شاهین قطر نفت ایران را ربود

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی، تحریم‌های بین‌المللی و غیرقانونی برخی از کشورهای غربی عامل عقب‌افتادگی ایران در برداشت ذخایر گاز و میعانات گازی پارس جنوبی است، اما به نظر می‌رسد فقدان وجود یک مدیریت استراتژیک و برنامه‌ریزی مدون را باید ریشه اصلی این عدم‌النفع چندین تریلیون دلاری در این حوزه مشترک هیدروکربوری جستجو کرد.

قطر با حمایت و پشتیبانی «ابرشرکت‌های نفتی جهان» همچون توتال فرانسه، انی ایتالیا، شل انگلیسی - هلندی، اکسون موبیل، شورون، اکسیدنتال ایالات متحده آمریکا و برتیش پترولیوم انگلیس در یک دهه گذشته و استفاده از فنآوری های پیشرفته همچون حفاری‌های افقی و جهت دار به تدریج زمینه گسترده مهاجرت گاز از ایران به سمت قطر را فراهم کرده است.

این در حالی است که شرکت ملی نفت ایران حداقل در برنامه چهارم و برنامه پنجم توسعه استراتژی منطقی را برای توسعه بزرگترین میدان گازی جهان ترسیم نکرده است و با توجه به محدودیت‌های مالی، تامین تجهیزات و توان پیمانکاری به جای تمرکز برای توسعه همه جانبه پارس جنوبی، برای برگزاری مناقصه میادین غیر مشترک و مستقل گازی همچون گشوی جنوبی، دی، سفید زاخور، سفید باغون، لاوان و پارس شمالی برنامه ریزی کرده است.

البته در توسعه فازهای موجود پارس جنوبی هم با وجود تعریف طرح توسعه 35 ماهه هنوز یک برنامه اولویت بندی شده ای در این حوزه مشترک وجود ندارد. نزدیک به سه سال از افتتاح پالایشگاههای فاز 9 و 10 پارس جنوبی می گذرد اما هنوز نیمی از چاههای دریایی این دو فاز قادر به برداشت گاز از مخزن مشترک در خلیج فارس نیستند.

از سوی دیگر با وجود پیشرفت اجرایی بیش از 60 درصدی طرح توسعه فازهای 12، 15، 16، 17 و 18 پارس جنوبی هنوز این پروژه ها در مدار بهره برداری قرار نگرفته اند که توسعه سایر فازهای باقی مانده با صرف منابع مالی آغاز می‌شود.
در این شرایط، قطر به عنوان شریک گازی ایران در پارس جنوبی با حداکثر سرعت مشغول به استخراج گاز، توسعه واحدهای تولید ال.ان.جی، جی.تی.ال و کارخانجات استحصال هلیوم بوده و روز به روز فاصله خود را با ایران در پارس جنوبی بیشتر می کند.

میزبان جام جهانی فوتبال با گاز پارس جنوبی چه می کند؟
در حال حاضر قطر با راه اندازی 14 واحد تولید ال.ان.جی ظرفیتی برای تولید سالانه 77 میلیون تن LNG ایجاد کرده است و با این ظرفیت تولید به بزرگترین صادرکننده LNG جهان تبدیل شده است. (ظرفیت تولید LNG در ایران هنوز صفر است)

هم اکنون محموله های LNG قطر علاوه بر چین، کره جنوبی، ژاپن و هندوستان به کشورهای مختلف اروپایی و آمریکایی همچون آرژانتین، انگلستان، پرتغال، اسپانیا، فرانسه، بلغارستان و ... هم صادر می شود ضمن آنکه کشورهایی همچون چین، هند، لبنان، اردن، پاکستان، تایلند و اندونزی هم برای واردات LNG بیشتر در صف خرید از این شریک گازی ایران در پارس جنوبی ایستاده اند.

قطر همچنین با ساخت خطوط لوله به طور متوسط سالانه حدود 20 میلیارد متر مکعب (معادل 2 برابر صادرات سالانه گاز ایران به ترکیه و ارمنستان) به کشورهای عمان و امارات متحده عربی گاز طبیعی صادر می کند.

پایگاه اینترنتی 24 تی وی امارات اخیرا با انتشار گزارشی، اعلام کرده است: افزایش تولید گاز قطر باعث شده درآمدهای این کشور از صادرات گاز مایع (ال.ان.جی) در سال 2010 میلادی به یک رقم بی‌سابقه برسد.

بر این اساس درآمد قطر از صادرات ال.ان.جی در سال 2010 میلادی از درآمد فروش نفت بسیار بیشتر بود و این عضو اوپک را در صدر فهرست ثروتمند ترین کشورهای جهان قرار داد.

بانک مرکزی قطر هم در گزارش سالانه خود بیان کرده است: درآمد قطر از فروش گاز مایع و فراورده‌های مرتبط با آن از مبلغ 94.8 میلیارد ریال قطر (25.9 میلیارد دلار) در سال 2009 میلادی به 142 میلیارد ریال در سال 2010 میلادی رسیده است.

