- اجازه بدهید بدون مقدمه وارد بحث ساخت داخل و خرید دکل خارجی شویم. شما مستقیما طرف قرارداد جهاد دانشگاهی برای ساخت داخل دکل‌های حفاری بودید یا جهاد دانشگاهی با وزارت نفت قراردادی منعقد کرده بود و قرار بود در میان شرکت‌های فعال حفاری برای آن مشتری پیدا کنند؟
- در جریان قرارداد ساخت 14 دستگاه دکل حفاری با جهاد دانشگاهی تا زمانی که قرارداد منعقد شد، هیچ اطلاعی از این قرارداد نداشتیم و کسی با ما صحبت نکرده بود. مدتی بعد از عقد این قرارداد، نفت به ما نامه‌ای داد و درخواست کرد که ما 4 دکل و شرکت ملی حفاری نیز 10 دکل را از این قرارداد خریداری کنند. با ما جلسه‌ای گذاشتند که در این جلسه هم حفاری شمال و هم ملی حفاری این مطلب را مطرح کردند که مشخصات فنی این دکل‌ها از ابتدا باید مشخص و مورد تایید خریدار باشد.بعد وارد بحث مالی شدیم. نفت اینجا متوجه شد که خودش نمی‌تواند قرارداد منعقد کند و شرکت حفاری باید وارد قرارداد شود. بنابر این از ما خواستند قرارداد ببنیدم. ما پرسیدیم که اگر ما قرارداد ببندیم پول آن را از کجا تأمین کنیم؟ نفت گفت شرکت ملی حفاری برای حفر چاه توسط 10 دکل با شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب قرارداد ببندد و پیش پرداخت خرید 10 دکل خود را از این طریق تأمین کند،یعنی پیش پرداخت یا کل پول قرارداد را دریافت کرده و به جهاد دانشگاهی پرداخت کند. ما هم پذیرفتیم و به سرعت با شرکت نفت مناطق مرکزی نامه‌نگاری کردیم تا قرارداد حفاری را برای تأمین مالی خرید دکل از آنها بگیریم، اما از آن زمان تاکنون هیچ قراردادی در این زمینه به ما ارائه نشده است. ضمن آنکه بعد از مدتی وزارت نفت به ما نامه داد که حفاری شمال فقط دو دکل را در اختیار بگیرد ما پذیرفتیم و وارد جلسات مجدد شدیم. یکشنبه هفته گذشته در آخرین جلسه شرکت کردند که در آن جلسه گفته شد تعداد دکل‌های جهاد دانشگاهی به 6 فروند کاهش یافته است. تا اینجا ما فقط شنونده بوده‌ایم و اصلا در جریان آن قرار نداشته‌ایم. تنها روی این حساب که به ما گفته شد در داخل امکان ساخت دکل حفاری وجود دارد ما هم گفتیم این کار بسیار خوب است و همراهی می‌کنیم. بنده خودم سال 84 بعنوان مدیر نمونه وزارت نفت در حوزه پشتیبانی از ساخت انتخاب شدم، چنانکه سال 84 از آقای زنگنه جایزه گرفتم. SDRهایی که جهاد دانشگاهی می‌سازد بنده خودم در اختیار آنها قراردادم. البته بحث وجود توان ساخت داخل دکل بحث دیگری است.
- ساخت داخل دکل‌های حفاری در داخل کشور در حال حاضر دقیقا چگونه پیگیری می‌شود؟ بحث مونتاژ است یا قطعات مورد نیاز نیز داخلی سازی می‌شوند؟
- زمانی که بحث ساخت 14 دکل جهاد دانشگاهی پا بر جا بود به ما گفتند شما با ما قرارداد ببندید تا ما هم از خارج وارد کنیم.
- تجهیزات را می‌خواستند وارد کنند یا کل دکل را؟
- ساخت‌سازه که مشکلی ندارد و ساده است. گفتند سازه را در شیراز می‌سازند و بقیه تجهیزات مانند موتور ژنراتورها و پمپ‌ها و امثال آن را می‌خرند و وارد می‌کنند. البته می‌گفتند مخازن آب و گازوئیل را نیز در داخل می‌سازیم. ما همان زمان گفتیم حرفی نداریم، بنابر این کار در حال ادامه یافتن بود که در یکشنبه گذشته با بحث کاهش تعداد دکل‌ها مواجه شدیم.
