آلمانی یا تصاویر دیگر از یک سایت را پیشنهاد می دادند. کلا غربی ها به هر بهانه ای در کتابهایشان به دنبال به رخ کشیدن فناوری و صنعت و افتخارات خود هستند، از طرح روی جلد گرفته تا صفحات داخلی. برایم جالب بود که پس از یک ماه کشمکش بالاخره پذیرفتند و مجوز لازم را گرفتند و این طرح روی جلد برای من از خود کتاب عزیزتر و مهمتر است. 

این کتاب با نام Naval Submarine Body Form Design and Hydrodynamics در 305 صفحه دارای 14 فصل است و تحلیل ها و نتایج ارائه شده در آن بر اساس مدلسازی CFD و آزمایش مدل در حوضچه کشش است. رویکرد اصلی آن، ارائه نکاتی برای طراحی شکل بدنه زیردریایی برای به حداقل رسانیدن مقاومت در حالت زیرسطحی است و در کنار آن، برخی موضوعات مهم برای هیدرودینامیک زیردریایی هم بیان شده است. فصل اول به کلیاتی در مورد مبانی انتخاب شکل یک جسم متحرک در داخل سیال پرداخته است. فصل دوم به ارائه یک سری جدید هیدرودینامیکی به نام ایران پرداخته با عنوان IHSS (Iranian Hydrodynamic Series of Submarine) که برای اولین بار توسط بنده بنیان گذاری شده و انشاء الله توسط هموطنان تکمیل خواهد شد و این افتخار به نام ایران در دنیا ثبت خواهد شد. جالبست که در همین ابتدای کار، افراد متعددی در دنیا کنجکاو شده اند که این IHSS چیست!. فصل سوم به معادلات شکل سینه و فصل چهارم به معادلات شکل پاشنه و تحلیلهای هیدرودینامیکی آنها پرداخته است. فصل پنجم نسبت طول به قطر (L/D) بهینه در زیردریایی های بدنه میانی استوانه ای را بررسی کرده است. فصل ششم حالت های مختلفی از شکل برجک را تحلیل کرده و شکل بهینه را پیشنهاد داده است. فصل هفتم به ارائه فرمولهای مهندسی برای محاسبه مقاومت زیرسطحی پرداخته و فصل هشتم معیارهایی را برای ارزیابی دریامانی یک زیردریایی پیشنهاد داده که با معیارهای کشتی ها طبیعتا متفاوت است. فصل نهم به مقاومت در حالت سطحی پرداخته است. فصلهای ده و یازده، حالت غوطه وری کامل برای دو موضوع صفر شدن مقاومت موج سازی و همچنین حذف شدن اثرات امواج روی حرکات یک زیردریایی در عمق آب را بررسی کرده است. برای تست مدل زیردریایی در حوضچه کشش نکات خاصی وجود دارد بخصوص برای تست زیرسطحی که در فصل دوازده ارائه شده است. وقتی یک زیردریایی نزدیک به کف دریا حرکت می کند اثرات کف روی توزیع فشار و در نتیجه روی مقاومت و نیروی لیفت در فصل سیزده ارزیابی شده است. در فصل چهارده اثرات حرکت یک جسم غوطه ور در داخل لوله و اثرات دیواره بررسی شده که می تواند مشابه حرکت زیردریایی های هوشمند برای بازرسی داخل لوله های آب باشد یا حرکت یک اژدر در داخل لوله اژدر افکن. این کتاب حاصل جمع بندی قسمتی از تحلیل ها و مقالات من در مدت 4 ساله دوره دکتری می باشد که در قالب یک کتاب ارائه شده است و امیدوارم مفید باشد.      

کلا از نظر من مستندسازی علمی که مهمترین آن انتشار کتاب است، نقطه ضعف اساسی کشورهای جهان دوم و سوم هست. برای «رسوب دانش» در یک کشور باید کتابهای علمی غنی (و نه سرهم بندی شده!) به وفور در دسترس باشد. چرا باید 90 درصد منابع علمی رشته دریایی لاتین باشد؟ بعضی ها متاسفانه ضرورت انتشار کتابهای فارسی را هرگز درک نمی کنند بخصوص برخی اساتید دانشگاه ها. بخاطر همین هست که برخی اساتید ما بیش از 100 مقاله پراکنده در ایران و دنیا دارند ولی یک کتاب کوچک 200 صفحه ای به فارسی ندارند. من اینجا احتیاط می کنم که افراد را به سوی چاپ کتاب لاتین سوق ندهم. اولویت اول ما انتشار کتاب فارسی هست. خود من 5 جلد کتاب فارسی نوشتم و بعد سراغ کتاب لاتین رفتم آنهم با تفصیلی که گفتم نه بطور مشتاقانه. حالا در مورد زیردریایی که یک موضوع خاص علمی است، فقر منابع علمی کاملا حاد است. من سعی کردم با انتشار سه کتاب فارسی و یک مجموعه فیلم آموزشی 28 ساعته (در قالب درس "طراحی کشتی های ویژه") و بارگذاری روی سایت kashti.ir کمک کنم تا از فقر علمی مطلق در زمینه زیردریایی اندکی فاصله بگیریم ولی باز هم کمبودهای حادی وجود دارد که انشاء الله به کمک دانشجویان فعلی و مهندسان پرتلاش آینده به مرور مرتفع خواهد شد. خوشبختانه نسل آینده مهندسین، ضرورت دانش فنی و رسوب دانش را بیشتر و بهتر از نسل گذشته درک می کنند. فراموش نکنیم که «مستندسازی» به عنوان عامل محوری در رسوب دانش، نقطه ضعف اساسی ما هست.    

