اولین فروند از آنها بنابر اطلاعات منابع خارجی در ماه می1964 وارد سازمان نیروی دریایی شد و سه فروند بعدی نهایتا تا فوریه 1969 یعنی در حدود 10 سال پیش از انقلاب اسلامی وارد خدمت شده و با نامهای «نقدی»، «میلانیان» و «کهنمویی» نامیده شدند.
به گزارش سایت خبری مشرق، این شناورهای 900 تنی که در حالت بارگیری کامل به 1135 تن جابجایی میرسند حدود 84 متر طول، 10.1 عرض و 3 متر آبخور دارند.
شناورهای رده بایندر از دو موتور 5250 اسب بخاری که به دو شفت متصل هستند نیرو گرفته و به بیشترین سرعت 37 کیلومتر بر ساعت، برد 3840 کیلومتر با سرعت 33.3 کیلومتر بر ساعت و 7680 کیلومتر با سرعت 22.2 کیلومتر بر ساعت میرسند. تعداد 133 تا 140 نفر خدمه این ناوها را تشکیل میدادند.
یک دستگاه رادار جستجوی هوایی sps-6c ساخت «وستینگهاوس» در باند D با برد حدود 146 کیلومتر(در برابر یک جنگنده معمولی) و همچنین برای جستجوی سطحی نیز سامانه ای با برد 46 کیلومتر در این شناورها نصب شده بود.
مهمترین تسلیحات ناوهای رده بایندر تا 1990 شامل این موارد بود که برخی از ابتدا و برخی بعد از ورود به ایران نصب و بکارگیری شدند: دو قبضه توپ 3 اینچی(حدود 76.2 میلیمتر) از نوع MK34 با برد 8.3 کیلومتر علیه اهداف هوایی و 12 تا 12.8 کیلومتر در برابر اهداف سطحی با نواخت تیر 50 گلوله در دقیقه یکی در سینه ناو(جلو) و دیگری در پاشنه(عقب)، یک قبضه توپ 40 میلیمتری «بوفورس» دو لوله مستقر در نیمه عقبی ناو و در عرشه اول با برد 5.5 کیلومتر و برد نهایی 10کیلومتر و نرخ آتش 120 گلوله در دقیقه.
مدتی پس از شروع جنگ تحمیلی توپ شرقی zu-23 نیز روی ناو نقدی نصب شده بود که در بهسازیهای آغاز شده در سال 1988 به همراه خرجهای عمقی موجود، از این ناو حذف شده و جای خود را به توپ تک لوله «اورلیکن» 20 میلیمتری دادند. همچنین گفته میشود در بهسازیهای آن سال موتورهای این ناو هم تعویض شد.
توپ 20 میلیمتری اورلیکن با برد 2.7 کیلومتر در دو قبضه یکی مستقر در جلو ناو روی عرشه اول و یکی در انتهای پاشنه ناو روی عرشه اصلی و در نهایت دو قبضه تیربار تک لوله 12.7 میلیمتری روی این ناوها نصب شدند.
این شناورها با شروع جنگ تحمیلی همانند سایر یگانهای نداجا وارد رزم شدند اما بیشتر در نقش پوشش هوایی در خط دوم که با تسلیحات توپخانه ای موجود در آنها هم سازگار بود. اما دو ناو کهنمویی و میلانیان در نبرد با دشمن بعثی غرق شدند. اطلاعات موجود در منابع خارجی نشان میدهد میلانیان در 1980 در کنار اسکله توسط بمباران هوایی و کهنمویی به دلیل اصابت یک یا چند موشک ضد کشتی «اگزوست» از فهرست موجودی نیروی دریایی ارتش حذف شده اند.
با شروع دوره ارتقاء و بهسازی ناوها در نیروی دریایی ارتش(نداجا) که با برنامههای گسترده برای کسب علوم و فناوریهای مرتبط با طراحی و ساخت و بهسازی شناورها همراه بود، ناوهای محافظ رده «الوند» بیشترین میزان ارتقاء را تجربه نمودند و از رده بایندر تنها ناو نقدی بود که به نظر میرسد در سالهای پس از 1380 مورد بهسازیهای گسترده تسلیحاتی قرار گرفت.
این به روز رسانیها همانطور که در تصویر گرافیکی زیر مشاهده میشود شامل تعویض یک قبضه توپ 76 میلیمتری «اوتوملارا» مجهز به سامانه اپتیکی (شماره 2) با توپ 3 اینچی آمریکایی موجود در سینه ناو، افزوده شدن رادارهای جدید جستجوی سطحی، سامانههای شناسایی، مخابراتی و جنگ الکترونیک جدید، سونار برای کشف اهداف زیرسطحی، موشکهای ضد کشتی کروز «نور» در دو پرتابگر دوتایی روی عرشه اول(شماره6) و دو پرتابگر سه تایی اژدر «کوسه» روی عرشه اصلی (شماره8) بود.