- شما گفتید که برای پرداخت پول این دکل‌ها مشکل داشته‌اید و منتظر قرارداد حفاری با نفت مناطق مرکزی برای تأمین منابع مالی آن بوده‌اید. پس چطور قرارداد خرید 14 دکل حفاری با شرکت‌های خارجی را منعقد کردید؟
- آن قرارداد که فاینانس سازنده را هم شامل می‌شد قبل از قرارداد جهاد دانشگاهی منعقد شده بود. شرکت چینی سازنده نیز فاینانس آن را تأمین کرده بود. ضمنا قرار بود که ما 20 درصد از رقم این قرارداد را بپردازیم تا قرارداد نافذ شود و باقیمانده مبلغ را چینی‌ها فاینانس کنند اما چون ما 20 درصد را هنوز پرداخت نکرده‌ایم، قرارداد اصلا عملیاتی نشده است. پس این دو موضوع اصلا ارتباطی با هم نداشته‌اند. ما با جهاد دانشگاهی قرارداد داریم و منتظریم نفت مناطق مرکزی یک قرارداد حفاری به ما بدهد. خرید 14 دستگاه دکل خارجی نیز به قبل از قرارداد با جهاد دانشگاهی باز می‌گردد و متأسفانه چون 20 درصد نداشتیم که بدهیم این قرارداد هنوز عملیاتی نشده است. در عین حال یک کارخانه ساخت دکل حفاری در ایران نشان ما بدهید تا ما بلافاصله با آن قرارداد ببندیم. متأسفانه دلالان کاری کرده‌اند که برداشت از مخازن نفت و گاز کشور به خصوص در میادین مشترک با مشکل مواجه شود. در داخل کسی نیست که دکل حفاری بسازد و فشار می‌آورند که از بیرون هم نخرید تا مخازن مشترک ما توسط همسایگان برداشت شود. برداشت عربستان و قطر از میادین مشترک با ما چند برابر ایران است. اگر کسی دکل حفاری دریایی می‌سازد به ما ارائه دهید و اگر این دکل‌ها در داخل ساخته می‌شود پس چرا دکل‌های خارجی در حال حفاری در ایران است و چرا ایران از ژاپن و چین و هند دکل حفاری اجاره می‌کند؟ همه دکل‌های فعال در خلیج‌فارس به جز 3 یا 4 دکل ما و ملی حفاری خارجی هستند. به ما می‌گویند خودمان نداریم و اجازه دهیم خارجی‌ها منابع ما را ببرند. کسی یقه کسانی که این حرف را می‌زنند نمی‌گیرد. ما ظرف یکی دو سال گذشته دو دستگاه دکل دریایی ملکی یعنی سحر 1 و سحر 2 را به ناوگان حفاری اضافه کردیم که یکی روی فرزاد A و دیگری روی فاز 19 پارس جنوبی حفاری می‌کند. این دستگاه‌ها بعد از 29 سال اولین دستگاه‌های حفاری ملکی هستند که وارد ایران شده‌اند. یعنی ظرف 29 سال گذشته کسی نتوانسته دکل حفاری دریایی ملکی وارد ایران کند. حالا به دلیل اینکه باجی که از ما خواسته‌اند پرداخت نکرده‌ایم علیه ما جوسازی می‌کنند. کما اینکه می‌دانیم دادن باج به شبکه باج خواهان اگر شروع شود انتهایی نخواهد داشت و برای ما بعنوان یک بنگاه فنی و اقتصادی یک سم مضر خواهد بود. موضوع اصلی آن است که ما باید میادین نفت و گاز به خصوص در بخش مشترک را توسعه دهیم و برای این کار دکل حفاری نیاز اولیه ما است. عراق، عربستان، قطر و دیگران در برداشت از میادین مشترک از ما جلو هستند، اما عده‌ای به خاطر یک دستمال می‌خواهند کل قیصریه را به آتش بکشند. اگر دکل داخل ایران ساخته