کانال دریایی سلوی و اهداف چندگانه سعودی

مارین نیوز - ماجراجویی های ولیعهد سعودی در عرصه های مختلف همزمان با ظهور قارچ گونه وی در سپهر سیاسی سعودی آغاز شد؛ سند چشم انداز 2030، پروژه ابر شهر نئوم با ویژگی رویا پردازنه و منحصر به فرد آن، تجاوز به یمن، اصلاحات داخلی، تلاش برای تشکیل ائتلاف ها از عربی – اسلامی و بعد عربی – عبری – غربی در عرصه منطقه ای، گویای میل و علاقه تمامیت خواهانه ولیعهد سعودی در عرصه قدرت و سیاست داخلی سعودی و منطقه ای است.

واقعیت امر این است که برنامه های تکمیلی پیرامون سند چشم انداز تحول اقتصادی سعودی با نام 2030 که به نوعی شناسنامه اقتصادی محمد بن سلمان در راستای مدرن سازی عربستان سعودی به شمار می رود، هر روز زوایای جدید و تازه ای از آن با کارکردهای مختلف سیاسی – اقتصادی و حتی نظامی و امنیتی رونمایی می شود. بطوریکه اگر نتوانیم با قاطعیت بگوییم پروژه کانال دریایی «سلوی» بخشی از سند چشم انداز سعودی است مسلماً خواهیم گفت که از جنبه های مکملی آن محسوب می گردد.

پروژه کانال دریایی «سلوی»، پروژه ای است در مرزهای شرقی عربستان سعودی با جنوب غربی قطر که با کارکردی سیاسی – اقتصادی – امنیتی – تجاری و حتی بازرگانی طراحی و در مسیر طی کردن مراحل تاییدی و دستوری برای اجرا شدن است؛ این پروژه که عملیاتی شدن آن تحت نظارت مستقیم دولت سعودی می باشد، قرار است هزینه احداث آن توسط سرمایه‌گذاران 9 گانه اماراتی – سعودی در بخش خصوصی تامین و با همکاری شرکت‌های حفاری مصری (بخاطر بکار گیری تجربه آن ها در حفاری کانال سوئز این پروژه) به مرحله اجرا برسد؛ هزینه اولیه آن در ابتدای آغاز عملیات حفاری نزدیک به 3 میلیارد ریال سعودی (8000000/2) برآورد شده است؛ از این رو می توان گفت چشم اندازهای مورد نظر از اجرای آن نیز در عرصه میدانی مسلماً کلان و چندگانه خواهد بود که سعی می شود در این یادداشت بطور اجمالی به آنها پرداخته شود.

شاید از جمله مهمترین دلایلی را که می توان از آن به عنوان اهداف اصلی اجرای طرح موسوم به کانال دریایی سلوی نام برد و در قالب آن تحلیل ها و ادله های فراوانی آورد، چشاندن مزه تنهایی و تحمیل انزوا به قطر است؛ چرا که هر آنچه که از ماهیت پروژه سلوی درک می شود پرداخت هزینه و تاوان رویایی با سعودی از جانب قطر است، که چالشی بس خطرناک برای ژئوپلتیک قطر و حتی حاکمیت ملی آن محسوب می شود. به عبارتی بهتر اینکه نشانه گرفتن استقلال و حاکمیت ملی قطر، هدف اصلی سعودی ها از احداث این کانال است.

نکته مهم درباره راهبرد مورد نظر از حفر کانال سلوی با مدیریت محمد بن سلمان، اقتباس این نوع مهندسی امنیتی در قالب سیاست گذاری های تقابلی از «خط بارلو» است که توسط استراتژیست و مهندس ارتش رژیم صهیونیستی در محل تلاقی صحرای سینا و کانال سوئز بعد از سال 1967 در قالب جنگ های اعراب و اسرائیل مورد استفاده قرار گرفت؛ اگرچه ماهیت خط بارلو، ایجاد دژی عظیم در منطقه مورد نظر از سوی صهیونیست ها با ویژگی ها تدافعی آن بود و صهیونیست ها را از موضع تهاجمی خود رها ساخت، اما با این سازمان تدافعی که استحکامات کم نظیری داشت، توانسته بود عملا مصر را از ارتباط با کشور‌های عربی جبهه شرق جدا کند؛ اما این ویژگی در خط بارلو صهیونیست ها متفاوت است از آنچه که از جنبه های راهبردی – سیاسی - امنیتی کانال سلوی طراحی شده و مورد انتظار است. چرا که پیامد حفاری این کانال از حیث راهبردهای امنیتی، اولاً قطر را در انزوای عربی - خلیجی قرار خواهد داد و دوم اینکه رویکرد اتخاد شده از ایجاد کانال سلوی از سوی سعودی، تهاجمی است، درست بر عکس آنچه در احداث خط بارلو تعبیه شده بود و بعد از آن دنبل شد. در واقع هدف سیاسی - امنیتی از احداث و حفاری کانال سلوی، متنبه کردن قطر در قبال موضعی است که بر آن پا فشاری دارد.

