دکل‏های دریایی یکی یکی از خارج می‏رسند!

به گزارش بخش تحلیلی مارین نیوز، با پیشرفت روند ساخت سازه‌های دریایی در فازهای جدید پارس جنوبی و نزدیك شدن مراحل حفاری، بعنوان یكی از كلیدی‌ترین مراحل در پروژه‌های فراساحلی، زخم كهنه نیاز كشور به این دكل‌ها از سال گذشته بار دیگر سر باز کرد.

به گفته كارشناسان، توسعه فازهای جدید و باقیمانده پارس جنوبی طبق برنامه زمان‌بندی به فعالیت همزمان 30 تا 35 دكل حفاری دریایی نیاز دارد. این در حالی بود که فقدان دكل‌های مورد نیاز، كشور را در برابر دوراهی ادامه روند اجاره دكل از شركت‌های خارجی با هزینه‌های بالای روزانه و یا تأمین دكل‌های جدید از طریق فعال كردن سفارش‌های ساخت قرار داد.

در این شرایط و در پی سفر مقام معظم رهبری به عسلویه در آغازین روزهای سال گذشته، اعلام شد که راه دوم بطور جدی در دستور كار كشور قرار گرفته است. با این حال، پرسش آن بود كه تا چه حد از فرصت ساخت جك‌آپ‌های حفاری دریایی بعنوان فرصتی برای تعریف بازار كار جدید برای صنعت دریایی كشور و رونق دادن به یاردها استفاده خواهد شد؟

تشکیل كنسرسیوم ساخت دكل‌های دریایی
در این شرایط بود که در نتیجه مذاکرات انجام‏شده میان مسؤولان وزارتخانه‏های نفت و صنایع و معادن (وقت)، كنسرسیوم ساخت دكل‌های حفاری دریایی در داخل كشور در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) شکل گرفت.

اما عملکرد این کنسرسیوم چه بود؟ آنطور که از شواهد و قراین برمی‏آید آنچه صورت گرفت صرفا در حد چند جلسه به میزبانی سازمان گسترش و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء سپاه بود که در این جلسات، همه دست‌اندركاران موضوع شامل سازندگان، بهره‌برداران و نیز اپراتورهای حفاری حضور داشتند.

شاید تنها برونداد جلسه، آن بود که مشخص شد نیاز فوری و ضرب‌الاجلی كشور در پروژه‌های موجود، بویژه فازهای جدید پارس جنوبی، 30 تا 35 دستگاه جك‌آپ حفاری را شامل می‌شود؛ اما برای دراز مدت، این نیاز در حد 22 تا 27 دكل خواهد بود.

بر اساس این برآورد، برنامه‌ریزی برای سفارش ساخت 22 دستگاه دكل حفاری دریایی صورت گرفت؛ این در حالی بود كه برخی شركت‌ها، از قبل نسبت به سفارش‌گذاری خارجی اقدام كرده بودند.

آنطور که مشاور نفت و گاز مدیرعامل ایدرو آن زمان به مارین نیوز گفت؛ از 22 دكل حفاری تعیین‌شده می‌توان ساخت 12 دستگاه آن را در داخل كشور انجام داد كه در این زمینه و با توجه به ظرفیت‌های موجود داخلی، شركت‌های ایزوایكو، تأسیسات دریایی، صف، صدرا و مجتمع شهید درویشی اعلام آمادگی كرده‌اند.

مهرداد صباغی گفته بود: به جز جک‏آپ‏های تعریف‏شده در کنسرسیوم، شركت‌های صدرا و صف از قبل هر یك قرارداد ساخت دو دكل را نهایی كرده بودند و شركت تأسیسات دریایی نیز سفارش ساخت به خارج را انجام داده بود.