شود آن را خریداری می‌کنیم و اگر در داخل ایران پیدا نکنیم از هر جای دنیا بتوانیم آن را تأمین خواهیم کرد. امروز هر کسی بگوید ما دکل داخلی داریم ما می‌گوییم چشم و وارد مذاکره خرید می‌شویم. مثلا یک شرکت داخلی به ما گفت ما دکل حفاری دریایی داخلی می‌سازیم و ما به آنها گفتیم هر قدر ظرفیت ساخت دکل دریایی دارید برای ما بگذارید و ما خریداریم، اما صبر نمی‌کنیم که شاید سال‌ها بعد یک دکل به دست ما برسد یا نرسد و حتما دکل خریداری می‌کنیم. اگر در ایران ساخته شد که چه بهتر. چون در ایران به شدت به دکل های حفاری به خصوص در دریا نیاز داریم ضمن اینکه اگر در ایران نیاز نداشته باشیم به راحتی آن را در خارج از ایران به کار می‌گیریم. حرف‌های زده شده درباره ما غیرواقعی است و دلیل نگرانی بعضی افراد را نمی‌دانیم. شاید نگرانی آنها بازتاب نگرانی عربستان و قطر از توسعه ناوگان حفاری ایران باشد. کمااینکه در مقابل یک دکل حفاری ما در فرزاد A عربستان 6 دکل حفاری را به ترتیب در فاصله 1500 متری ما ردیف کرده است.
- پس آنچه آقای ترکان درباره نقش دلالان در خرید دکل‌های حفاری و فاینانس شرکت‌های چینی گفته‌اند ناظر به چیست؟
- اطلاعاتی که از قول آقای ترکان منتشر کرده‌اند، ناشی از اطلاعاتی بود که بنده به ایشان منتقل کردم و گفتم می‌شود در مذاکره مانند خود ما که دکل را با قیمت پایین خریداری کرده‌ایم به نوعی عمل کرد که دکل با قیمت بسیار پایین‌تری به دست شرکت‌ها برسد. کما اینکه ما دستگاه سوپر ریگ را 143 میلیون دلار یعنی با قیمت عالی خریداری کرده‌ایم. در عین حال فروشنده هم حتما ضرر نکرده است و روی این دکل سود برده است. بنده به آقای ترکان گفتم وقتی شما مستقیم با سازنده وارد مذاکره شوید و پای دلالان و واسطه‌ها در میان نباشد حتما دکل با قیمت پایین‌تری به دست شما می‌رسد. حالا رسانه‌ها اطلاعاتی که آقای ترکان داده‌اند را جوری تغییر می‌دهند که بر علیه خود ما از آنها استفاده شود.
- یعنی شما دکل‌ها را بدون واسطه دلالان و با قیمت مناسب خریداری کرده‌اید؟
- اگر کسی توانست دکل مشابهی با قیمت مشابه ما خریداری کند هر دو دست ما را قطع کند، اما ما تسلیم جوسازی افرادی که مشخص نیست به کجا وابسته هستند نخواهیم شد. ما تنها شرکت بین‌المللی حفاری در ایران هستیم. تنها شرکت کشورهای عضو اوپک که به حفاری در آب‌های عمیق آشنایی دارد، هستیم. کارهای ما در دریای خزر بعد امنیت ملی دارد و به جز ما کسی نمی‌تواند آن را انجام دهد. به خاطر تحریم‌های اتحادیه اروپا وکیل گرفته‌ایم و در انگلیسی و اتریش و فرانسه در حال پیگیری هستیم تا از تحریم خارج شویم و پروژه‌های ما در خارج از ایران تحت تأثیر قرار نگیرد. حتی خود بنده را نیز به زودی وارد لیست تحریم خواهند کرد. دکلی که ما وارد می‌کنیم بین 3 تا 3.5 سال هزینه‌های خودش را در می‌آورد. ما از همه ظرفیت‌های ایران استفاده می‌کنیم.