گفتنی است توپ تمام خودکار جدید دارای برد 7 کیلومتر در برابر اهداف هوایی و 12 کیلومتر در برابر اهداف سطحی است و از این لحاظ برتری نسبت به توپ قبلی ندارد اما ویژگی بسیار مهم آن نواخت تیر 120 گلوله در دقیقه است که بیش از دو برابر توپ قبلی بوده و از این جهت کارایی دفاعی و تهاجمیبسیار بهتری را به همراه دارد؛ ویژگی که باعث شده این توپ در ناوهای جدید غربی نیز بکار گرفته شود و البته در کشورمان نیز با نام «فجر-27» ساخته میشود.
به گزارش مشرق، آنطور که در تصاویر منتشر شده از ناو نقدی دیده میشود و در تصویر گرافیکی فوق نشان داده شده توپ 40 میلیمتری دو لوله(شماره7) حفظ و به عرشه اصلی منتقل شده، دو قبضه توپ 20 میلیمتری به دو قبضه قبلی افزوده شده(شماره 1)، یکی سمت راست توپ 76 میلیمتری در سینه ناو و یکی جلوی پرتابگر اژدر سمت چپ و هر دو روی عرشه اصلی. یک تیربار 12.7 میلیمتری(شماره 3) نیز به عرشه اصلی، سمت چپ و عقب توپ 76 میلیمتری و یکی هم روی عرشه اول در میانه طول ناو اضافه شد.
با این تغییرات ناو نقدی از سطح یک شناور گشتی که میشد برای تأمین پوشش هوایی نسبی روی آن حساب کرد به یک ناو موشک انداز تبدیل شد که موشکهایش با سرجنگی نیمه زرهی 175 کیلوگرمیو موتور توربوجت با پرواز در ارتفاع نزدیک به سطح آب، تهدید کننده بهترین ناوهای دشمن تا برد دستکم 120 کیلومتری هستند. به علاوه، تجهیز به سامانههای ضد اهداف زیرسطحی نیز قابلیت جدید و متفاوتی برای این ناو محسوب میشود و عملا این شناور را به یک ناو چند منظوره تبدیل کرده است.
نکته مهم دیگر بازبینی و نوسازی سازه ای ناو نقدی است. این شناور که 48 سال پیش وارد خدمت شده تنها با اجرای بررسیهای دقیق و فرایندهای مهندسی مربوطه در زمینه عمر سازه به قابلیت حضور در دریاهای آزاد با نیروی امواج سنگین در این سن و سال رسیده که تماما در کارخانجات نیروی دریایی ارتش و به دست متخصصان داخلی انجام شده است.
اما ناو نقدی به عنوان شناوری که دچار دگرگونیهای اساسی تسلیحاتی و مأموریتی شده بود با گذشت چند سالی از آرایش جدید سامانههایش مجددا با تغییراتی در جانمایی تسلیحات خود رو به رو شد که با توجه به حجم تغییرات روی عرشه و روشن شدن اثرات آنها نیاز به بازآرایی جدید سامانهها چندان هم عجیب نیست.
از جمله تغییرات که در حدود 1.5 سال پیش اتفاق افتاده میتوان به تعویض جای موشکهای ضد کشتی که در ابتدا مشابه ناوهای رده الوند رو به طرفین ناو در عرشه اول نصب شده بودند با توپ 40 میلیمتری دو لوله که در عرشه پائینی بود اشاره کرد. شاید علت این تغییر بهبود فضای تحت پوشش توپ باشد زیرا در عرشه اصلی به دلیل نزدیک بودن ارتفاع آن به توپ 20 میلیمتری موجود در انتهای ناو عملا امکان تیراندازی مؤثر به پشت کشتی را از دست میداد ولی با انتقال به عرشه اول تمامینیمکره عقبی در تیررس این سلاح قرار میگیرد.
چینش موشکها نیز به صورت رو به جلو به جای رو به پهلو تغییر داده شد که احتمالا برای ایجاد فضای رفت و آمد به پاشنه ناو بوده است. با این کار، توپ 20 میلیمتری نصب شده جلوی اژدرافکن سمت چپ نیز حذف شد و البته گازهای حاصل از شلیک موشکها توپ 20 میلیمتری انتهای ناو را در بر خواهد گرفت. مزیت دیگر این زاویه نصب موشک نیز در عدم نیاز به پهلو دادن ناو به سمت هدف در هنگام شلیک موشک است.
