آبهای عمیق، هزینه بالای حفاری و اکتشاف، عدم ورود شرکت‌های بزرگ نفتی و مشکلات مالی، اکتشاف میادین احتمالی هیدروکربوری در سهم ایران از دریای خزر را با کندی مواجه کرده است کرده است و در عوض کشورهای همسایه با سرعت مشغول توسعه میادین خود هستند.
درحالی کشورهای حاشیه دریای خزر از جمله روسیه، ترکمنستان، قزاقزستان، آذربایجان یکی پس از دیگری میادین نفتی و گازی را در دریای خزر کشف و حتی میادین اکتشاف شده خود را توسعه می‌دهند که متأسفانه هنوز جمهوری اسلامی ایران نتوانسته از میادین مشترک نفتی و گازی موجود در این دریا بهره مند شود و در حال اکتشافی است که تاکنون نتیجه‌ای در بر نداشته است.
شاهد این گفته خبری است که این هفته منتشر و از کشف یک میدان بزرگ گازی در دریای خزر توسط کشور آذربایجان خبر داد. بر اساس این خبر آذربایجان به زودی این میدان را توسعه می دهد. کشور ترکمنستان نیز که مدتهاست میادین نفتی و گازی در دریای خزر را کشف کرده،اکنون مشغول توسعه این میادین است.
باید افزود که بیشترین میادین نفتی و گازی که تاکنون در دریای خزر مورد بهره‌برداری قرارگرفته‌اند در آبهای کم عمق این دریا قرار داشته‌اند و در عوض یکی از دلایل عدم کشف میادین نفتی و گازی در آب های حیطه ایران عمق بسیار زیاد این آب ها است.
فناوری حفاری چاه‌های نفت و گاز در آبهای عمیق، یک فناوری نوین و پیچیده‌است. که تنها در اختیار معدودی از شرکت‌های بزرگ نفتی قراردارد. این فناوری نیازمند دکل‌های حفاری نیمه‌شناور و تجهیزات پیشرفته و گران قیمت است که به‌دلیل بسته بودن دریای خزر، امکان انتقال آنها از سایر نقاط وجود ندارد و لزوماً باید در کنار دریای خزر مونتاژ شوند، این مسأله هزینه بسیار زیادی در بر دارد و حتی منجر به افزایش هزینه‌های بالادستی عملیات اکتشاف و حفاری می شود.
نکته دیگری که باید گفت این است که بهره‌برداری از آنچه برای دریای خزر ساخته می‌شود، تنها محدود به دریای خزر است، در صورتی که دکل‌های حفاری و تجهیزاتی که در آبهای آزاد بین‌المللی قرار دارند، می‌توانند به هر نقطه‌ای منتقل شده و در هر مکانی مورد استفاده قرار گیرند.
شاید تاکید بر این نکته ضروری است میادین احتمالی هیدروکربوری دریای خزر در سمت ایران که در مطالعات اولیة اکتشافی شناسایی شده‌اند، در آبهای عمیق قرار دارند بنابراین ریسک و هزینة بسیار بالا در این میادین در مقایسه با سایر مناطق دریای خزر و حتی در مقایسه با آبهای عمیق در سایر نقاط جهان، موجب شده است که استفاده از خدمات شرکت‌های بین‌المللی نفتی، با دشواری زیادی همراه باشد، در حالی که به‌دلیل پیچیدگی فنی حتما به تخصص و مهارت چنین شرکت‌هایی نیاز است.
از این رو، اگر در مورد بهره‌گیری از شرکت‌های بین‌المللی نفتی در سایر مناطق نفتی کشور اختلاف نظر وجود داشته‌باشد، در مورد دریای خزر چنین اختلاف نظری وجود ندارد.
در حال حاضر، تنها یک شرکت و آن هم شرکت حفاری شمال توان اکتشاف و حفاری در این اعماق را دارد و هیچ شرکت دیگری کار اکتشاف را در این قسمت انجام نمی دهد که این موضوع خود جای سوال است.
باید اضافه کرد نباید کندی اکتشاف به دلایلی از قبیل عدم وجود تجهیزات و حتی عدم منابع مالی کافی را نیز در این حوزه از یاد برد و حتی در برخی از موارد شنیده می شود نقشه های زمین شناسی در این قسمت مربوط به سال های گذشته است و شرکت حفاری شمال براساس این نقشه ها کار اکتشاف را انجام می دهد.
یک منبع آگاه نیز چندی پیش از عدم وجود بودجه کافی برای اکتشاف دریای خزر خبرداد و بعد از انتشار آن در خبرگزاری فارس مجددا شنیده شد که مشکلات مالی برطرف شده است و اکتشاف در دریای خزر دوباره از سر گرفته شده است.
به هرحال سرعت بخشیدن به حفاری اکتشافی در میادین احتمالی نفتی آبهای عمیق خزر در سمت ایران، از این جهت مهم است که از ذخایر بالقوة هیدروکربوری خزر مطلع شویم تا بتوانیم رژیم حقوقی مناسب را در تقسیم این دریا انتخاب کنیم.
در پایان باید گفت نامشخص بودن رژیم حقوقی دریای خزر در کنار شرایط خاص فعلی ایران یعنی تحریم،امکان بهره‌گیری از خدمات شرکت‌های معتبر نفتی که دارای تخصص آبهای عمیق باشند را دشوار و حتی غیر ممکن نموده است.
در حالیکه بسیاری از این‌شرکت‌ها معتبر نفتی مانند شل ، توتال و BP در توسعه و بهره‌برداری از میادین هیدروکربوری سایر کشورهای اطراف دریای خزر و به‌ویژه ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان، مشارکت دارند، ممکن است تمایل نداشته نباشند در عملیات‌های اکتشاف ایران شرکت کنند و احیانا فرصت‌های مطلوب‌تری را از دست بدهند.این موضوع کار را برای کارفرما که همان شرکت نفت خزر و پیمانکار که شرکت حفاری شمال است، سخت کرده؛ اما انتظار براین است که ملت ایران بتوانند امسال خبرهای خوبی از نحوه اکتشاف دریای خزر شنیده و هر چه زودتر کار توسعه را در این دریا آغاز کنند.
منبع: خبرگزاری فارس