به واقع اگر نگاهی به نقشه جغرافیایی این منطقه بیندازیم به راحتی در خواهیم یافت که کانال سلوی که قرار است در مرز مشترک سعودی و قطر احداث شود، تهدیدی به شدت تاثیرگذار برای موقعیت قطر در مقام یک دولت - ملت است. چرا که کانال سلوی نه تنها این استعداد را در خود دارد تا قطر را به یک جزیره تنها تبدیل کند، بلکه این پتانسیل را نیز در خود دارد تا قطر را به بخشی از خود مبدل سازد؛ به عبارت دیگر اینکه با احداث کانال سلوی، عمق استراتژیک قطر عملاً از بین خواهد رفت و این بدان معنا است که قطر بطور بالقوه این قابلیت را پیدا خواهد کرد تا با دست دادن حاکمیت ملی خود، در سیطره سعودی و یا در قیمومیت آن قرار گیرد. بنحویکه با توجه به نظامی بودن منطقه سلوی و اهداف نظامی آتی در این منطقه از سوی سعودی گزاره ذکر شده در سطر بالا محتمل و قابل دسترسی است. چرا که بنا بر گفته ها و اهداف مورد نظر در آینده، کرانه شمال این کانال که در موازات خاک قطر خواهد بود از سوی سعودی به یک منطقه نظامی صرف تبدیل خواهد شد.

همانطور که گفته شد سرمایه گذاران برای احداث و ایجاد کانال دریایی سلوی، بخش های خصوصی امارات و عربستان هستند؛ از این رو این همکاری دوجانبه میان ابوظبی و ریاض علیرغم اختلافات در یمن، در راستای تقابل با دوحه قابل تامل است. چرا که محاسبات انجام شده برای ایجاد این کانال این گونه بوده است که با در نظر گرفتن فاصله 1 تا 5 کیلومتر از خط مرزی عربستان با قطر، این کانال احداث می گردد و این فاصله در نظر گرفته شده توسط سعودی ها با عقب نشینی در مرزهای سرزمینی خود با هدف تعبیه محلی برای دفن زباله های هسته‌ای عربستان پس از آغاز فعالیت رآکتورهای هسته‌ای این کشور انجام شده است. به علاوه اینکه بنا بر توافقات انجام شده میان ابوظبی و ریاض زباله‌های رادیواکتیوی خارج شده از راکتورهای هسته‌ای امارات نیز در دورترین نقطه این کشور و در نزدیکی قطر در محل مورد نظر دفن خواهند شد که این نیز نه یک چالش بلکه یک تهدید بالفعل برای قطر محسوب می گردد. در واقع ابوظبی علاوه بر سرمایه گذاری در بخش مهندسی و حفاری آن، از امتیاز مذکور نیز بهره مند شده است و همین عوامل باعث شده است تا مقامات این کشور با جدیت خاصی این پروژه را دنبال کنند. سعودی ها نیز با درک این امر که امارات ولع سیری ناپذیری در عرصه های تجاری و تبدیل شدن به قدرت منطقه ای دارد، وعده هایی از این دست را دستمایه حضور فعال و بدون هر گونه مخالفت ابوظبی در پروژه مورد نظر را داده اند.

باید خاطر نشان ساخت این کانال دریایی که نزدیک به مرزهای زمینی سعودی با قطر به طول 60 کیلومتر است از منطقه «سلوی» تا «خور العدید» در خلیح فارس در امتداد ساحل شرقی عربستان را شامل می شود؛ در واقع عربستان سعودی قصد دارد در کرانه جنوبی این کانال در درون خاک سعودی، هتل‌ها و بندرهای بزرگی برای پهلو گیری کشتی‌ها با اهداف تجاری و بازرگانی دریایی ایجاد کند. بطوریکه بنا بر مختصات مهندسی اعلام شده در حفاری این پروژه از قرار معلوم عرض کانال 200 متر و طول آن 60 کیلومتر و عمق آن نیز 15 تا 20 متر خواهد بود؛ که با این ویژگی های سازه ای و ساختاری در حفاری، این کانال قابلیت این را خواهد داشت تا از بیشتر کشتی‌های باربری و مسافربری که دارای طول 295 متر،عرض 33 متر و عمق حدود 12 متر میزبانی کند؛ و این موضوع اگر اتفاق بیفتد و به منصه اجرا و بهره برداری برسد یک تحول مهم در عرصه اقتصادی - تجاری را برای سعودی به همراه خواهد داشت.

به علاوه همه آنچه که در ذیل اهداف احداث کانال دریایی سلوی بدان اشاره شد دورنمای توریستی مطمع نظر از ایجاد آن می باشد که توسط سعودی مورد توجه قرار گرفته است؛ در واقع تاکید بر روی پروژه دریایی سلوی به عنوان یک پروژه گردشگری از جمله ابعاد چندگانه ای است که با ویژگی های تحت تاثیر قرار دادن موقعیت منطقه ای سعودی در زمینه ارز آوری و تحدید اقلیمی قطر و حتی دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس همراه می باشد. بطوریکه از جنبه گردشگری، کانال دریایی سلوی می تواند به عنوان یک بازوی کمکی و پیشران، در پروژه مگا شهر نئوم نام برد؛ پروژه ای که در راستای متنوع سازی اقتصاد سعودی و کاهش وابستگی به نفت در قالب سند چشم انداز 2030 است.

واقعیت این است که اگر پروژه کانال دریایی سلوی را از هر کدام از زوایای مورد بحث مورد توجه قرار دهیم به یک نتیجه ساده و روشن خواهیم رسید که به مثابه دوروی یک سکه در بردارنده وجوه مکملی و تکمیل کننده هم هستند؛ وجه اول و مورد نظر، شامل افزایش مانور و دامنه فعالیت های سعودی در عرصه منطقه ای به ویژه در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است که در سال های اخیر با چالش هایی از سوی بیشتر اعضای آن روبرو شده است. و اما بعد دیگر این موضوع به اقدامات تنبیهی و توسعه خواهانه سعودی بر علیه قطر باز می گردد؛ بطوریکه جداسازی و انزوای کامل قطر از دیگر کشورهای خلیج فارس و تحت تاثیر قرار دادن عمق راهبردی قطر دلیلی بر انجام این اقدامات در مرزهای شرقی سعودی در سلوی است.