طرح تأمین خدمات شناوری شرکت ملی نفت ایران با هدف جایگزینی شناور‌های اجاره‌ای موجود فعال در حوزه فراساحلی کشور و تقویت ظرفیت داخلی طراحی شده است. این طرح به روش ساخت، مالکیت، و بهره‌برداری (BOO) اجرا میشود و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی مسئولیت تأمین مالی، ساخت، و بهره‌برداری از شناور‌ها را بر عهده خواهند داشت. مهم‌ترین مشخصات کلی این طرح عبارت‌اند از:
۱. الزامات ساخت: شناور‌ها باید نو و ساخت ایران باشند و استفاده از شناور‌های تعمیری یا بازسازی‌شده مجاز نیست.
۲. مدت قرارداد: دوره ساخت دو سال و بهره‌برداری از شناور‌ها ده سال است که در مجموع، قرارداد‌ها ۱۲ ساله خواهد بود.
۳. محل اجرا: ارائه خدمات شناوری در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان صورت می‌گیرد.
۴. حمایت‌های مالی: سرمایه‌گذاران از تسهیلات بانکی و تضمین قرارداد‌ها برای کاهش ریسک بهره‌مند خواهند شد.
۵. فرآیند مناقصه: کلیه مراحل دریافت و ارائه اسناد مناقصه از طریق سامانه تدارکات الکترونیکی دولت انجام میشود.
در متن نامه انجمن در این خصوص آورده شده است:
ضمن تشکر از آن مدیریت محترم بابت تدابیر و اقدامات فراوانی که آن مدیریت محترم برای ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در طرح تأمین خدمات شناوری شرکت ملی نفت ایران با هدف جایگزینی شناور‌های اجاره‌ای موجود و تقویت ظرفیت داخلی اتخاذ و انجام شده است؛ و همانگونه که مستحضرید طرح تأمین خدمات شناوری مزایای متعددی برای کشور دارد که از جنبه‌های اقتصادی، صنعتی، و راهبردی قابل بررسی است. از آنجائیکه این طرح نه تن‌ها برای ارتقای ظرفیت‌های داخلی مفید است، بلکه در تحقق اهداف توسعه پایدار و تقویت جایگاه ایران در منطقه نقش کلیدی دارد، انتظار می‌رفت جامعه دریایی و فراساحلی کشور از مزایای مهم این طرح عظیم با ارزش به شرح زیر بهره‌مند شود:
۱. حمایت از تولید داخلی: الزام به ساخت شناور‌ها در ایران، صنعت کشتی‌سازی داخلی را تقویت کرده و از انتقال فناوری به این بخش حمایت می‌کند.
۲. اشتغال‌زایی: اجرای این طرح به طور مستقیم و غیرمستقیم فرصت‌های شغلی بسیاری در حوزه‌های تولید، بهره‌برداری، و پشتیبانی شناور‌های دریایی ایجاد می‌کند.
۳. کاهش وابستگی به خارجی‌ها: استفاده از شناور‌های ساخت داخل و توسعه ظرفیت‌های داخلی، وابستگی به شرکت‌های خارجی برای تأمین خدمات فراساحلی را کاهش می‌دهد و امنیت انرژی کشور را افزایش می‌دهد.
۴. تقویت زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در ساخت شناور‌های نو، زیرساخت‌های دریایی و نفتی کشور را تقویت کرده و کارایی خدمات حمل‌ونقل و پشتیبانی از سکو‌های نفتی را افزایش می‌دهد.
۵. مزایای اقتصادی بلندمدت: بهره‌برداری طولانی‌مدت از شناور‌های جدید به کاهش هزینه‌های اجاره و نگهداری کمک کرده و باعث افزایش بهره‌وری مالی شرکت ملی نفت ایران میشود؛ لذا با توجه به عدم موفقیت طرح در فراخوان اول و بر اساس درخواست انجمن مهندسی دریایی ایران و موافقت آن مدیریت محترم جلسه مورخه ۲۶/۸/۱۴۰۳، با حضور معاون محترم سرمایه گذاری، رئیس محترم شناسایی و توسعه فرصت‌های سرمایه گذاری و مسئول پروژه شناسایی و توسعه فرصت‌های سرمایه گذاری آن مدیریت محترم و اینجانب و عضو هیات مدیره و ریاست کمیته کشتی سازی، به عنوان نمایندگان هیات مدیره این انجمن، برگزار و دلایل عدم موفقیت طرح فراخوان برای شناسایی متقاضیان ساخت ۱۰ فروند PSV مورد بررسی قرار گرفت. در پایان جلسه مقرر گردید این انجمن با همکاری و برقراری ارتباط با شش شرکت متقاضی که به مرحله پایانی فراخوان راه یافته ولی نسبت به اعلام قیمت و ارائه پاکات تضمین شرکت در مناقصه اقدام نکرده بودند، اهم دلایل عدم حضور در مرحله نهایی را شناسایی و جهت فعال نمودن مجدد این طرح با بر طرف نمودن ایرادات مطرح در جلسات آتی تصمیم گیری لازم صورت پذیرد.
