حدود یک سوم مرزهای کشور را مرزهای آبی دریایی تشکیل میدهد، بنابراین نمیتوان به امر فعالیتهای بندری و کشتیرانی بیتوجه بود زیرا برای کشوری که مرزهای طولانی آبی دارد و دسترسی به آبهای آزاد امکانپذیر است، رونق کشتیرانی و تجارت دریایی امری ضروری است؛ از این رو باید به نقاط ضعف و قوت این بخش توجه کامل داشت و با برنامهریزی صحیح از جایگاه واقعی خلیج فارس و دریاهای عمان و خزر به بهترین شکل بهره برد.
به گزارش مارین نیوز، شهراد کوکبی جهرمی، دبیر انجمن مهندسی دریایی ایران، در مطلبی به اهمیت استفاده از ظرفیتهای دریایی و ساحلی کشور برای رشد اقتصادی و توانمندسازی ایران پرداخته است. متن کامل این نوشتار در ادامه آمده است:
تشدید بحران و بیثباتی در سوریه، به تهدیدی جدی برای منافع راهبردی ایران تبدیل شده است. بازیگران منطقهای و فرامنطقهای با هدف اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه ایران، میکوشند با دامن زدن به ناامنی و آشوب در سوریه، ثبات منطقه را بر هم بزنند و مسیرهای استراتژیک و ارتباطات حیاتی ایران را در حوزههای ژئوپلیتیکی، اقتصادی و امنیتی تضعیف کنند. این شرایط، هرچند معادلات منطقهای را پیچیده کرده، اما فرصتی برای ایران فراهم آورده است تا با تمرکز بر ظرفیتهای داخلی و تدوین برنامههای توسعهای پایدار، مسیر توانمندسازی خود را هموار سازد.
توانمندسازی ایران، مستلزم ایجاد تحرک و پویایی در زیرساختهای اقتصادی و اجتماعی و افزایش تابآوری ملی است. این برنامه باید بر پایه ارزشهای اخلاقی و ملی تدوین شود و ضمن توجه به فرهنگهای بومی و تنوع فرهنگی کشور، زمینهساز انسجام اجتماعی و مشارکت عمومی شود. همچنین استفاده از دانش و فناوریهای نوین، ابزاری ضروری برای تحقق توسعه پایدار خواهد بود. در این میان، منابع عظیم دریایی و سواحل کشور بهعنوان مزیتهای استراتژیک، نقشی اساسی در این مسیر ایفا میکنند.
ایران با بهرهمندی از سواحل گسترده در شمال و جنوب کشور، ظرفیتهای منحصربهفردی برای توسعه دریامحور دارد. این سواحل، علاوه بر موقعیت جغرافیایی ممتاز، میتوانند زمینهساز ایجاد زنجیرههای ارزش مستقیم و غیرمستقیم باشند. زنجیرههای ارزش مستقیم شامل فعالیتهایی همچون تجارت و حملونقل دریایی، شیلات و آبزیپروری و گردشگری دریایی میشوند که ارتباط مستقیمی با دریا و سواحل دارند و از محرکهای اصلی اقتصاد به شمار میآیند. در کنار اینها، زنجیرههای ارزش غیرمستقیم مانند تولید انرژیهای تجدیدپذیر، استقرار صنایع آببر نظیر فولاد و پتروشیمی و توسعه صنایع پشتیبان حملونقل دریایی نیز میتوانند از طریق ظرفیتهای سواحل به رشد اقتصادی کشور کمک کنند.
در برنامه توسعه دریامحور، فرهنگ بهعنوان یکی از عوامل کلیدی و اهرمی در تفکر سیستمی، نقشی مؤثر ایفا میکند. فرهنگهای متنوع مناطق ساحلی، که نتیجه تعامل دیرینه مردم این مناطق با دریا و طبیعت است، میتوانند عاملی مؤثر در ایجاد انسجام اجتماعی، تقویت کرامت انسانی و افزایش مشارکت مردمی باشند. در تفکر سیستمی، عوامل اهرمی به عناصری گفته میشود که میتوانند با کمترین تغییر، بیشترین تأثیر را بر عملکرد سیستم بگذارند. فرهنگ بهواسطه ظرفیت ذاتی خود در شکلدهی رفتارهای اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی، میتواند محرکی مهم برای تسریع روند توسعه باشد.
برنامه توسعه دریامحور بر سه محور اصلی استوار است: نخست، تأکید بر ارزشهای اخلاقی و فرهنگی که موجب تقویت کرامت انسانی، انسجام اجتماعی و حفظ هویت ملی و محلی میشود. دانش محلی و فرهنگهای بومی مناطق ساحلی میتوانند بستری مناسب برای مشارکت مردمی و پایداری اجتماعی فراهم آورند. دوم، ترکیب دانش بومی با دستاوردهای علمی و فناوریهای نوین که بهرهبرداری بهینه از منابع و هوشمندسازی زنجیرههای ارزش را ممکن میسازد. این ترکیب با استفاده از فناوریهایی همچون هوشمندسازی بنادر، پرورش ماهی در قفس و توسعه انرژیهای تجدیدپذیر، به افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها و دستیابی به توسعه پایدار منجر خواهد شد. سوم، بهکارگیری اصول مدیریتی مدرن و تفکر سیستمی که هماهنگی میان اجزای مختلف برنامه را تضمین کرده و از هدررفت منابع جلوگیری میکند. این رویکرد با شناسایی عوامل اهرمی و طراحی فرآیندهای بهینه، زمینهساز تحرک و پویایی در نظام اقتصادی و اجتماعی کشور خواهد شد.
فرهنگهای متنوع مناطق ساحلی با ارائه دانش بومی ارزشمند خود، میتوانند نقشی کلیدی در هوشمندسازی زنجیرههای ارزش ایفا کنند. این فرهنگها که حاصل تجربه طولانی مردم در تعامل با دریا و محیطزیست هستند، راهکارهای بومی و پایدار برای مدیریت منابع و فعالیتها ارائه میدهند. تلفیق این دانش با فناوریهای روز، از طریق هوشمندسازی فرآیندها در حوزههایی همچون حملونقل دریایی، شیلات، گردشگری و انرژیهای تجدیدپذیر، باعث بهبود کارایی، کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری خواهد شد. این همافزایی میان دانش بومی و فناوری، بستری برای توسعه پایدار فراهم کرده و بهرهبرداری مسئولانه از منابع دریا و سواحل را تضمین میکند.
در مجموع، توسعه دریامحور با بهرهگیری از ظرفیتهای عظیم سواحل و دریاهای کشور، راهبردی کلیدی برای توانمندسازی ایران و مقابله با تهدیدات منطقهای به شمار میرود. این برنامه که با تأکید بر فرهنگ بهعنوان یک عامل اهرمی طراحی شده، نهتنها موجب تحرک و پویایی در اقتصاد کشور میشود، بلکه تابآوری ملی را افزایش داده و جایگاه ایران را در معادلات منطقهای و بینالمللی ارتقا خواهد داد.