بر مبنای آخرین تصاویر دیده شده از ناو نقدی، دو تیربار 12.7 میلیمتری هم در سینه ناو و جلوتر از توپ 76 میلیمتری نصب شده اند که به سپرهای محافظ تیرانداز مجهز هستند. شاید نصب این دو سلاح بر مبنای تجربیات درگیری با دزدان دریایی در چند سال گذشته بوده که ناو شهید نقدی یکی از پر رفت و آمدترین شناورهای رزمینداجا در اجرای مأموریت حفاظت از ناوگان تجاری کشورمان در آبهای دوردست بوده که از قضا حضور این ناو در خلیج «عدن» و بهسازیهای آن مورد توجه ناوگان نظامی کشورهای مختلف دنیا که در آن منطقه حضور دارند نیز واقع شده است.
بنابراین آخرین آرایش تسلیحات توپخانه ای ناو نقدی که در رزمایش «ولایت 91» هم با همین وضعیت مشاهده شد شامل یک توپ 76 میلیمتری در جلو، یک توپ 40 میلیمتری دو لوله در عقب، یک توپ 20 میلیمتری در عقب و یک یا دو توپ 20 میلیمتری در جلو و دستکم 4 تیربار 12.7 میلیمتری است. همچنین میتوان یقین داشت تعدادی موشک دوش پرتاب سطح به هوای «میثاق» با برد 5 کیلومتر ، سقف پرواز 4 هزار متر و سرعت 600 متر بر ثانیه(برای میثاق1) نیز در این شناور برای درگیری با طیفی از اهداف هوایی وجود دارد.
تجربه موفق بهسازی و ارتقاء ناو شهید نقدی و حتی مسلح کردن شناورهای گشت ساحلی به موشکهای کروز ضد کشتی «نصر» و نور جای تردید باقی نمیگذارد که اجرای چنین فعالیتهایی برای ناو بایندر هم توجیه دارد.
از نظر تسلیحاتی به این ناو در سالهای گذشته تنها دو قبضه توپ 20 میلیمتری تک لوله یکی در انتها و یکی روی عرشه اول در جلو(مانند ناو نقدی) مجهز شده بود که هر یک از آنها بخشی از پهلوهای ناو را علاوه بر روبروی خود پوشش میدهد.
اما جدیدترین تصاویر منتشر شده از کارخانجات نداجا در رسانهها نشان میدهد بایندر هم در برنامههای روزآمد سازی قرار گرفته تا همانند ناو نقدی به سامانههای نوین و تسلیحات جدید و متنوع مجهز شود. تا اوائل آذر ماه گذشته توپ 76 میلیمتری و بومیفجر-27 در جای خود در سینه ناو بایندر نصب شده، توپ 40 میلیمتری دو لوله در جای خود باقی مانده و سازه نگهدارنده پرتابگرهای موشک ضد کشتی نیز در پاشنه ناو مستقر شده است. بنابراین تا اینجای کار در فرایند نوسازی تسلیحاتی، بایندر راهی مشابه نقدی را طی کرده است.
باید یادآور شویم در تابستان گذشته موتور دریایی دیزلی «بنیان-4» با توان 5هزار اسب بخار ساخت وزارت دفاع کشورمان رونمایی شد که در صورت نیاز میتواند با موتورهای ناو بایندر تعویض شده و قلب تپنده آن را نیز ایرانی کند.
این ناو با توجه به برد مناسبی که دارد و لزوم توجه جدی تر به جبهه تنگه «مالاگا» و نیاز احتمالی به گشت زنی دائمییک ناوگروه درآنجا میتواند کمک جدی و مهمیبه نداجا نماید زیرا بهسازی بایندر علاوه بر اجرای راهبرد 'عمردهی انقلابی به تجهیزات' بسیار سریعتر از آماده شدن ناوشکنهای «موج» 3 و 4 و 5 خواهد بود و کمیت ناوهای موشک انداز و چند منظوره نداجا را که قابلیت حضور در دریاهای آزاد را دارند در کنار الوند، «سبلان»، «البرز»، «جماران» و نقدی به 6 فروند افزایش خواهد داد.
بنابراین دگرگون و مسلح کردن یک ناو قدیمی و آماده سازی آن برای رویایی با طیفی از تهدیدات روز هر چند برای مردانی که سابقه پروژه عظیم و خط شکن طراحی و ساخت ناوشکن بومی جماران را در کارنامه دارند کار مهمتری محسوب نمیشود اما از لحاظ بهترین استفاده از تجهیزات موجود که ساخت کشورهای خارجی بوده اند با تسلط بر علوم مختلف و به دست متخصصان داخلی برگ دیگری به دفتر افتخارات فرزندان این مرز و بوم خواهد افزود.