ایران به واسطه برخورداری از ذخایر انبوه نفت و گاز همواره یکی از بلوکهای عمده در نقشه انرژی جهان شمرده میشود. طی بیش از یکصد سال گذشته که از توسعه و بهرهبرداری از میدانهای نفت و گاز کشورمان میگذرد، تحولات عمدهای در سیمای این صنعت به وجود آمده، بهگونهای که توسعه این بخش به واسطه نقش آفرینی متغیرهای گوناگون، راهی بس طولانی و دشوار طی کرده است.
صنعت نفت برپایه هدف راهبردی دستیابی به تولید مورد انتظار در بخش نفت و گاز و نیزکسب سهم لازم در عرصه تجارت انرژی، چندین برنامه را حول محور دستیابی به این اهداف پشت سر گذاشته که هر یک نتایجی تعیینکننده در این مقوله به دنبال داشته است. در این اثنا شبکه عظیم توسعه صنعت نفت در دو محور انجام عملیات در بخشهای خشکی و دریایی فراز و فرودهایی نیز تجربه کرده است که بدون تردید دربردارنده درسآموختههای متعددی نیز بوده است.
تقویت زمینههای حضور در فراساحل صنعت نفت و گاز یکی از برنامه های راهبردی صنعت نفت است. حوزه ای که سالها و دههها عرصه تاخت و تاز شرکتهای بینالمللی در ایران بوده است. مراحل توسعه و بهرهبرداری از میدان گازی پارس جنوبی در سالهای پایانی دهه ٧٠ را باید تحولی تاریخی در گستره توسعه صنعت نفت و گاز ایران دانست.
در این دوره، صنعت نفت ایران به منظور مدیریت صحیح توسعه و به جهت ایجاد ظرفیتهای رقابتی در مصاف با کشورهای صاحب ذخایر و فناوری، راه را برای حضور گستردهتر نیروی انسانی توانمند کشور فراهم کرد و با تشکیل شرکتهایی تخصصی، زمینه را برای تربیت متخصصان حوزه فراساحل و پشتوانهسازی برای شبکه گسترده برنامههای توسعه خود فراهم ساخت.
بر مبنای این تعیین جهت راهبردی، تحرکات بسیار مناسبی از سوی کارگزاران و خدمتگزاران این بخش مهم و راهبردی صورت گرفت، بهگونهای که با ایفای نقش مؤثر در ساخت و راهاندازی سکوی فاز یک، مقدمات و بستر لازم برای تداوم حرکت در بخشهای مهمی چون طراحی، مهندسی، ساخت، اجرا و راهاندازی سازههاو تاسیسات دریایی صورت گرفت. این عرصه به واسطه تحول در نگاه مدیریتی بسیار فراتر از آنچه انتظار میرفت به پیشرفت رسید و اکنون که نزدیک به دو دهه از آغاز فرآیندهای نوین میگذرد، شرکتهای ایرانی اقداماتی بسیار عمده و ارزشآفرین در متن عملیات صنعت نفت و گاز داشتهاند. ساخت و راهاندازی بیش از ده ها پایه سکو و نیز سکوهای غولپیکر مگاپروژههای پارس جنوبی که برداشت و تولید احجام میلیونی گاز در این میدان مشترک را به دنبال داشته است، نمونهای از افتخارات ثبت شده امروز در کارنامه شرکتهای حوزه فراساحلی است.
حال در این میان صنعت تاسیسات دریایی ایران با ثبت اجرای بیشترین حجم فعالیت در شبکه بزرگ فعالیتهای نرمافزاری و سختافزاری این حوزه توانسته است به بسیاری از آرمانهای دیرین صنعت نفت و کشور مبنی بر بومیسازی و ارتقای ظرفیتهای داخلی جامه عمل بپوشاند؛ شرایطی که به اعتقاد ناظران بینالمللی فراتر از انتظارها ظاهر شده و حتی در بسیاری از پروژهها از قابلیتهای موجود در میان رقبای بینالمللی نیز فراتر رفته است. عملیات همزمان نصب پنج سکو، راه اندازی چهار سکو، تکمیل و راهاندازی شش خط لوله زیردریایی به قطر ٣٢ اینچ و طول تقریبی ١٣٠ کیلومتر در سال گذشته نماد این حرکت است.
از این پس سطح توقع وزارت نفت از شرکتهای ایرانی در مقیاس بالاتری قرار میگیرد. آنچه در تکمیل سکوها و خطوط لوله، حمل، نصب، راهاندازی و نهایتا بهرهبرداری قابل اطمینان این تاسیسات انجام شده است، باید به صورت تجربه بزرگ مدیریتی مستند شده و به عنوان درس آموختههایی ارزشمند به جوانان کشور ارائه شود.
صنعت فراساحل با عنایت به ظرفیتها و توانمندیهای موجود خود میتواند امروز نقش اساسی در تحقق اهداف سند چشمانداز و منویات مقام معظم رهبری ایفا کند. این حوزه به دورهای نوین از بالندگی وارد شده، بهگونهای که با الهام از درس آموختههای گذشته و حال و دستیابی به دانش و فناوریهای نوین و تجهیز منابع دانشی در سایه تحول در نظامات مدیریتی، بستری مناسب برای پیشرانی در توسعه میادین نفت و گاز در اختیار دارد.
اینک زمان آن فرارسیده است تا نهادهای بالادستی خصوصادر دوره کنونی که شاهد گشایش در رویکردهای مدیریتی توسعهساز هستیم با حمایت در رفع برخی چالشهای مسیر پیشرفت، راه را برای خدمتگزاری بیشتر در عرصه داخلی و ورود به میدان رقابتهای بینالمللی برای کسب افتخارات بیشتر برای صنعت نفت و گاز فراهم کرده و پایهای محکم برای اقتصاد ملی نهادینه سازند.
محمد رضا نعمتی