- گفتید که روی میادین مشترک به دکل‌های حفاری نیاز فوری داریم. با توجه به این نیاز فوری آیا واقعا به ساخت داخل دکل‌های حفاری عقیده دارید یا برای رهایی از فشارها علیرغم عقیده شخصی‌تان درباره خرید دکل‌های ساخت داخل صحبت می‌کنید؟
- کسانی که ادعا می کنند در ایران دکل می‌سازند از قبل بنده دکل می‌سازند. اگر در فجر شیراز بدنه دکل می‌سازند اولین سفارش را بنده به آنها دادم. در سال 79 یا 80 که در شرکت ملی حفاری فعالیت می‌کردم یک دکل ما آتش گرفت و سازه آن از بین رفت. به شرکت فجر شیراز گفتیم سازه دکل فقط آهن است و ما کمک می‌کنیم آن را بسازید. در یک جابجایی 25 روز یک دکل را در اختیار فجر شیراز گذاشتیم تا اندازه‌گیری‌های لازم را روی آن انجام دهند. وقتی سازه را ساختند کسی حاضر نبود آن را روی محل حفاری بالا ببرد و می‌گفتند مچاله شده و پایین می‌افتد. یکی از مدیران عملیات ما عزم کرد که این سازه را نصب کند اما یکی از مسؤولان دیگر نفتی پشت تپه‌های شن با دوربین فیلمبرداری مستقر شده بود تا از پایین ریختن این سازه فیلم بگیرد. سازه را نصفه نیمه بالا برده بودند اما مسؤول مربوطه بین زمین و هوا سازه را رها کرد و گفت من می‌ترسم این سازه سقوط کرده و باعث کشته شدن کسی بشود. با من تماس گرفتند و پرسیدند چه بکنیم. به یکی از همکارانم به نام هوشنگ فتحی که در حال رانندگی به همراه خانواده خود بود تماس گرفتم و از او خواستم خانواده‌اش را پیاده کند و مستقیم به محل نصب دکل برود و زیر دکل بایستد. به او گفتم برو زیر دکل بایست و دست‌هایت را به کمر بزن تا دکل را بالا ببرند. آقای فتحی رفت زیر دکل ایستاد دکل را بالا ببرند. اینجور سازه دکل ساخت داخل بالا رفت و نصب شد. حالا کسانی که از این‌ها مطلع نیستند ما را متهم می‌کنند. SDR های جهاد دانشگاهی با سفارش بنده ساخته شد و وقتی جشن گرفتند از بنده برای این کار تقدیر کردند که جرأت کردم و به آنها سفارش دادم. بنده می‌دانم که الان کارخانه ساخت دکل در ایران وجود ندارد. ما به بعضی شرکت‌ها سفارش داده‌ایم که آن را به واسطه دادند و آن واسطه کار را به کسی دیگری داد و بعد از چند دست به دست چینی‌ها رسید و آنها به سازنده چینی دادند و شرکت طرف قرارداد ما از آنها خرید و وارد کرد و به ما تحت عنوان ساخت داخل فروخت، اما با این حال ما هر کس در ایران دکل بسازد دستش را می‌بوسیم.
- ظاهرا آقای ترکان گفته‌اند تولید دکل در داخل کشور کمتر از 100 میلیون هزینه دارد و خرید آن از خارج به خصوص با فاینانس هزینه‌های بیشتری دارد چنانکه قیمت آن تا 170 میلیون دلار بالا می‌رود ...
- تصور می‌کنم صحبت آقای ترکان را تحریف کرده‌اند. چند ماه پیش ما با آقای ترکان صحبت داشتیم و ایشان نیز در این باره صحبت کرده‌اند. آقای ترکان گفته‌اند می‌توان با قیمت ارزان‌‌تری دکل خریداری کرد که واقعا شاید ممکن باشد. من به ایشان گفتم هر کسی که از راه می‌رسد به بازارهای خارجی مراجعه کرده و میگوید دکل می‌خواهم. وقتی از ایران 20 شرکت به یک سازنده رجوع کرده و دکل طلب می‌کنند سازنده نیز بازار دکل ایران را بسیار بزرگ و تشنه تصور می‌کند و قیمت را بالا می‌برد.
