امضای بزرگ‌ترین قرارداد نفتی دریای خزر

به گزارش مارین نیوز، روزنامه شرق در شماره امروز خود گزارشی درباره قرارداد اخیر جمهوری آذربایجان با بریتیش پترولیوم منتشر کرده است که در ادامه می‌آید:

بزرگ‌ترین قرارداد نفتی جمهوری آذربایجان که هم‌اکنون به‌تنهایی هفت برابر مجموع دیگر کشورهای ساحلی، نفت از دریای خزر تولید می‌کند، به ارزش ۴٠ میلیارد دلار برای توسعه بلوک آذری- چراغ- گونشلی در دریای خزر با لیدری بریتیش‌پترولیوم انگلستان به مدت ٣٢ سال دیگر تمدید شد. به گفته کارشناسان امضای این قرارداد می‌تواند نشانه‌ای از تلاش غربی‌ها در مقابل رقبای بزرگ خود (چین و روسیه) برای تأمین امنیت انرژی در بلندمدت و محکم‌ترشدن پای این قدرت‌های بزرگ در منطقه باشد.

به گزارش خبرگزاری رسمی آذرتاج جمهوری آذربایجان، مراسم تمدید این قرارداد نفتی با حضور الهام علی‌اف رئیس‌جمهوری آذربایجان و مسئولان انرژی و شرکت‌های نفتی برخی کشورها از جمله وزیران انرژی ترکیه و گرجستان، وزیر امور اروپا و آمریکا و انگلیس برگزار شد. قرارداد توسعه میادین «آذری – چراغ - گونشلی» بزرگ‌ترین میادین نفتی جمهوری آذربایجان در دریای خزر در سال ۱۹۹۴ میلادی میان این کشور و چند شرکت خارجی و به پیمانکاری بریتیش‌پترولیوم به مدت ۲۵ سال به امضا رسیده بود.

تمدید این قرارداد به مدت ٣٢ سال (تا سال ٢٠۵٠) به گفته الهام علی‌اف، رویدادی مهم و تاریخی برای این کشور به شمار می‌رود. 

به گفته او، در نتیجه همکاری جمهوری آذربایجان با شرکت‌های نفتی خارجی برای توسعه میادین «آذری- چراغ- گونشلی»، ظرف ۲۳ سال گذشته ۴۳۶ میلیون تن نفت از این میادین استخراج شده است و بنا بر محاسبات اولیه ذخایر باقی‌مانده این میادین نفتی ۵۰۰ میلیون تن برآورد می‌شود.

علی‌اف همچنین اعلام کرد: براساس شرایط جدید این قرارداد، سهم شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) از ١١,۶ درصد قبلی به ۲۵ درصد افزایش یافته است.

روبرت دادلی رئیس شرکت بریتیش‌ پترولیوم پیمانکار طرح توسعه میادین نفتی «آذری – چراغ- گونشلی» نیز اعلام کرد: برنامه‌ریزی شده است در ۳۲ سال آینده بیش از ۴۰ میلیارد دلار برای توسعه این میادین نفتی سرمایه‌گذاری شود. بریتیش‌پترولیوم در ۲۳ سال گذشته همراه با دیگر سهام‌داران بیش از ۳۳ میلیارد دلار برای توسعه این سه میدان نفتی جمهوری آذربایجان سرمایه‌گذاری کرده است.

قرارداد توسعه میدان‌های نفتی «آذری- چراغ-گونشلی» بین جمهوری آذربایجان و شرکت‌های «بریتیش‌پترولیوم انگلیس» «سوکار جمهوری آذربایجان»، «شورون آمریکا»، «استات اویل نروژ»، «اینپکس و ایتوچی ژاپن» و «تپاو ترکیه» با پیمانکاری شرکت «بریتیش‌پترولیوم» تمدید شده است.

آذربایجان در میان کشورهای ساحلی خزر بیشترین تولید نفت و گاز از دریا را دارد. این کشور چندین میدان دیگر نفت و گاز در دریای خزر راه‌اندازی کرده که مهم‌ترین آن شاه‌دنیز است که فاز اول آن از سال ۲۰۰۷ راه‌اندازی شده و هم‌ اکنون سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز تولید می‌کند که بخش عمده آن راهی گرجستان و ترکیه می‌شود. رهبری این پروژه نیز در دست شرکت بریتیش‌ پترولیوم است و برای توسعه فاز دوم این پروژه به همراه خط لوله ۳۵۰۰ کیلومتری برای صادرات گاز به اروپا نیز نزدیک ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌شود. فاز دوم شاه‌دنیز قرار است سال آینده راه‌اندازی شود و سالانه ۱۶ میلیارد مترمکعب گاز راهی ترکیه و اروپا کند.