بنده در جریان کارهای نظامی و پروژه های ساخت آنها نیستم و در جبهه دانشگاهی برای تولید منابع علمی فعالیت میکنم ولی آنچه از رسانه ها می شنویم مایه مباهات و افتخار هر ایرانی است که جزء 13 کشور طراح و سازنده زیردریایی های نظامی در دنیا باشیم و رتبه دهم بزرگترین ناوگان زیردریایی های دنیا از نظر تعداد را داشته باشیم. زیردریایی به اتفاق نظر کلیه مهندسین معماری دریایی، پیچیده ترین وسیله نقلیه دریایی و مدرن ترین و استراتژیک ترین تجهیز نظامی است. در اینجا توجه شما را به نکته جالبی جلب می کنم. در لیست فروش تجهیزات نظامی در دنیا، به ندرت نامی از زیردریایی دیده می شود و اگر هم خرید و فروشی انجام شود، بین کشورهای خاص و با لحاظ کردن شرایط سیاسی و استراتژیک خاص انجام می شود. بطور مثال، فروش انواع هواپیماهای جنگنده نظامی به کشورهای عربی انجام می شود ولی فروش زیردریایی به آنها تقریبا ممنوع است حتی به قیمتهای گزاف. علت اصلی این تفاوت این است که امکان اختفاء برای هواپیما وجود ندارد و به محض بلند شدن از روی سطح زمین براحتی توسط رادارها و ماهواره ها از فاصله چند صد کیلومتری قابل ردیابی و سپس قابل انهدام است ولی یک زیردریایی از لحظه ای که به زیر سطح آب می رود دیگر توسط رادار و ماهواره قابل ردیابی نیست چراکه امواج الکترومغناطیس در عمق آب نفوذ نمی کنند. مهمترین وسیله ردیابی زیردریایی، همان سونار و تجهیزات صوتی است که آن هم کارایی بسیار محدودی دارد و ممکن است زیردریایی را (در صورت رعایت اصول اختفاء) حتی تا فاصله چند صد متری هم نتواند ردیابی کند. پس اولین پارامتر مهم زیردریایی این است که این قابلیت را دارد که بصورت پنهان، خود را به دشمن نزدیک کند در صورتیکه کمتر جنگنده ای چنین قابلیتی دارد. به همین دلیل است که اصطلاحا گفته می شود که "پیدا کردن یک زیردریایی در دریا همانند پیدا کردن یک سوزن در انبار کاه است". پارامتر مهم دوم، وزن زیاد و انواع سلاح های مختلفی است که یک زیردریایی می تواند حمل کند. یک زیردریایی می تواند دهها تن انواع اژدر، مین، موشک های معمولی و قاره پیما را ذخیره، حمل و پرتاب کند در صورتیکه هیچ جنگنده ای نمی تواند این حجم و این تنوع از سلاح را حمل کند. پارامتر مهم سوم، مدت زمان بسیار طولانی است که یک زیردریایی می تواند در عمق آب بماند. یک زیردریایی دیزل الکتریک معمولی مدت زمان عملیات 30-45 روزه می تواند داشته باشد و اگر مجهز به سیستم های رانش مستقل از هوا باشد این مقدار می تواند به بیش از 2 برابر افزایش یابد. در حالیکه یک هواپیمای جنگنده مدت زمان بسیار محدودی می تواند در آسمان باشد (معمولا زمانی کمتر از 10 ساعت). پس با این مقایسه ساده می توان براحتی درک نمود که چرا در دنیا، زیردریایی منحصربفردترین تجهیز نظامی محسوب می گردد. با درک این اهمیت باید تلاشی مضاعف و جهادگونه در تدوین دانش فنی در این زمینه انجام داد و این وظیفه دانشگاه های ماست که بجای پروژه های تخیلی یا غیر ضروری و دست چندم، به سمت نیازهای واقعی کشور بروند. کاربردهای زیردریایی های بدون سرنشین در صنایع مختلف ازجمله نفت و گاز نیز بر همگان عیان است و نیازی به تفصیل آن نیست.   

این کتاب، به غیر از آلمان در کل دنیا پخش می شود و در اختیار تمام کتابفروشی های معروف دنیا از جمله آمازون قرار می گیرد. از نظر تیراژ، چنین کتابهایی چون مخاطب خاص دارند به تعداد زیاد چاپ نمی شوند مثلا در ابتدا 100 جلد از آنها چاپ و توزیع می گردد. در صورتیکه فروش داشته باشد خودبخود تعداد بیشتری چاپ می کنند مگر اینکه خود مولف درخواست توقف چاپ را داشته باشد تا بتواند برای ویرایش دوم کتاب اقدام کند. در مورد ترجمه فارسی کتاب، امیدوارم خداوند انرژی ای بدهد که در اولین فرصت آن را به فارسی برگردانم. افراد علاقه مند به تهیه کتاب می توانند مستقیم از انتشاراتی ها و از طریق اینترنت اقدام نمایند یا از طریق ایمیل و سایت زیر اطلاع دهند تا ارسال گردد.