- این بحثی است که قبلا هم درباره تجمیع تقاضای دکل حفاری با شما داشته‌ایم. معتقد هستید خرید دکل حفاری در نفت باید متمرکز انجام شود؟
- بله. باید یک کمیته تشکیل شود و افراد فنی بازار را بسنجند تا هر کس از راه رسید قیمت را بالا نبرد و بازار تصور کند متقاضی زیادی وجود دارد. صحبت آقای ترکان هم ناظر به همین مسئله است. ساخت دکل یعنی وجود یک کارخانه بزرگ دکل سازی که تجهیزات متنوعی مانند کوره، CNC و ریخته‌گری و امثال آن را در اختیار داشته باشد. در حالیکه چنین چیزی وجود ندارد. در عین حال هر کسی میگوید هست ما می‌گوییم بسیار خوب ما از شما می‌خریم.
- با توجه به تجربه‌ای که به آن اشاره کردید و نیاز گسترده ایران در حال و آینده به دکل‌های حفاری، چه باید بکنیم که ساخت داخل دکل در ایران در یک بازه زمانی مشخص ممکن شود؟
- دکل از ماشین آلات مکانیکی، برقی و الکترونیکی تشکیل شده است. بخشی از تجهیزات آن سازندگان انحصاری دارد و کس دیگری در دنیا آنها را نمی‌سازد. این بخش را می‌توان وارد کرد اما بقیه تجهیزات را اگر کارخانجات بزرگ همت کنند و تجهیزات و ابزار و دانش فنی را فراهم کنند امکان ساخت آن وجود دارد. دستگاه‌های حفاری باید توسط مرجعی معتبر تایید و صاحب لیسانس شوند. اگر لیسانس وجود نداشته باشد مانند همان سازه‌ای می‌شود که برای بالا رفتن آن مجبور شدیم بگوییم یک نفر زیر آن بایستد. همیشه نمی‌توان این کار را تکرار کرد. اگر سازندگان واقعی به جای دلالان پایه میدان بگذارند دکل حفاری در داخل کشور قابل ساخت است. تاکنون سازنده‌ای پایه میدان نگذاشته است که تجهیزات و کارگاه‌های مورد نیاز را داشته باشد. بنده برای اولین بار لوله و گلوله خمپاره را در زمان جنگ تولید کردم. بنده متخصص ساخت لوله‌آلیاژی بدون درز هستم. من از اول در حوزه در حوزه ساخت بودم اما واقعیت را باید گفت. در ایران می‌توان دکل ساخت اما به دست افراد فنی نه به دست دلالان. اما الان رسانه‌ها چنان فضا را غبار آلوده کرده‌اند که مشخص نیست سازنده واقعی چه کسی است، دلال کیست و افراد چگونه کار می‌کنند. در چنین شرایطی کسانی که می‌توانند کار کنند پا به میدان خواهند گذاشت؟ البته که نه. ضمن آنکه همه انتظار دارند وزارت نفت دکل بسازد در حالی که وزارت نفت تنها می‌تواند قرارداد حفاری به شرکت‌هایی که دکل دارند بدهد، اما ابزار ساخت دکل دراختیار وزارت نفت نیست و در اختیار وزارت صنعت است. کسانی که ماشین آلات در اختیار دارند کار نمی‌کنند و نفت را تحت فشار گذاشته‌اند. هزینه سرمایه‌گذاری و سطح تکنولوژی ساخت دکل به قدری زیاد است که کسی در بخش خصوصی جرأت نکرده وارد آن شود. با این حال وقتی سوزن و دکمه وارد کشور می‌شود، توسعه میادین را نمی‌توان معطل ساخت دکل گذاشت.
- درباره دلالان صحبت کردید اما در چند ماه اخیر اخبار زیادی درباره ارتباط حفاری شمال با دلالان دکل مطرح شده است. شما از دلال‌ها برای خرید دکل استفاده کرده‌اید؟
- ماجرای این شایعات آن است که حفاری شمال به هیچ دلالی اجازه نداده که برای او مذاکره کند یا دکل خریداری کند.
- اما بعضی اسامی مشخص در این باره مطرح شده بود...
- صحت نداشت. حفاری شمال مستقیما با سازنده‌های خارجی وارد قرارداد شد و اجازه نداد پای واسطه‌ها به این قراردادها باز شود. به همین دلیل آن واسطه‌ها که پول دادند و شروع به تبلیغات بر علیه ما در رسانه‌ها کردند. ماجرا، ماجرای همان دزدی بود که فریاد می‌زد آی دزد تا حواس دیگران را منحرف کنند. دلالان به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند اجازه بدهید ما برای شما بخریم.