هم‌اکنون بخش آذربایجان-ترکیه خط لوله موسوم به «راه‌گذر جنوبی» تقریبا تکمیل شده و سال آینده راه‌اندازی می‌شود. بخش اروپایی آن نیز تا ۵۰ درصد پیشرفت داشته ‌است و تا چهار سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.

الهام شبان مدیر مرکز مطالعات نفت خزر، از کشور آذربایجان می‌گوید هم‌اکنون آذربایجان سالانه ۳۹ میلیون تن نفت و ۱۸ میلیارد مترمکعب گاز تجاری از دریای خزر تولید می‌کند. «ترکمنستان ۲٫۵ میلیون تن نفت و ۵,۵ میلیارد مترمکعب گاز، قزاقستان نیز یک میلیون تن نفت و نیم‌میلیارد مترمکعب گاز از دریای خزر تولید می‌کند». به گفته وی، روسیه سالانه تنها دو میلیون تن نفت از خزر تولید می‌کند و تولید گاز ندارد، اما ایران نیز فعلا هیچ تولید نفت و گازی از دریای خزر انجام نمی‌دهد.

وی گفت، با این حال ایران هم‌اکنون سهمی ۱۰درصدی در میدان گازی شاه‌دنیز آذربایجان دارد و به همراه دیگر سهام‌داران پروژه، از این منبع درآمد کسب می‌کند.

دالغا خاتین اوغلو کارشناس حوزه انرژی ایران از نشریه تخصصی NGW از اهمیت این قرارداد می‌گوید: تا حالا شرکت‌های خارجی در این میدان ٣٣ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده بودند و از این به بعد تا سال ٢٠۵٠، ۴٠ میلیارد دلار دیگر سرمایه‌گذاری می‌شود و هدف آن است که ۵٧٠ میلیون تن نفت و ١۵٠ میلیارد مترکعب گاز از آن تولید شود. این موضوع جایگاه جمهوری آذربایجان را در بازار نفت و گاز جهان مستحکم می‌کند. 

او با بیان اینکه این میدان، یک لایه گازی دارد که ٢٠٠ میلیارد مترمکعب ذخایر آن است، ادامه می‌دهد: تاکنون از لایه گازی این میدان در این سال‌ها بهره‌برداری نشده بود. اگر در آینده دوباره یک قرارداد دیگر برای تولید گاز از این لایه به امضا برسد، جمهوری آذربایجان با همکاری این کنسرسیوم می‌تواند گاز تولیدی از این لایه گازی را به اروپا صادر کند.

خاتین‌اوغلو می‌افزاید: قرار است از فاز دوم میدان شاه‌دنیز در سال آینده صادرات گاز به ترکیه و از سه سال آینده به اروپا انجام شود که جمعا ١۶ میلیارد مترمکعب از این طریق وارد ترکیه و اروپا می‌شود. حال اگر این لایه گازی به تولید برسد، گاز بیشتری به ترکیه و اروپا می‌رود که نه‌تنها از لحاظ نفتی بلکه از نظر گاز هم می‌تواند جایگاه جمهوری آذربایجان را در بازار بین‌المللی تثبیت کند.

این کارشناس نفتی با بیان اینکه این رخداد می‌تواند برای کشورهای ساحلی خزر نیز مفید باشد، تصریح می‌کند: جمهوری آذربایجان ٣٩ میلیون تن از دریای خزر و ١٨ میلیارد مترمکعب گاز تجاری تولید می‌کند. (در اصل ٢٨ میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌شود که ١٠ میلیارد مترمکعب آن را به این میدان آذری-چراغ-گونشلی تزریق می‌کنند که فشار میدان برای تولید نفت کاهش نیابد.) این ارقام را اگر در نظر بگیریم آذربایجان حدود هفت برابر کل کشورهای ساحلی دریای خزر از دریای خزر نفت و گاز تولید می‌کند و این زیرساخت‌ها که برای توسعه میادین نفت و گاز جمهوری آذربایجان در دریای خزر وجود دارد، همواره برای کشورهای دیگر هم مورد استفاده قرار گرفته است. برای نمونه لوک‌اویل روسیه دو میلیون تن سالانه از دریای خزر نفت تولید می‌کند و تجهیزاتی که برای لوله‌گذاری دریایی استفاده کرده‌اند، تجهیزات جمهوری آذربایجان بوده است.

