آموزش و پژوهش دریایی در کشور، نقشی استراتژیک و اساسی دارد

دکتر ناصر حاجی زاده ذاکر؛ رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و عضو هیئت علمی دانشیار دانشگاه تهران است. وی همچنین دارای سوابق کاری و علاقمندی‌ های آکادمیک و پژوهشی علمی در زمینه مهندسی سواحل، سازه‌ های دریایی، مهندسی محیط زیست دریا و ساحل، و فیزیک و دینامیک دریا است. 

مصاحبه مارین نیوز با دکتر ناصر حاجی زاده ذاکر را می خوانید : 

به طور کلی می توانم عرض کنم که پیشرفت های خوبی انجام شده است. ولی هنوز کارهای زیادی باید انجام دهیم تا به جایگاه شایسته و درخور کشور در حوزه علوم و فنون دریایی اقیانوسی برسیم. اگر به پتانسیل های کشور در حوزه دریایی و تعداد دانشجویان و دانش آموختگان دریایی نگاه کنیم، می بینیم فاصله زیادی بین هست ها و باید ها وجود دارد، که البته پیشرفت های انجام شده را مرهون فعالیت های علمی پس از انقلاب هستیم. البته در بحث پژوهش در حوزه های مختلف دریایی میزان حضور علمی متخصصان کشور در بخش های مختلف متفاوت است. اما آنچه باید قطعا انجام دهیم، افزایش قابل ملاحظه اعتبارات آموزشی و پژوهشی دریایی و درگیر نمودن آموزش‌های آکادمیک دریایی کشور با طرح‌های پژوهشی پیشرفته و عملی دریایی است. 

یکی از اهداف اصلی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی رفع نیازهای صنعت کشور در زمینه های مختلف علمی پژوهشی و آموزشی مرتبط با دریا و ساحل است. بر این اساس فعالیت های متعددی در پژوهشگاه چه در زمینه طرح‌های پژوهشی و یا برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی انجام شده است. در رابطه با صنعت در حال حاضر ارتباط بسیار خوبی بین پژوهشگاه و سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان شیلات ایران، سازمان محیط زیست، وزارت نیرو، وزارت نفت و سایر نهادهای کشور برقرار است.

با وجود محدودیت های کشور، خوشبختانه در چند سال اخیر توجه خوبی از سوی دو نهادی که در پرسش مطرح شده است به حوزه آموزش و تحقیقات دریایی کشور شده است که می توان به تفصیل راجع به اقدامات انجام شده صحبت کرد. اما چند موضوع شاید بیشتر بروز و ظهور رسانه ای داشته است. از جمله مواردی که می توان به آن اشاره کرد، برگزاری بیست و دومین همایش هماهنگی ارگان های دریایی در تیر ماه سال گذشته، برگزاری مراسم روز جهانی دریا و اقیانوس در 18 خرداد امسال و مراسم اولین روز هفته ملی دریانوردی با عنوان «دریانوردی؛ آموزش، پژوهش و اشتغال» اول مهر سال جاری از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده است. هدف همه این فعالیت‌ها ایجاد حس همدلی و همگرایی بین مسئولان دریایی از یک سو و توجه دادن و آشناسازی عموم مردم به اهمیت موضوع دریا و اقیانوس برای کشور بوده است. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز با برگزاری جشنواره دانش آموزی دریا یک حرکت جدید را عرصه فرهنگ سازی عمومی برای توجه به اهمیت دریا در کشور شروع کرده است و ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی فعالانه مشغول کار و فعالیت است.

کشور ما یک کشور دریایی است و بهره‌برداری از دریاها و سواحل کشور نقش اساسی در توسعه کشور از ابعاد مختلف دارد و توسعه آینده کشور دریا محور می باشد. بدیهی است که بهره برداری بهینه و پایدار از دریاها و سواحل کشور فقط وقتی امکان‌پذیر است که ما دریاها و سواحل کشور را از ابعاد مختلف به‌خوبی بشناسیم، با فرآیندهای موجود در آنها آشنا باشیم و در رابطه با هر نوع بهره‌برداری از دریا و ساحل مطالعات لازم برای انجام بهره‌برداری مناسب و جلوگیری از آسیب به محیط زیست دریا از طریق کارشناسان مجرب وکارآزموده و با استفاده از تجهیزات پیشرفته انجام شود. بنابراین نقش آموزش و پژوهش دریایی در کشور یک نقش استراتژیک و بسیار مهم و اساسی است. در حال حاضر در زمینه آموزشی ظرفیت های کشور در زمینه جذب دانشجو در رشته ها و مقاطع مختلف دریایی و همچنین وجود اساتید مجرب کافی نمی باشد و دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی که در زمینه دریا فعال می باشند با کمبود در آزمایشگاه ها و تجهیزات دریایی که عمدتا پرهزینه نیز می باشند روبرو هستند. 

