لزوم اکتشاف و توسعه میادین نفت و گاز در دریای خزر

به گزارش مارین نیوز، روزنامه ایران در یادداشتی درباره اکتشاف و توسعه میادین نفت و گاز در دریای خزر نوشت: 

دریای خزر مانند خلیج فارس دارای مخازن نفتی و گازی است که برخی از آن‌ها میان کشور‌ها مشترک و برخی مستقل است. روسیه، ایران، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان از جمله کشورهایی هستند که در این دریا منابع نفتی و گازی دارند.

در این میان شناخته شده‌ترین میدان نفتی و گازی ایران در دریای خزر که دارای کمترین ساحل یعنی حدود 600 کیلومتر است، میدان سردار جنگل است. این میدان که در انتهای بخش مرزی ایران در استان گیلان واقع شده، ۲۴ کیلومتر طول و ۱۶ کیلومتر عرض دارد و از لایه‌های مختلفی تشکیل شده‌ است. مخزن آن در سال ۱۳۸۰ و در عمق ۷۰۰متری از سطح آب، کشف و ۱۰سال بعد (در سال 90)، در پی ‌مطالعات اکتشافی روی سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر، یک لایه نفتی در عمق ۷۲۸ متری در این مخزن هیدروکربوری کشف شد. گفته می‌شود میدان سردار جنگل، دارای ۵۰ هزارمیلیارد فوت مکعب ذخیره «درجا»ی گاز است؛ یعنی بیش از ۱۰برابر میدان شاه‌دنیز در جمهوری آذربایجان. این در حالی است که پیش از این، سهم ایران در دریای خزر ۱۱ تریلیون فوت مکعب گاز اعلام شده بود. همچنین میزان نفت درجای لایه نفتی این میدان، دومیلیارد بشکه است که نفت قابل استحصال آن حدود ۵۰۰ میلیون بشکه برآورد شده ‌است.

البته میدان سردار جنگل محل مناقشه ایران و جمهوری‌‌ آذربایجان قرار دارد و دوطرف تفاهم کرده‌اند تا تعیین تکلیف سهام متعلق به دو کشور از بهره‌برداری از این منابع امتناع کنند. پیش‌بینی‌های اولیه درمورد سهم ایران از نفت خزر 20 میلیارد بشکه است که در میادین نفتی سردار جنگل، چالوس، نور و رویان، رامسر و رودسر و چند منبع دیگر واقع است. اما با توجه به عدم لرزه‌نگاری در همه مناطق و مشخص نبودن عمق معادن، نمی‌توان نسبت به دقیق و اقتصادی بودن همه منابع ابراز نظر اطمینان بخشی کرد.

اما ایران آنچنان که در دریای خلیج فارس اکتشاف و توسعه میادین نفتی و گازی را دنبال می‌کند در دریای خزر فعال نیست. وزیر نفت می‌گوید که برای توسعه این منابع نیاز به جذب سرمایه‌گذار خارجی است و ایران بزودی این موضوع را نیز در دستور کار خود قرار می‌دهد تا سهم تولید نفت و گاز ایران را از منابع مشترک و غیرمشترک خزر افزایش دهد.

در مورد میزان منابع هیدروکربنی دریای خزر گمانه‌های متفاوتی مطرح شده است، براساس اعلام منابع اروپایی و امریکایی و سازمان انرژی جهانی در مجموع ذخایر تأیید شده این دریا شامل حدود 50 میلیارد بشکه نفت و حدود 260 تریلیون فوت ‌مکعب گاز طبیعی است.

قزاقستان با بیشترین ساحل در دریای خزر (حدود 1600کیلومتر) بیشترین ذخایر نفتی را در مقایسه با ترکمنستان و آذربایجان در اختیار دارد و گفته می‌شود مهم‌ترین کشور تولید‌کننده نفت در منطقه خزر در سال‌های آتی خواهد بود. این کشور حدود دو درصد از ذخایر اثبات ‌شده جهان را دارد.

ترکمنستان با 650 کیلومتر ساحل در دریای خزر یک کشور عمدتاً  گازی است و کمترین منابع نفتی را در بین پنج کشور دارد. بخش گاز، موتور محرک اقتصاد این کشور است و بیش از نیمی از درآمد بودجه را درآمدهای ناشی از صادرات گاز تشکیل می‌دهد.

از آنجا که روسیه با 695 کیلومتر ساحل خزری دارای یکی از بزرگ‌ترین صنایع نفت و گاز جهان در مناطق غیرخزری است، علاقه ای نسبت به استخراج نفت و گاز از منابع خزری خود نشان نداده است. البته روسیه با اختصاص حدود 13 الی 14 درصد از تولید جهانی نفت به‌خود، بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در جهان محسوب می‌شود. اما آذربایجان 600 کیلومتر ساحل در دریای خزر دارد و نفت عامل اصلی در تدوین استراتژی‌های اقتصادی و سیاست خارجی‌اش محسوب می‌شود. اخیراً این کشور بیخ گوش ایران قرارداد نفتی خود را برای توسعه میادین «آذری- چراغ- گونشلی» با ٦ کشور دیگر تمدید کرده است. این قرارداد بزرگ‌ترین قرارداد نفتی جمهوری آذربایجان است که هم اکنون به تنهایی هفت برابر مجموع دیگر کشورهای ساحلی، نفت از دریای خزر تولید می‌کند.

در این باره روبرت دادلی رئیس شرکت بریتیش پترولیوم پیمانکار طرح توسعه میادین نفتی «آذری – چراغ- گونشلی» نیز اعلام کرده است: برنامه‌ریزی شده است در ۳۲ سال آینده بیش از ۴۰ میلیارد دلار برای توسعه این میادین نفتی سرمایه گذاری شود. قرارداد توسعه میدان‌های نفتی «آذری- چراغ-گونشلی» بین جمهوری آذربایجان و شرکت‌های «بریتیش پترولیوم انگلیس»، «سوکار جمهوری آذربایجان»، «شورون امریکا»، «استات اویل نروژ»، «اینپکس و ایتوچی ژاپن» و «تپاو ترکیه» با پیمانکاری شرکت «بریتیش پترولیوم» تمدید شده است. الهام شبان، مدیر مرکز مطالعات نفت خزر، از کشور آذربایجان می‌گوید، هم اکنون آذربایجان سالانه ۳۹ میلیون تن نفت و ۱۸ میلیارد مترمکعب گاز تجاری از دریای خزر تولید می‌کند.

به گفته شبان، ترکمنستان ۲،۵ میلیون تن نفت و ٥،٥ میلیارد مترمکعب گاز، قزاقستان نیز یک میلیون تن نفت و نیم میلیارد مترمکعب گاز از دریای خزر تولید می‌کند؛ آن هم با کمک شرکت‌های خارجی و بزودی این ارقام با اجرای طرح‌های توسعه جدید بیشتر نیز خواهد شد؛ تولیداتی که به کشورهای ترکیه و اروپایی صادر می‌شود.

به نظر می‌رسد که با توجه به تجربه آذربایجان ایران باید تلاش بیشتری برای افزایش سهم خود از منابع نفتی و گازی خزر انجام دهد و این موضوع نه به سبک آذربایجان بلکه با اجرای قراردادهای جدید نفتی و جذب سرمایه و تکنولوژی شرکت‌های خارجی ممکن خواهد شد.