به گفته او، اکنون جمهوری آذربایجان سکوی حفاری نسل ششم به ارزش بیش از یک میلیارد یورو ساخته که ماه سپتامبر قرار است در میدان گازی آبشرون جمهوری آذربایجان توسط شرکت توتال به کار گرفته شود. همین سکو بعد از یکی، دو سال بی‌کار می‌شود. این سکو، تنها سکوی دریای خزر است که در عمق هزارمتری آب می‌تواند حفاری کند و ایران یا کشورهای دیگر ساحلی می‌توانند از ظرفیت آن بهره بگیرند. همچنین جمهوری آذربایجان بزرگ‌ترین بارژهای لوله‌گذاری در سطح دریا را دارد که آنها نیز می‌تواند با همکاری کشورهای منطقه مورد استفاده قرار گیرد.خاتین‌اوغلو ادامه می‌دهد: مهم‌تر از همه، شرکت‌های خارجی فعال در دریای خزر جای پایشان محکم‌تر می‌شود و می‌توانند در کشورهای دیگر حاشیه دریای خزر هم همکاری کرده و از تجهیزاتشان استفاده کنند.

او با بیان اینکه ایران ١٠ درصد در میدان شاه‌دنیز سهم و درآمد دارد، می‌افزاید: هرچند ایران قراردادهایی از نوع مشارکت در تولید نمی‌بندد، اما این زیرساخت‌ها می‌تواند بستری برای همکاری دو کشور باشد.

خاتین‌اوغلو با اشاره به رغبت شرکت سوکار جمهوری آذربایجان برای همکاری دوسویه با ایران تصریح می‌کند: مقامات شرکت سوکار جمهوری آذربایجان نگاه مثبتی نسبت به همکاری با ایران در دریای خزر دارند. همچنین مقامات ایران در چهار سال گذشته در حوزه نفت و گاز دریای خزر با ایران تفاهم‌نامه هم امضا کرده‌اند که می‌تواند زمینه‌ای برای همکاری‌های بیشتر در آینده باشد.

منصور معظمی، عضو هیئت علمی دانشکده نفت نیز با بیان اینکه هرچند این قرارداد در ظاهر به‌صورت مستقیم تأثیری در کوتاه‌مدت روی ایران ندارد، اما یک علامت و یک هشدار بسیار جدی برای ایران محسوب می‌شود، می‌گوید: این منطقه گازی برای فروش و صادرات ندارد. اگر اجازه دهیم که همسایگان ما از طریق انعقاد این‌گونه قراردادها نیازهای اروپا یا کشورهای دیگر را تأمین کنند، در آینده برای کشور محدودیت ایجاد می‌شود؛ بنابراین لازم است قراردادهای نفتی را بدون فوت وقت، منعقد کنیم.

او با بیان اینکه هرچه به جلو می‌رویم، بازار نفت با تغییر تکنولوژی و نوع و مصرف انرژی، جذابیت‌های گذشته را نخواهد داشت، می‌افزاید: اگرچه هنوز هم در سبد انرژی جهان، نفت نسبت به بقیه بیشتر است اما همسایگان بی‌کار ننشسته‌اند و بازار ایران را قبضه می‌کنند.  این نوع قراردادها در مجموع گرفتن فرصت‌های استراتژیک از ایران است و میدان رقابت را برای ایران تنگ‌تر می‌کند.

معظمی تصریح می‌کند: همسایگان و رقبای ایران برای توسعه میادین خود از روش‌های مختلف قراردادی استفاده می‌کنند و به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که قراردادهایشان جذابیت داشته باشد. واقعیت آن است که این‌گونه نیست که تصور کنیم همه قراردادها حتما باید ایده‌آل باشد؛ باید ببینیم چه چیزی به نفع ما است و اگر امسال موفق شدیم قراداد توتال را منعقد کنیم، باید فشار روی وزارت نفت گذاشته شود که قراردادهای بعدی را منعقد کند.

به گفته او، به‌طور قطع، فشارهای ترامپ به دولت‌های اروپایی، برای کشورهایی که بخواهند در توسعه میادین با ایران همکاری کنند، ترس و احتیاط بیشتری ایجاد می‌کند. این احتیاط‌ها هم هزینه را بالا برده و هم زمان بیشتری می‌برد. به‌همین‌دلیل باید تسریع و تعجیل کنیم و در کنار آن، دلواپسان باید کمتر اذیت کنند و منفعت ملی را به هر چیز دیگری ترجیح دهند.

او با بیان اینکه خزر در اولویت نخست برداشت نفت و گاز دولت نیست، می‌گوید: وقتی می‌توانیم نفت را در جای دیگری تولید کنیم که ارزان‌تر و راحت‌تر است، خزر می‌تواند اولویت دوم باشد. در دریای خزر باید به دو مورد توجه کرد. خزر سرمایه و تکنولوژی بالاتر و خاص می‌خواهد و این مستلزم آن است که کشورهای دیگر با ما همکاری کنند تا بتوانیم از خزر برداشت کنیم، اما این به این معنا نیست که خزر برای ما اولویت ندارد.