اجرای نخستین مرحله از عملیات ایمن‌ سازی چاه‌ های میدان پارس شمالی

به گزارش مارین نیوز، ایمن‌ سازی و ترك چاه‌ های قدیمی تخلیه شده و چاه‌ هایی كه از لحاظ اقتصادی نقشی در برنامه‌ های توسعه‌ ای میادین نفت و گاز ندارند، همواره به دلیل جلوگیری از مهاجرت هیدروكربن‌ های باقیمانده به سازندهای سطحی و یا نشت و آلوده‌ سازی موقعیت‌ های حفاری در خشكی و دریا حائز اهمیت بوده است. در میدانی نظیر پارس شمالی كه چاه‌ های گازی حفر شده آن به مدت 40 سال بدون هیچگونه تولیدی با psi 8000 فشار بطور غیرصحیح ایمن، معلق و یا رها شده است و تجهیزات سرچاهی آن تحت نظارت، نگهداری و تعمیرات نبوده است، اهمیت ایمن‌ سازی و ترك صحیح چاه‌ های آن مطابق با استانداردهای روز دو چندان است.

پراكندگی چاه‌ ها و سازه‌ های دریایی پارس شمالی، پوسیدگی شدید سازه‌ ها در ناحیه پاشش، آسیب‌ های وارده به واسطه حملات موشكی حین جنگ تحمیلی، وجود فشار محبوس در دالیز چاه‌ ها، عدم ترك صحیح و ایمن چاه‌ ها، پوسیدگی تجهیزات سرچاهی و احتمال عدم یكپارچگی تجهیزات و لوله‌ های جداری چاه و همچنین احتمال وجود گاز سطحی كم عمق به دلیل فوران زیرزمینی یكی از چاه‌ ها سبب شده است عملیات ایمن‌ سازی و ترك صحیح این چا ه‌ها با مخاطرات و ریسك‌ های عملیاتی بسیاری همراه باشد.

از این رو شركت نفت و گاز پارس با محوریت مدیریت مهندسی نفت و گاز و مشاركت مدیریت مهندسی و ساختمان، HSE و مدیریت عملیات و پشتیبانی، ایمن‌ سازی و ترك چاه‌ ها را در این میدان به دو فاز Well Diagnosis و Execution تفكیك كرد.

فاز Well Diagnosis كه با هدف كاهش هزینه‌ های اجرایی عملیات، برآورد صحیح زمان و هزینه اجرا و تهیه برنامه‌ های اصلی ایمن‌ سازی و ترك چاه‌ ها برنامه‌ ریزی شده است مشتمل بر عملیاتی نظیر بازرسی روسطحی و زیرسطحی سازه‌ ها و ارزیابی استحكام سازه در مقابل بارهای اعمالی از شناور و تجهیزات، طراحی و ساخت مسیرهای دسترسی به سازه و تجهیزات سرچاهی به كمك داربست‌ بندی، سرویس و بازیابی عملكرد شیرآلات، فشارخوانی و تست‌ها و آزمایشات مربوطه و همجنین نمونه‌ گیری از سیال دالیزها و لوله مغزی چاه‌ هاست.

بدون انجام مراحل فاز Well Diagnosis شرایط ساختمان چاه و تجهیزات سرچاهی بسیار مبهم بوده و امكان ارزیابی صحیحی از هزینه‌ های ایمن‌ سازی، ترك چاه و برچیدن سازه‌ ها وجود ندارد. لذا سرمایه‌گذاران و یا پیمانكاران معمولاً بدترین سناریو ممكن از شرایط چاه را در نظر گرفته و برنامه‌ های ایمن‌ سازی و ترك را پیشنهاد می‌ دهند. این برنامه‌ ها مستلزم بكارگیری دكل‌ های حفاری بوده و به همین ترتیب پیشنهادهای مالی ارائه شده بسیار فراتر از هزینه‌ های واقعی خواهد بود. در حالیكه نتایج Well Diagnosis امكان دسته‌ بندی چاه‌ ها از نظر پیچیدگی عملیاتی و هزینه‌ های مربوطه را داده و تخمین هزینه‌ های چاه‌ ها را به طرز چشمگیری كاهش می‌ دهد.

پس از اتمام كلیه مراحل مطالعاتی و مهندسی و انجام بازدیدهای دقیق از منطقه، چاه E1 به واسطه شرایط خاص تجهیزات، ساختمان چاه و سازه به عنوان اولین چاه مورد بررسی انتخاب و كلیه دستورالعمل‌ های اجرایی، ارزیابی ریسك و مخاطرات عملیاتی و برنامه اقدام در شرایط اضطراری با همكاری شركت مهندسی و خدمات چاه‌ پیمای مهران به عنوان پیمانكار اصلی این عملیات در طی 9 ماه جلسات فشرده و ویرایش‌ های متعدد تهیه شد.