از سوی دیگر سرانه تولید ناخالص داخلی در قطر به 81 هزار و 466 دلار رسیده است. این رقم تقریبا 2 برابر سرانه تولید ناخالص داخلی آمریکا است. این شریک گازی همچنین بالاترین درآمد سرانه را براساس شاخص قدرت خرید در بین کشورهای جهان را در سال 2010 میلادی به خود اختصاص داده است.

صندوق بین‌المللی پول در تازه ‌ترین گزارش خود اعلام کرد که قطر با پیشی گرفتن از لوکزامبورگ به ثروتمندترین کشور جهان از نظر شاخص قدرت خرید تبدیل شده است.

مقایسه سهم ایران و قطر در بازار جهانی گاز
گزارش موسسات بی طرف نشان می دهد تقریبا تمامی ذخایر گاز طبیعی قطر در میدان مشترک پارس جنوبی قرار گرفته است و این حاشیه نشین آب‌های نیلگون خلیج فارس حدود 14 درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان معادل 25.5 میلیارد متر مکعب را در اختیار دارد.

در حال حاضر قطر با صادرات سالانه 77 میلیون تن LNG و 20 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از سهمی حدود 10 درصدی در تجارت جهانی گاز پس از روسیه و نروژ برخوردار است. پیش بینی ها حاکی از آن است با توجه به افزایش تقاضا برای خرید گاز طبیعی و LNG تا سال 2020 میلادی سالانه معادل 120 میلیارد متر مکعب (12 برابری صادرات فعلی ایران به ترکیه) گاز از قطر به اقصی نقاط جهان صادر شود.

هم اکنون ایران با بیش از 33.1 تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی حدود 16 درصد از کل ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و با واردات سالانه 14 میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان و صادرات سالانه کمتر از 10 میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه سهمی کمتر از یک درصد تجارت جهانی گاز را به خود اختصاص داده است.

در شرایط فعلی اکثر قراردادها و مذاکرات فروش گاز ایران به کشورهای مختلف جهان همچون قرارداد ای.جی.ال سوئیس، کرسنت امارات متحده عربی و مذاکرات با شرکت‌های او.ام.وی اتریش، ای یون آلمان، کشورهای عمان، کویت، بحرین و هند به حالت نیمه فعال درآمده است.

شاهین قطر نفت ایران را ربود
عقب ماندگی ایران از قطر تنها مربوط به میدان پارس جنوبی نیست و ایران در توسعه و برداشت نفت از لایه های نفتی پارس جنوبی (مشترک با شاهین قطر) هم یک ناکام تمام عیار بوده است به طوری که با وجود برداشت روزانه 450 هزار بشکه ای قطر از ذخایر نفت لایه نفتی پارس جنوبی (شاهین) سهم ایران از این میدان مشترک هنوز صفر است.

توسعه میدان شاهین قطر از سال 1992 میلادی با مشارکت شرکت مرسک دانمارک آغاز و در نهایت تا سال 1994 میلادی نخستین بشکه‌های نفت خام از این میدان مشترک در خلیج فارس استخراج شد.

در دو دهه گذشته مرسک دانمارک با سرمایه گذاری بیش از 6 میلیارد دلاری 15 سکو در میدان شاهین در خلیج فارس نصب و راه اندازی کرده است و بیش از 160 حلقه چاه تولیدی و تزریق آب در این میدان مشترک با ایران حفاری کرده است.

از سوی دیگر با وجود هفت ساله شدن توسعه لایه نفتی پارس جنوبی توسط ایران هنوز یک سکوی دریایی هم در این میدان مشترک نصب و راه اندازی نشده است که شرکت مرسک دانمارک طولانی ترین چاه افقی جهان را در لایه نفتی پارس جنوبی حفاری کرده است.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که شرکت مرسک با حفر یک حلقه چاه حدود 12.3 کیلومتری در لایه نفتی پارس جنوبی از ذخایر نفت خام ایران برداشت می کند که این ادعا با تکنولوژی های موجود در جهان فعلا قابل اثبات نیست.

در مجموع شیوخ قطری در سال‌های اخیر به پشتوانه افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز خود از محل میادین مشترک جهان علاوه بر در اختیار گرفتن یک جایگاه معتبر در بازار جهانی گاز، دبیرخانه مجمع کشورهای صادرکننده گاز و سپس میزبانی سران کشورهای صادرکننده گاز را هم به دوحه منتقل کردند.

هر چند این روزها شمارش معکوس برای برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال توسط قطر و البته با صرف درآمدهای های حاصل فروش گازهای ترش پارس جنوبی هم آغاز شده است که تولید تمام عیار از تمامی چاه های دریایی فاز 9 و 10 پارس جنوبی حداقل برای شرکت نفت و گاز پارس ایران به یک رویا تبدیل شده است.

منبع: مجله اقتصادی همشهری