به همین منظور، اهم دلایل انصراف از حضور در مناقصه، حاصل از مکاتبات و مذاکرات با مدیران محترم عامل شش شرکت راه یافته به مرحله آخر بشرح ذیل تقدیم حضور میشود.
۱. برآورد قیمت تمام شده ساخت یک فروند شناور PSV در طرح، با برآورد واقعی متفاوت و حدود حداقل یک میلیون دلار اختلاف داشته است.
۲. هزینه‌کرد ساخت شناور با دلار آزاد و واقعی انجام میگردد ولی درآمد شناور در طرح مذکور با نرخ ارز نیمایی که حدود ۲۰ درصد کمتر از ارز آزاد می‌باشد تعریف شده است.
۳. مسئولیت تامین تسهیلات و منابع مالی ایجادی طرح برای ساخت شناور فاقد پشتوانه و تعریف اجرائی بوده و بر عهده متقاضی (سرمایه گذار) گذاشته شده و سرمایه پذیر هیچ مسئولیتی از این بابت نداشته است؛ و عملا از این منظر سرمایه گذار از هیچ گونه حمایتی برخوردار نمی‌باشد.
۴. نرخ اجاره شناور طرح، بر اساس قرارداد شناور‌های مستعمل و با سن بیش از ده سال که در حال حاضر در شرکت نفت فلات قاره مشغول بکار می‌باشد ارزیابی و مبنا قرار گرفته است.
۵. نرخ اجاره برای قرارداد ۱۰ ساله ثابت و فاقد هرگونه تعدیل اعلام شده است.
۶. پس از پایان دوران ساخت در صورتی که کارفرما آمادگی بکارگیری شناور را نداشته باشد، سرمایه گذار با جریمه ۲۵ درصدی مواجه میگردد.
۷. در صورت بدی آب و هوا و عدم امکان عملیات برای شناور، سرمایه گذار جریمه شده و اجاره پرداخت نمیشود.
۸. بر اساس قرارداد‌های فعال و جاری در شرکت نفت فلات قاره یک سال شامل ۳۶۵ روز تعریف میگردد ولی در قرارداد ارائه شده در طرح هر سال ۳۵۰ روز تعریف شده است.
۹. چند شرکت متقاضی بطور مکتوب ایرادات صدرالاشاره را به سرپرست محترم امور قرارداد‌های شرکت ملی نفت منعکس و اعلام انصراف خود از شرکت در مرحله پایانی را اطلاع رسانی کرده اند.
به نظر می‌رسد دلایل عدم موفقیت فراخوان اول طرح تأمین خدمات شناوری شرکت ملی نفت ایران به چند عامل اساسی بازمی‌گردد که اصلاح این موارد و ایجاد شرایط جذاب‌تر و منعطف‌تر برای مشارکت‌کنندگان میتواند موفقیت این طرح را در آینده تضمین کند:
شرایط سختگیرانه برای تأمین‌کنندگان: یکی از شروط اصلی و مهم این طرح، استفاده از شناور‌های نو و ساخت داخل بود. این الزام، با اعمال برخی از الزامات از جمله تعیین حدود قیمت ساخت و باز نبودن دست سرمایه گذار برای انتخاب مشخصات فنی اقلام و تجهیزات فنی و زمان بندی غیر منعطف آن را سختگیرانه نموده بود.
مشکلات تأمین مالی و حمایت از سازندگان داخلی: نبود برنامه مالی مناسب برای سرمایه‌گذاری و حمایت کافی از سازندگان داخلی، از موانع مهم این پروژه بود. هرچند مبلغی برای حمایت از این طرح در نظر گرفته شد، اما به دلیل تأخیر در اجرایی شدن آن، بسیاری از سازندگان از شرکت در فراخوان صرف نظر کردند.
عدم هماهنگی و حمایت بین دستگاه‌های مرتبط: برنامه‌ریزی جامع و هماهنگ برای جایگزینی شناور‌های استیجاری به درستی انجام نشد. نبود همکاری مؤثر میان بخش‌های دولتی و خصوصی باعث محدود شدن مشارکت‌کنندگان در این طرح شد.
عدم جذابیت اقتصادی برای سرمایه‌گذاران: برخی سرمایه‌گذاران نسبت به تضمین بازگشت سرمایه و سودآوری طرح تردید داشتند. علاوه بر این، قرارداد‌ها به‌صورت ریالی و با نرخ نیمایی پرداخت می‌شد که برای بسیاری از شرکت‌ها جذابیت لازم را نداشت؛ لذا خواهشمند است دستور فرمایید در مسیر احیاء و تجدید مناقصه ساخت داخلی شناور‌های مورد نیاز آن شرکت معظم که همزمان میتواند باعث رونق کسب و کار تاثیر گذار بر جامعه دریایی کشور شود مورد بازنگری قرار گرفته و با برطرف نمودن موانع اجرایی آن، خدمتی ماندگار به کشور را شاهد باشیم.
حسن‌رضا صفری
رئیس هیئت مدیره