- چند درصد افزایش قیمت پیشنهاد می‌کنند؟
- اگر من یک دکل را 143 میلیون دلار خریده‌ام باید از دلال 180 تا 190 میلیون خریداری کنم. این که می‌گویم اتفاق افتاده است و دکل ضعیف‌تر از دکل ما را نزدیک به 200 میلیون دلار خریده‌اند. اگر به دلال میدان بدهید شما را بالا می‌برد و در رسانه‌ها از شما به بزرگی یاد می‌کنند. همان دلال‌هایی که از آنها در رسانه‌ها نام برده‌اند با بعضی شرکت‌های نفتی قرارداد بسته‌اند اما حرفی از آن زده نمی‌شود. سالم کار کردن بسیار سخت است و به من می‌گویند چرا دکل 220 میلیون دلاری را 140 میلیون دلار خریده‌اید. ما به خدا امید داریم و به سوابق فنی و کاری خودمان تکیه کرده‌ایم و نسبت به فشارها عقب‌نشینی نمی‌کنیم. کسانی که امروز درباره دلال‌ها صحبت می‌کنند. اغلب عامل خود دلال‌ها و جیره‌خواران کسانی هستند که ما حاضر نشدیم با آنها کار کنیم.
- برنامه آینده شما برای تأمین دکل چیست؟
- ما در حال مذاکره با بانک‌ها، فاینانسورها و شرکت‌های مختلف هستیم. خوشبختانه آقای رستم قاسمی کار بزرگی کردند و از رئیس‌جمهور مجوز استفاده ما از تسهیلات صندوق توسعه ملی را گرفتند. دکل حفاری دریایی مورد نیاز فوری کشور است. ما در تأمین دکل نه از دلال‌های قدرتمند و نه از پادوهای آنها ترسی نداریم و تلاش می‌کنیم در اسرع وقت دکل‌ها را روی میادین مشترک مستقر کنیم.
- پس به دنبال فاینانس خارجی برای تأمین دکل نیستید؟
- ما هم با بانک‌های داخلی و هم منابع خارجی گرفتن فاینانس را پیگیری می‌کنیم.
- چه میزان فاینانس نیاز دارید؟
- هر میزان به ما منابع بدهند به همان میزان دکل می‌خریم چون به آن نیاز داریم. اگر 600 میلیون دلار فاینانس دریافت کنیم 4 دستگاه دکل خریداری می‌کنیم و اگر بیشتر بدهند بیشتر می‌خریم کما اینکه تا ساعت یک شب گذشته با یک فاینانسور مذاکره می‌کردیم.
- ظاهرا آقای ترکان گفته بودند ایرانی‌ها دکل‌های چینی را به دلیل فاینانس شرکت‌های چینی گران‌تر از قیمت معمول می‌خرند.
- ما با بانک‌های مختلفی در داخل برای فاینانس مذاکره می‌کنیم،اما نمی‌توان کلی صحبت کرد. باید با اعداد و ارقام صحبت کنیم. شما اگر از ایرانی فاینانس با نرخ سود 8 درصد گرفتید و از یک خارجی فاینانس 6 درصد گرفتید یعنی از داخلی زیاد گرفته‌اید. ما با بانک‌های مختلفی در داخل برای فاینانس مذاکره می‌کنیم. در عین حال شرکت‌های خارجی که فاینانس می‌کنند از ما ضمانت نامه می‌خواهند. اما ما خودمان خودمان را تحریم می‌کنیم. بعضی آقایان درباره خرید دکل با قیمت‌های خیلی کلان نیز مذاکره کرده‌اند. اما دکل 143 میلیون دلاری ما را نه کسی خریده و نه کسی می‌تواند بخرد چرا که با واسطه برای خرید عمل می‌کنند. چون از واسطه‌ها و پادوهای آنها می‌ترسند. کسی که نترسد باید هزینه‌های آن را نیز پرداخت کند.
منبع: خبرگزاری فارس
