تشکیل "استان مکران" و تقسیم طول سواحل جنوبی به استانهای کوچکتر

محمد مونسان عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر، با ارسال یادداشتی به تحریریه مارین نیوز در راستای توسعه سواحل مکران نوشت :

پس از قرن ها بی توجهی به تنها ساحل اقیانوسی ایران که «سواحل مکران» نامیده می شود به طول 780 کیلومتر، که از بندرعباس تا چابهار ادامه دارد، هم اکنون با تاکیدات ویژه مقام معظم رهبری نوبت به توسعه این سواحل رسیده است. بخش غربی سواحل مکران، جزء استان هرمزگان است. طول کل سواحل جنوبی ایران بدون احتساب جزایر در حدود 1800 کیلومتر است که طول سواحل در خلیج فارس حدود 1200 کیلومتر و در دریای عمان حدود 600 کیلومتر است. خود استان هرمزگان حدود 850 کیلومتر خط ساحلی دارد که با توجه به بودجه اندک این استان در مقیاس کشوری، عملا رسیدگی مناسبی به سواحل این استان نمی شود. وقتی طول بسیار زیادی از خط ساحلی خلیج فارس و دریای عمان در محدوده فقط یک استان می باشد، عملا تمرکز کافی برای مدیریت سواحل وجود ندارد. لذا ضرورت دارد طول سواحل مکران به دو یا سه استان تقسیم شود و قسمت شرقی استان هرمزگان (از بندرعباس به سمت شرق)، تبدیل به یک استان مستقل شود. این استان می تواند "استان مکران" نام گیرد. هم اکنون استان هرمزگان با احتساب جزایر، به تنهایی حدود 50 درصد خط ساحلی جنوب کشور را در اختیار دارد که این اصلا معقول و منطقی نیست. تغییر آرایش فعلی استان های ساحلی جنوب، یکی از ضرورتهای توسعه این مناطق است. هم اکنون کمتر از نیم درصد جمعیت کشور در سواحل مکران مستقر هستند در حالیکه در یک کشور بیابانی، خشک و کم آب مثل ایران باید قسمت عمده جمعیت در سواحل مستقر باشند. نقشه پراکندگی جمعیت ایران، خود به تنهایی گویای واقعیاتی تلخ است. سواحل مکران که تنها سواحل اقیانوسی ایران و راه مستقیم ارتباط بنادر ایران با اقیانوس های جهان است، دارای کم جمعیت ترین مناطق و فقیرترین مردمان است. طبق استاندارد رایج کشورهای پیشرفته، در هر 100 کیلومتر ساحل، حداقل 1 میلیون نفر می تواند مستقر شود یعنی در سواحل 800 کیلومتری مکران، حداقل ظرفیت پذیرش 8 میلیون نفر وجود دارد و هم اکنون مقامات ایرانی از برنامه ریزی برای سکونت دادن 5 میلیون نفر در این سواحل سخن می گویند. شاید این باعث بهت و حیرت باشد که هم اکنون در خط ساحلی مکران کمتر از300 هزار نفر مستقر هستند (چابهار 210 هزار، جاسک 45 هزار و سایر روستاها 40 هزار نفر). از طرف دیگر با توجه به مشکلات خشکسالی در ایران، سیاستگذاری برای انتقال جمعیت به سوی سواحل، معقولانه ترین راه ممکن است. وقتی صحبت از چنین تمرکز جمعیتی می شود طبیعتا باید تغییرات آرایش استانها را در گام اول مد نظر قرار داد.

 

سابقه تقسیم استان ها در ایران چندین مرتبه پس از انقلاب وجود داشته است مانند تقسیم استان خراسان به سه استان یا تقسیم استان تهران به استان های قزوین، البرز و تهران. باید تقسیمات استانی را طوری انجام داد که سهم هر استان از سواحل جنوب کشور بیش از400 کیلومتر نباشد تا بتوان تمرکز و رسیدگی مناسبی را از طرف مسئولین استانی انتظار داشت. 

مطابق مصوبه دولت یازدهم مقرر گردیده بود که استان فارس نیز با واگذاری چند روستا از استان هرمزگان، تنها به اندازه 6 کیلومتر به دریا متصل گردد. متاسفانه همین 6 کیلومتر هم بدلیل اعتراضات در استان هرمزگان ناشی از برخی تعصبات استانی هنوز عملی نشده است در حالیکه باید حداقل 100 کیلومتر از استان هرمزگان و بوشهر کاسته و به استان فارس افزوده می شد. لازمه چنین تغییراتی این است که ابتدا خود مردم محلی از منافع این تقسیمات مطلع شوند و متوجه باشند که با تقسیمات استانی فعلی، همچنان در فقر و محرومیت خواهند ماند. 

استان فارس یکی از استانهای توریست پذیر کشور با درآمد استانی بالا است که این الحاق می تواند سهم آنها را از بودجه استان فارس ارتقاء داده و محرومیت زدایی از این مناطق را به دنبال داشته باشد. استان هرمزگان (به نسبت مساحت و جمعیت و اهمیت استان)، یکی از کمترین بودجه های استانی را به خود اختصاص داده است. این استان علاوه بر 850 کیلومتر خط ساحلی، تعداد زیادی از جزایر خلیج فارس (از جمله جزیره قشم به عنوان بزرگترین جزیره ایرانی خلیج فارس) را نیز در محدوده استانی خود دارد که اگر صرفا به وضعیت این جزایر به درستی رسیدگی شود (با اختصاص کاربری های تفریحی، شیلات، مناطق آزاد تجاری و صنعتی و غیره)، چهره منطقه عوض خواهد شد. 

حالا چرا نباید این تغییرات استانی و کاهش طول خط ساحلی هرمزگان در اولویت دولت قرار گیرد؟ چرا باید اختصاص تنها 6 کیلومتر از ساحل خلیج فارس پس از سالها انتظار و پیگیری و تصویب طرح در دولت دهم و یازدهم، هنوز هم اجرایی نشده باشد؟ 

ظاهرا از طرف افرادی که منافع ملی و حتی منافع مردم بومی محلی را هم در نظر نمی گیرند به گونه ای القا می شود که قرار است بخشی از خاک کشور به یک کشور بیگانه واگذار شود!!. برای غلبه بر این جوسازی ها و تسریع در اصلاح تقسیمات استانی سواحل جنوب کشور باید علاوه بر فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در بین عامه مردم، یک عزم جدی در حاکمیت موجود باشد. بطور مثال در اتصال استان فارس به خلیج فارس، دیدگاه ها و حمایتهای دریادار سیاری فرمانده محترم نیروی دریایی ارتش بسیار راهگشا بوده است. انشاء الله پیشنهاد تشکیل استان مکران و کاهش خط ساحلی هر استان به کمتر از 400 کیلومتر مورد توجه و پیگیری مسئولین امر قرار گیرد تا بتوان یک تحول جدی و اساسی در این مناطق را شاهد بود.