در بخش تحقیقات دریایی کمبود منابع و اعتبارات مهمترین کمبود موجود است. لازم است با یک عزم ملی و حمایت گسترده از بخش تحقیقات دریایی در یک دوره زمانی چندساله بخش تحقیقات دریایی کشور را با یک جهش اساسی به سطح بسیار بالاتری از سطح کنونی در تمام زمینه ها چه به لحاظ تعداد محقق وچه به لحاظ امکانات و تجهیزات رساند.

اندازه گیری های میدانی و مدلسازی دریاهای کشور، پروژه مجتمع صنایع اقیانوسی مکران، مدلسازی آلودگی نفتی در دریای خزر، طراحی توربین جریانی، انجام مطالعات هیدروگرافی و هیدرودینامیک در محدوده پروژه آب شیرین کن بندرعباس و نیازسنجی، تهیه و پیاده سازی سامانه جامع شناسنامه و GIS بنادر کشور برخی از پروژه های در دست اقدام پژوهشگاه در یک سال اخیر بوده است. پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی مجهز به آزمایشگاهها و دستگاه های تحقیقاتی در حوزه های مختلف علوم دریایی (فیزیک، شیمی، زمین شناسی و زیست شناسی) و مهندسی ساحل و دریا است. در حال حاضر متخصصان حوزه های مختلف دریایی در پژوهشکده علوم دریایی، پژوهشکده فناوری و مهندسی دریا، پژوهشکده علوم جوی، مرکز ملی داده های اقیانوسی و دریایی و مرکز ملی پیش بینی و هشدار مخاطرات دریایی در پژوهشگاه و چهار ایستگاه تحقیقاتی در چابهار، بوشهر، بندرعباس و نوشهر مشغول فعالیت علمی-تحقیقاتی هستند. انشاا.. امسال نیز کشتی تحقیقاتی پژوهشگاه نیز آماده بهره برداری خواهد شد که یک تحول مهم در تحقیق و توسعه کشور در بحث دریایی خواهد بود.

در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی جذب دانشجو لازم است بر اساس پروژه هایی که بخش صنعت کشور به پژوهشگاه سفارش داده است، انجام پذیرد. بنابراین برخورد کاربردی و نیازمحور به رساله های دانشجویان دکتری لازم است رعایت شود. علاوه بر آن بخش قابل ملاحظه ای از پروژه های پژوهشگاه نیز به سفارش بخش صنعت کشور انجام می گیرد. همچنین نشست های متعددی با ارگانهای نیازمند به تحقیقات دریایی کشور برگزار شده است و تلاش کرده ایم ضمن ارائه قابلیت ها و توانمندی های پژوهشگاه، نیازمندی‌های بخش صنعت را شناسایی و در تعریف پروژه‌ها منظور نماییم.

همایش و نمایشگاه دریایی کیش موجب آشنایی بیشتر مردم و مسئولین با توانمندی ها و دستاوردهای کشور در حوزه دریایی می شود. همچنین زمینه را برای افزایش تعاملات و کار جمعی بین جامعه دریایی کشور فراهم و از این طریق موجب همگرایی و رشد و پیشرفت در حوزه دریایی خواهد شد. اگر این همدلی را ذیل سیاست های راهبردی ابلاغی مقام معظم رهبری قرار دهیم قطعا توجه به توسعه سواحل و جزایر کشور و توسعه سواحل مکران جزو اولویت¬ها خواهد بود و از گذر آن رشد و پیشرفت کشور حاصل خواهد شد.

از منظر ارتباط با ارگان های دریایی و بخش های سیاست گذاری کشور انجمن مهندسی دریایی یکی از انجمن های علمی موفق کشور بوده است. تصور بنده این است که نشریه های انجمن نیز از جمله نشریه های موفق علمی- پژوهشی کشور بوده اند. باید تلاش شود از حداکثر مشارکت و ظرفیت اساتید دانشگاه و اعضای هیات علمی در فعالیت های انجمن استفاده به عمل آید.