به گفته کارشناسان، برای ساخت جك‌آپ، تعداد زیادی از تجهیزات باید از خارج وارد شود؛ اما امكان ساخت سازه و بخشی از تجهیزات در داخل وجود دارد. همانطور كه در ساخت سكوهای پارس جنوبی، ساخت در داخل انجام می‌شود؛ اما بخش عمده تجهیزات وارداتی است. ساخت جك‌آپ‌ها طبق گفته شركت‌های فراساحلی حدود دو سال طول می‌كشد كه اگر هر شركت بطور میانگین ساخت دو دكل را متقبل شود؛ می‌توان در زمان‌بندی مناسبی نسبت به رفع نیازهای كشور اقدام كرد.

مشکل تأمین مالی
اما همان زمان، مشاور نفت و گاز مدیرعامل ایدرو مشكل اصلی شركت‌های اپراتوری حفاری برای سفارش ساخت جك‌آپ را تأمین منابع مالی ذكر كرد و توضیح داد: در قرارداد توسعه فازهای پارس جنوبی، مبلغ پرداختی كارفرما رقمی كل است كه بخش حفاری هم جزئی از آن است و این رقم، نمی‌تواند هزینه ساخت جك‌آپ را تأمین كند. اما برای تأمین مالی، استفاده از خط اعتباری می‌تواند كمك خوبی باشد.

وی افزود: خواست ما از كارفرمایان این است كه بازار كار 5 ساله‌ای را برای اپراتورهای حفاری در زمینه اجرای عملیات و تعمیر چاه‌ها تضمین كنند تا آنها تعهدات خود به سازندگان دكل‌ها را از محل دریافت پیش‌پرداخت بپردازند و از محل درآمد عملیات حفاری، بازپرداخت فاینانس خط اعتباری صورت گیرد.

مشاور مدیرعامل ایدرو با بیان اینكه «ایران می‌تواند با داشتن یك ناوگان قوی حفاری هم تحریم‌ها را دور بزند و هم در آینده، بازار بزرگ خلیج فارس را تأمین كند»، گفت: این در حالی است كه ما در حال حاضر در بخش حفاری دریایی كاملا به شركت‌های خارجی وابسته هستیم.

صباغی با بیان اینكه «وابستگی ناوگان حفاری كشور به خارج مثل این است كه پدافند كشور را به خارجی‌ها بسپاریم»، تأكید كرد: ساخت و مالكیت دكل‌های حفاری در شرایط كنونی، عین دفاع و حفظ كشور در برابر بیگانگان است.

بسته پیشنهادی برای ساخت دكل‌های دریایی خلیج فارس
همزمان با اجرای طرح‌های توسعه فازهای جدید پارس جنوبی و مطرح شدن مشكلات و چالش‌های پیش‌رو در خصوص نیاز به دكل‌های حفاری دریایی، چهار تن از فعالان و مدیران باسابقه صنعتی كشور در نامه‌ای به رؤسای كمیسیون‏های صنایع و انرژی مجلس، بسته‌ای پیشنهادی را در مورد چگونگی برگزاری مناقصه این دكل‌ها برای حداكثر استفاده از توان داخلی ارائه كردند.

در این نامه كه به امضای محمدهادی نژاد حسینیان، غلامرضا شافعی، جلیل خبره و احمد خراسانی‌زاده رسیده بود؛ به سوابق ساخت سکوهای حفاری خودبالابر(جک آپ) تحت لیسانس طرح FRIEDE & GOLDMAN آمریکا در دهه 70 و نیز ساخت سکوی حفاری نیمه‌شناور برای به‏کارگیری در دریای خزر در اوایل دهه 80 اشاره شده و امکان ساخت دکل‏های دریایی در داخل مورد تأکید قرار گرفته بود.

در ادامه این نامه در مورد ساخت 22 فروند سکوی حفاری خود بالابر پیشنهاد زیر به صورت یک بسته ارائه شده بود:

الف: مناقصه بین سازندگان داخلی که دارای ظرفیت و قابلیت ساخت می‌باشند؛ برگزار گردد بطوریکه سازنده خارجی همراه با یکی از سازندگان داخلی در مناقصه شرکت نماید.

