به گزارش روزنامه بهار، محمد‌جواد محمدی‌زاده پس از اینکه پروتکل الحاقی به کنوانسیون دریای خزر را امضا کرد از وضعیت نگرانکننده دریای خزر خبر داد و در پاسخ به این پرسش که «آیا ممکن است فاجعه‌ای مانند لکه نفتی خلیج مکزیک در انتظار دریاچه‌‌خزر باشد؟»، گفت: آلودگی‌هایی که توسط کشور جمهوري‌آذربایجان در دریای خزر به وجود آمده، مربوط به همان شرکت انگلیسی است که موجب آلودگی خلیج مکزیک شده بود. البته اقدامات لازم برای اصلاح این مسئله انجام شده و در نشستی که با روسیه داشتیم، در این‌باره صحبت‌هایی شده است.
محمدی‌زاده با بیان اینکه «موضوع اکتشاف نفت در دریای‌خزر توسط کشورهای حوزه مانند جمهوري‌آذربایجان از سال‌های پیش آغاز شده است»، افزود: ایران آخرین کشوری است که این فعالیت را در دریای خزر آغاز کرده و تاکنون کل عملیاتی که انجام شده، آثار مخربی نداشته است.
در سال 2010 با انفجار و غرق‌شدن یک سکوی نفتی از شرکت نفتی «بریتیش پتلوریوم» در خلیج مکزیک در سال 2010، آلودگی نفتی عظیمی در سواحل ایالات متحده به راه افتاد و این موضوع به فاجعه زیست‌محیطی جهانی تبدیل شد. در این حادثه بیش از 6000 پرنده و 600 لاک‌پشت تلف شدند.
خبرهای بد درباره وضعیت زیست‌محیطی دریای خزر تنها به سخنان معاون رییس‌جمهور محدود نشد، دیروز عبدالرضا کرباسی، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، هم از ثبات آلودگی در دریای خزر ابراز نگرانی کرد.
به گفته او، با وجود اینکه پروتکل حمایت از محیط‌زیست دریای خزر به امضای بیشتر کشورهای همسایه رسیده است اما در میان این کشورها تنها ایران و روسیه به درصد قابل توجهی پیشرفت در حوزه مبارزه با آلودگی در دریای خزر رسیده‌اند.
او نسبت به وضعیت فعلی دریاچه‌‌خزر هشدار داد و گفت: بمب زیست‌محیطی خزر در آستانه انفجار است. عمر استحکامات و ابزارهای میادین نفتی کشور جمهوري‌آذربایجان به حدود ۴۰سال قبل می‌رسد و به‌طور حتم با این ابزارهای فرسوده باید منتظر نشت دوباره نفت از میادین نفتی آذربایجان باشیم.
به گفته کرباسی، با توجه به بسته‌بودن دریای خزر، ثبات آلودگی در این دریا بسیار نگرانکننده و خطرناک است، از این‌رو هر حادثه زیست‌محیطی در این دریا موجب ایجاد فاجعه زیست‌محیطی در کل منطقه می‌شود.
چنانکه کرباسی می‌گوید: براساس مصوبه هیأت دولت در سال۹۱، وزارت نفت متعهد به پرداخت ۳۰میلیون دلار شده بود این اعتبارات برای خرید ایستگاه‌های پایش توسط وزارت نیرو پیش‌بینی شده بود اما وزارت نفت هنوز هم به تعهد خود عمل نکرده است.
دکتر اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و صاحب‌نظر در حوزه محیط‌زیست، درباره وضعیت دریاچه‌‌خزر و آلودگی آن گفت: آلودگی دریای خزر بسیار افزایش یافته است. از زمانی که نفت توسط کشورهای ساحلی یعنی جمهوري‌آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان استخراج شده، به دلیل قدیمی‌بودن سیستم‌های نفتکش، به ازای هر میزان استخراج نفت در بشکه‌ها، همان مقدار هم نفت وارد دریای خزر شده است. البته ایران هم در این میان بی‌تقصیر نبوده است به‌ویژه به دلیل آلاینده‌ها و سمومی که از طریق فاضلاب وارد دریای‌خزر می‌شوند.
فک‌ها و ماهیهای خاویاری
مرکز تحقیقات ماهیان خاویاری ایران سال گذشته نتایج تحقیقاتی را منتشر کرد که نشان می‌داد تا ۱۳سال آینده ذخایر خاویار دریای خزر به صفر خواهد رسید. معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست هم از افزایش تلفات فک‌ها و ماهیهای خاویاری خبر می‌دهد. به گفته او، تعداد فک‌های دریای خزر به یک‌دهم کاهش پیدا کرده است.
به گفته کهرم، هر‌ساله میزان قابل توجهی سموم آفات نباتی از شهرهای شمالی به طور مستقیم وارد دریای خزر می‌شود از سوی دیگر در سال‌های اخیر از طریق تونل ولگا با عبور نفت‌کش‌ها و کشتی‌های بازرگانی که در انبارشان گونه‌های جانوری جدید و تاژک‌داران وارد دریاچه خزر شده‌اند که ماهیهای کیلکا را می‌خورند و به دلیل کم‌شدن تعداد این ماهیهای ریز دریایی که غذای اصلی ماهیهای خاویار دریای خزر هستند به همین دلیل روند انقراض ماهیهای خاویار دریای شمال شدت گرفته است.
کهرم به وضعیت ناگوار و نگرانکننده فک‌های دریایی هم اشاره کرد. به گفته او فک‌های دریایی که از نظر آناتومی شبیه به سگ‌های دریایی هستند به دلیل آلودگی‌های نفتی و نیز گونه‌های مهاجم و تغییرات اساسی در اکوسیستم اغلب به یک بیماری پوستی مبتلا شده‌اند.
کهرم ادامه داد: زمانی در این دریا حدود دو‌میلیون فک داشته‌ایم اما الان این تعداد به صد‌هزار فک کاهش یافته است.
اما دکتر محمدرضا فاطمی، استاد دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران و مشاور اسبق سازمان حفاظت محیط‌زیست، در این‌باره به بهار گفت: در دریای خزر به دلیل صید بی‌رویه روسیه و قزاقستان جمعیت فک‌ها کاهش یافته است و تعدادی از آن‌ها به بیماری‌های باکتریایی هم دچار شده‌اند. وضعیت موجود این است که یک‌سوم فک‌های دریای خزر به دلیل بیماری و صید بی‌رویه تلف شدند و کاهش شدید تعداد فک‌ها شرایطی را فراهم کرد که آن‌ها در شمار گونه‌های حفاظت‌شده قرار بگیرند.
به گفته فاطمی، از علل انقراض ماهیهای خاوریاری، مي‌توان به صید بی‌رویه در همه ماه‌های سال توسط صیادان غیرمجاز و از‌بین‌رفتن رودخانه‌های محل تخم‌ریزی ماهیهای خاویاری به دلیل کم‌شدن آب رودخانه‌ها و نیز برداشت شن و ماسه در محدوده این رودخانه‌ها و پل‌سازی اشاره كرد. چراکه در اثر تغییرات اکوسیستم این ماهی‌ها نمی‌توانند به رودخانه‌ها و مکان‌هایی بروند که قبلا تخم‌گذاری می‌کردند. او معتقد است که آلودگی‌های شیمیایی چون آلودگی نفتی و دیگر آلاینده‌ها پس از عوامل انسانی در نابودی فک‌ها و ماهیهای خاویاری دریای خزر تاثیر‌گذار است.