در این راستا مدیریت مهندسی و ساختمان شركت نفت و گاز پارس نیز به ارائه شرح كار فرآیند مهندسی شامل عملیات بازرسی روآبی و زیرآبی و ارزیابی و تحلیل‌ های دقیق مهندسی مطابق با آیین‌ نامه‌ های مربوطه و همچنین ارائه فهرستی از مشاوران دارای صلاحیت اقدام كرد كه منجر به انتخاب شماور ارزیابی سازه و تهیه مدل و دستورالعمل ارزیابی پایداری سازه شد.

عملیات فشارخوانی و ارزیابی شیرآلات سرچاهی و تاج چاه E1، با حضور نمایندگان محترم معاونت عملیات و پشتیبانی، مدیریت مهندسی نفت و گاز، مدیریت مهندسی و ساختمان و واحد بهداشت، ایمنی و محیط زیست، با بهره‌گیری از خدمات شركت مهندسی و خدمات چاه‌ پیمای مهران به عنوان تامین‌ كننده شناور عملیاتی، خدمات سرچاهی، خدمات گاز سولفید هیدروژن و شركت ناتیك به عنوان مشاور مهندسی ارزیابی سازه در تاریخ 97/5/3 آغاز و در مدت‌ زمان 8 روز به انجام رسید.

ارزیابی محیط اطراف چاه و سازه (جكت چهارپایه) از نظر نشت گاز H2S، ارزیابی استحكام سازه زیر و روسطحی با چندین مرحله عملیات غواصی و بازرسی فنی به روش NDT به منظور نصب داربست و امكان‌ سنجی اتصال شناور، نصب داربست و برپایی عرشه‌ های موقت دسترسی به تجهیزات و شیرآلات چاه، سرویس تمامی شیرآلات چاه در محل و بازیابی عملكرد صحیح شیرآلات، انجام تست‌ های فشاری شیرآلات، فشارخوانی تمامی فضاهای حلقوی و فضای داخل چاه، نمونه‌ گیری از سیالات موجود در فضاهای حلقوی و فضاهای داخل چاه، مهم‌ترین مراحل اجرایی این عملیات بوده است.

بر اساس اقدامات انجام‌ شده، مشخص شد كه سازه مورد اشاره از استحكام لازم جهت اجرای عملیات برخوردار بوده و چاه E1 و فضاهای حلقوی آن در حال حاضر ایمن و فشار آن‌ ها، صفر می‌ باشد. لذا ایمن‌ سازی و آواربرداری این موقعیت، ساده، بدون نیاز به دكل، بدون نیاز به عملیات Hot Tap و كم‌ هزینه ارزیابی می‌ شود.

نتایج ارزیابی مهندسی برای پایداری سكوی E1 كه ظاهراً نسبت به سایر سازه‌ های این میدان دارای شرایط بهتری از لحاظ خوردگی و یكپارچگی سازه‌ ای می‌ باشد نشان داد علیرغم داشتن استحكام كافی جهت مقاومت در مقابل بارهای ناشی از اتصال شناور و نصب داربست و تجهیزات فشارخوانی، حاكی از نرخ خوردگی بالاتر از حد انتظار در اعضاء موجود در ناحیه پاشش (Splash Zone) است، به‌ طوریكه پیش‌ بینی می‌ شود در برخی از این سازه‌ ها بدلیل نرخ خوردگی بالاتر فروپاشی كلی سازه‌ ها پیش‌ بینی دور از انتظاری نباشد و ضرورت انجام پروژه متروكه‌ سازی و برچیدن چاه‌ ها و سكوهای موجود این میدان را به منظور جلوگیری از یك حادثه زیست‌ محیطی گسترده و تحمیل هزینه‌ های زیاد برای مهار این چاه‌ ها بیش از پیش نشان می‌ دهد. 

اجرای موفقیت‌ آمیز این عملیات نشان داد كه با در نظرگیری كلیه ملاحظات HSE، امكان ارزیابی سایر چاه‌ ها و موقعیت‌ های چاه‌ های گازی پارس شمالی نیز وجود داشته و ضمن تهیه شرح كار و برنامه دقیق ایمن‌ سازی و ترك صحیح چاه‌ ها، برآورد دقیقی از هزینه‌ های لازمه به دست می‌ دهد. این امر ضمن كاهش چشمگیر هزینه‌ های اجرایی، به بهبود فرآیند مذاكره با شركت‌ های علاقه‌ مند به سرمایه‌ گذاری در توسعه میدان گازی پارس شمالی نیز كمك خواهد كرد. 

با توجه به اینكه نتایج حاصله به سایر موقعیت‌ های میدان پارس شمالی قابل تعمیم نیست در مراحل بعد، عملیات مشابه بر روی 15 چاه (14سكو) باقیمانده بصورت مجزا انجام خواهد شد.