ب: حتی‌المقدور از طرح تحت لیسانس اس آ 20 که توسط مهندسین باتجربه ایرانی طراحی شده و به تصویب مراجع معتبر بین‌المللی رسیده است، در ساخت 22 فروند استفاده شود تا امکان هرگونه تغییر و اصلاح مورد نظر کارفرما با توجه به سوابق مهندسی موجود در شرکت ایرانی طراح مورد استفاده قرار گیرد.

ج: شرکت‌های سازنده ایرانی طرف قرارداد، در ارتباط مستقیم با شرکت‌های سازنده خارجی قرار گیرند و شرکت‌های ایرانی مسؤول برقراری ارتباط و نظارت برای تأمین تعداد سکوهای ساخت خارج با همان مشخصات ساخت داخل بوده باشند. به این معنی که شرکت ایرانی مسؤول ساخت سکو در داخل ملزم است که در برابر ساخت داخل، تعدادی ساخت خارج را نیز تحویل کارفرما دهد.

د: به منظور جلوگیری از بحث‌های مختلف مذاکرات مالی و قراردادی بین شرکت‌های داخلی با شرکت خارجی، کارفرما نظارت نماید. به طوری که تعیین قیمت و شرایط پرداخت و تضامین، از هر جهت رضایت کارفرما را تأمین نماید. قابل توجه است که قیمت پایه در موارد مشابه از طرق مختلف و از جمله مجلات تخصصی بیطرف قابل حصول می‌باشد.

ه: با توجه به اینکه حجم این سفارشات بالغ بر 4 میلیارد دلار برآورد می‌شود، امکان اینکه مسؤولیت تضامنی بین سازندگان خارجی و داخلی در مقابل کارفرما بوجود آید نیز ممکن است .

در ادامه نامه آمده بود: ارائه این بسته به کارفرمایان احتمالا با عکس‌العمل برخی از آنان روبرو خواهد شد، چون آنان اعلام می‌دارند که تحقق پروژه در 35 ماه نیاز فوری به در اختیار داشتن این سکوها دارد و چنانچه تحویل سریع سکوها عملی نشود، تأخیر هر روز انجام پروژه ممکن است میلیون‌ها دلار خسارت یا عدم نفع برای آنان داشته باشد. این مطلب در حالی مطرح می‌شود که سالها است این موضوع مطرح بوده و همواره از این فضای ساخته‌شده، برای سفارش به خارج استفاده شده است. در حالیکه هم‌اکنون سفارش چهار فروند سکو را به دو شرکت ایرانی داده‌اند و نزدیک به سه سال است که صورت  وضعیت‌ها و حتی بخش قابل توجهی از پیش‌پرداخت را پرداخت نکرده‌اند؛ ولی درصدد خرید و اجاره از خارج هستند. اکنون فرصت گرانبهایی در اختیار مسؤولین جمهوری اسلامی ایران برای سفارش اینگونه سکوها به داخل فراهم شده است که چنانچه از دست برود و با خرید از خارج رفع نیاز شود، شاید تا ده‌ها سال دیگر فرصت چشمگیری برای ساخت سکو در داخل فراهم نگردد و نیروی کار ایران و صنعت دریایی از توسعه و رشد باز بماند.

نکته قابل تأمل آن بود که علیرغم اهمیت این موضوع و دستور صریح مقام معظم رهبری در جریان سفر عسلویه، این موضوع در دستور کار و مورد توجه کمیسیون‏های مجلس قرار نگرفت و پیگیری چندانی برای تحقق آن نشد.

خرید از خارج ادامه دارد؛ اما ساخت در داخل...!
اما با گذشت یکسال از آن جلسات و مکاتبات وضع فعلی پروژه‏های ساخت دکل‏های حفاری در داخل چگونه است؟ آنطور که مسؤولان دو شرکت صف و صدرا اخیرا در گفت‏وگوهای با مارین نیوز اعلام کرده‏اند؛ توافقاتی با کارفرمایان برای فعال شدن قراردادهای ساخت که حدود 5 سال قبل بسته شده، صورت گرفته؛ و این شرکت‏ها برای آغاز کار در انتظار پرداخت منابع از سوی کارفرمایان (شرکت نفت و گاز پارس و شرکت پشتیبانی، ساخت و تهیه کالای نفت تهران) هستند. [برای مطالعه مصاحبه مدیرعامل صدرا اینجا را کلیک کنید]

اما جالب‏ترین خبر دریافتی آن است که یکی دیگر از پیمانکاران عمده ساخت سازه‏های دریایی، علیرغم برنامه‏هایی که برای ساخت و تأمین دکل‏های دریایی داشته؛ صرفا در بخش تأمین و خرید از خارج کارها را پیش برده، اما در حوزه ساخت در داخل عملا کار اجرایی نداشته است.

