نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری قزاقستان، اعلام کرده است که دورنمای ساخت خط لوله گاز ترانس خزر از ترکمنستان به آذربایجان هنوز «بسیار مبهم» است، ولی کارشناسان روسی بطور مستقیم هشدار می‌دهند که نادیده گرفتن مواضع مسکو در این رابطه می‌تواند باعث بوجود آمدن رویارویی شدید و یا حتی وقوع سناریویی مشابه سال 2008 در مورد گرجستان شود.
در این بین، اتحادیه اروپا از روسیه خواسته تا مانع تحقق طرح ایجاد «خط لوله گاز ترانس خزر» نشود، چرا که درغیراین صورت، این سازمان هم متقابلا از تحقق طرح «جریان جنوبی» ممانعت بعمل خواهد آورد.
آذربایجان و ترکمنستان اعلام کرده‌اند که خط لوله گاز ترانس خزر از بخش‌های ملی این دو کشور عبور می‌کند. بنابراین، سایر کشورهای حوزه دریای خزر نمی‌توانند به باکو و عشق آباد دیکته کنند که آنها چه کاری باید در آبهای ساحلی خود انجام دهند.
در همین رابطه، تمامی کشورهای حاشیه دریای خزر حوزه‌های نفت و گاز واقع در آبهای ساحلی خود را استخراج می‌کنند. البته مسکو بر این نکته اصرار دارد که تقسیم آبهای ساحلی بصورت مشروط صورت گرفته و تازمانی که 5 کشور ساحلی خزر سند اصولی در رابطه با وضعیت حقوقی دریای خزر امضاء نکرده‌اند، هیچ‌یک از آنها حق ندارند تا در بستر دریای خزر خط لوله بسازند، حتی اگر در بخش‌های ملی و آبهای ساحلی خود آنها باشد.
این در حالی است که گونتر اتینگر، مسؤول سیاست انرژی اتحادیه اروپا، اعلام کرده که اگر روسیه از روش تهدید استفاده کند، این مشکل با مشکلات بسیاری مواجه خواهد شد.
وی هشدار داده که اگر مسکو در ساخت خط لوله گاز ترانس خزر مانع‌تراشی کند، در آن صورت اروپا هم به این کشور اجازه نخواهد داد تا خط لوله جریان جنوبی را که در واقع رقیب خط لوله ناباکو است؛ بسازد.
در این بین، برخی کارشناسان روسی معتقدند که مسکو می‌تواند از مواضع خود نه تنها از طریق روش‌های دیپلماتیک دفاع کند. به گفته آنان، واقعا مسکو نمی تواند اجازه دهد که وضعیت حقوقی خزر برهم بخورد، وضعیتی که با ایران در خصوص آن به توافق رسیده؛ چرا که این مسأله می‌تواند موجب هرج و مرج حقوقی در منطقه و پیدا شدن پایگاه‌های نظامی کشورهای ثالث شود.
ساخت خط لوله گاز ترانس خزر عملا به منزله به رسمیت شناختن تقسیم دریای خزر است. چنین مسأله‌ای برای روسیه کاملا غیرقابل قبول است و مجبور خواهد شد تا از عملیاتی که گرجستان را مجبور به صلح کرد، استفاده کند. البته این‌بار مسکو باید مقامات عشق‌آباد و باکو را به رعایت حقوق بین‌المللی وارد سازد و امکان آن هست که از طریق ماجراجویی به این کار مبادرت کند.
به عقیده کارشناسان، بعد از اقدامات ناتو در یوگسلاوی، افغانستان، عراق و لیبی، هیچ اقدام بازدارنده‌ای، چه از لحاظ اخلاقی و چه حقوقی نمی‌تواند مانع از روسیه برای انجام اقدامات مشابهی در دریای خزر شود.
مواضع حقوقی روسیه در این راستا کاملا موجه است و ایران هم در این مورد با روسیه هم‌عقیده است. قزاقستان در این بین، موضع‌گیری خنثی اتخاذ کرده و علت آن این است که این کشور صادرکننده مهمی در عرصه گاز بشمار نمی‌رود.
البته بازیگری که نقش مهمی در بازار انرژی دارد و اغلب فراموش می‌شود، چین است. کشوری که وجود خط لوله گاز ترانس خزر برایش ضروری نیست. در حال حاضر، چین گاز مورد نیاز خود را از ترکمنستان به قیمت ارزان خریداری می‌کند و در آینده در صورت عملی شدن طرح انتقال گاز به اروپا، مقامات عشق‌آباد ممکن است قیمت گاز خود را بالا ببرد و این آن چیزی است که اصلا مورد تمایل مقامات پکن نخواهد بود.
منبع: روزنامه روسی نیزاویسیمایا گازیه‌تا