بدین ترتیب، این شرکت سازنده تأسیسات دریایی عملا به پیمانکار خرید از خارج برای کارفرمای پارس جنوبی (شرکت نفت و گاز پارس) تبدیل شده است!

البته یکی از مسؤولان این شرکت مدتی قبل از تلاش برای ساخت دکل حفاری دریایی با روش مهندسی معکوس خبر داده و گفته بود: باید دانش فنی ساخت دکل را بدست آوریم، نفرات باید آموزش ببینند و بخشی از تجهیزات باید از خارج تهیه شود تا بتوانیم یک مهندسی معکوس را برای ساخت دکل‌های حفاری دریایی ساماندهی کنیم.

از سوی دیگر، وزیر نفت نیز اخیرا از اجرایی شدن پروژه ساخت 12 دکل حفاری خشکی در داخل خبر داده بود؛ اما در مورد دکل‏های دریایی سکوت کرد و اخبار منتشرشده بعدی از سوی این وزارتخانه نیز، نشانی از اقدام جدی برای ساخت دکل‏های دریایی در داخل نداشت. [اینجا را کلیک کنید]

اپراتورها هم مشغول خرید و اجاره‏اند
انفعال، بی‏برنامگی و تعلل در حوزه ساخت دکل‏های دریایی در داخل در شرایطی ادامه دارد که مدیرعامل شرکتی چون حفاری شمال که در یک سال گذشته دکل‏های سحر یک و دو را از چین خریداری کرده؛ از مذاکرات خود برای انعقاد قرارداد خرید دو دکل دریایی دیگر از چین تا پایان سال جاری خبر داده است. [اینجا را کلیک کنید]

همچنین، شرکت گلوبال پتروتک کیش، که شرکت تأسیسات دریایی 49 درصد سهام آن را در اختیار دارد، قراردادی را با همكاری با شركت‌هایJDC و SOJITS ژاپن برای شركت نفت و گاز پارس جهت تهیه دو دستگاه حفاری جك‌آپ در حال انجام دارد تا در پارس جنوبی به کار گرفته شود.

این شرکت همچنین قرارداد مشابهی را برای تهیه یك دستگاه جك‌آپ حفاری جهت توسعه حوزه گلشن و حوزه گازی پارس جنوبی در خلیج فارس با شركت نفت و گاز پارس در حال انجام دارد.

تهیه دستگاه‌های جك‌آپ برای حفاری چاه در طرح توسعه حوزه هنگام و تهیه سه دستگاه حفاری جك‌آپ به مدت 3 سال برای به‏کارگیری در توسعه حوزه‏های نفتی دریایی خلیج فارس نیز از پروژه‏های در حال انجام گلوبال پتروتک کیش برای شركت نفت فلات قاره ایران است.

البته، اظهاراتی چون مصاحبه اخیر مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران نیز قابل توجه است که در آن اعلام کرده: تلاش ما بر این است تا با همیاری و همکاری سازندگان و مجموعه‏های بزرگ صنعتی کشور تولید دستگاه‏های حفاری به طور کامل ایرانی باشد و کشور ما در ردیف کشورهای سازنده دستگاه های حفاری در جهان قرار بگیرد.

با این حال، تجربه یکساله ساخت دکل‏های حفاری دریایی در داخل (بعنوان پروژه‏ای ملی) و درعین‏حال روند شتابان خرید و اجاره جک‏آپ از خارج نشان می‏دهد چندان نمی‏توان به این «اعلام آمادگی‏ها» امید داشت...