حفاظت از خطوط لوله و کابلهای زیر دریایی خلیج فارس

مارین نیوز-  ویلیام ناکسی دارسی یک میلیونراسترالیایی ، نخستین فردی بود که با روشهای جدید روز ودستگاههای حفاری مکانیکی در ایران به اکتشاف نفت و حفر چاه پرداخت. او ابتدا گروهی فنی را به سرپرستی زمین شناسی به نام برلز استخدام و به ایران اعزام کرد.

این گروه، پس از بررسیهای زمین شناسی، گزارش رضایت بخشی داد. احتمال وجود نفت در حوالی قصرشیرین و شوشتر را زیاد و در دیگرنقاط امیدوار کننده دانست.  پس از فعالیتهای فراوان سرانجام در روز پنجم خرداد 1287 شمسی (1908 م) مته حفاری به لایه نفت دار  مسجد سلیمان برخورد ونفت با فشار از چاه فوران نمود. عمق چاه 360 متربود. دومین چاه که ده روز بعد به نفت رسید 307 متر عمق داشت با به نفت رسیدن این دو چاه وجود نفت به مقدار زیاد درایران به اثبات رسید. پس از کشف نفت در ایران درسال 1909 شرکت سابق نفت ایران وانگلیسی تشکیل شد. از آن زمان استخراج نفت از میادین خشکی ادامه داشت تا اینکه اکتشاف نفت در خلیج فارس در اواخر دهه 1950 آغاز گردید و اولین میدان نفتی بهرگانسر در سال 1960 کشف گردید. در دهه 1960 بیش ازده میدان نفتی در بخش ایرانی خلیج فارس کشف گردید. این دهه از نظر تعداد میدانهای نفتی کشف شده در خشکی و دریا در ایران دهه منحصر به فردی است. 

پیش از انقلاب اکتشاف و استخراج نفت و گاز در خلیج فارس توسط شرکتهای سیریپ، ایپاک، لاپکو، ایمینوکو و سوفیران  صورت میگرفت و شرکت نفت فلات قاره ایران، اوایل شهریور ماه ۱۳۵۹ از ادغام پنج شرکت نفتی فعال در میادین نفت و گاز خلیج فارس تشکیل شد. حوزه عملیاتی هر کدام از این ۵ شرکت و میادین تحت مدیریت هر کدام، بشکل زیر بود :

حوزه عملیاتی شرکت نفت فلات قاره ایران، شامل ۱٬۸۰۰ کیلومتر طول در خلیج فارس و به عرض متغیر؛ از ۲۷ تا ۱۲۰ کیلومتر است .

پس از کشف بزرگترین میدان گازی جهان که بین ایران و قطر مشترک میباشد،شرکت نفت و گاز پارس که یکی از شرکت‌های تابعه شرکت ملی نفت ایران می‌باشد در ۱ دی ۱۳۷۷ تأسیس شد.مأموريت‌هاي اصلي‌ اين‌ شركت‌ عبارت‌ است‌ از: ارزيابي‌ مخازن‌، بررسي‌هاي‌ فني‌ و اقتصادي‌، مطالعات‌ مهندسي‌، ارزيابي‌ و انتخاب‌ پيمانكاران‌ اجرايي‌ و مديريت‌ اجراي‌ طرحهاي‌ توسعه‌ ميادين‌ پارس‌ جنوبي‌، پارس‌ شمالي‌، گلشن و فردوسي‌.

همانطور که ذکر گردید اکتشاف ،استخراج و انتقال نفت و گاز از سکوهای نفتی و گازی خلیج فارس توسط خطوط لوله زیردریایی از سال 1960 میلادی آغاز گردیده و تا به امروز ادامه دارد و طبق برنامه ریزیهای وزارت نفت، تعداد سکوهای نفتی و گازی دریایی، خطوط لوله و کابلهای زیردریایی خلیجفارس در سالهای آینده بیشتر و بیشتر خواهد گردید.

متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل عدم برنامه ریزی مناسب که نتیجه آن عدم تشکیل یک کمیته فنی مشترک بوده و در ادامه این یادداشت بدان اشاره خواهد گردید، تعداد زیادی از خطوط لوله و کابلهای زیردریایی در اثر برخورد لنگر کشتی های بزرگ و کوچک صدمه دیده اند بطوریکه حدود  نیمی از خطوط لوله فازهای 24 گانه پارس جنوبی با این مشکل روبروبوده اند.

به بیان دقیق تر، خط لوله 4 اینچ سوار بر خط لوله 32 اینچ که حامل مایع MEG یا همان متیل اتیلن گلیکول میباشد در اثر برخورد لنگر کشتیها از جا کنده میشوند و متاسفانه باعث توقف مقطعی تولید گاز از حوزه پارس جنوبی میگردند و یا در مواردی کابلهای فیبر نوری در اثر برخورد لنگر شناورهاپاره میگردند و باعث قطع ارتباط بین سکو با سکوی دیگر و یا سکوها با تاسیسات ساحلی میگردند که این قطع ارتباط نیز باعث بروز اختلال در تولید نفت و گاز میگردد.

هر روزه شناورهای مختلفی در مناطق تحت کنترل شرکتهای نفت فلات قاره و پارس جنوبی در حال فعالیت هستند و طبعاً در زمانهای عملیاتی و یا استندبای ، اقدام به لنگر اندازی مینمایند که متاسفانه بنا به دلایلی که در ذیل نام برده میشود در برخی اوقات لنگر این شناورها با خطوط لوله و کابلهای زیر دریایی برخورد نموده و باعث زیانهای چند میلیون دلاری و توقف تولید نفت و گاز یا قطع ارتباط توسط کابلهای زیر دریایی میگردند.

1- عدم وجود نقشه های خطوط لوله و کابلهای زیردریایی به روز (چارت) در کشور: 

3- عدم وجود گشتهای دریایی در مناطقی که خطوط لوله و یا کابلهای دریایی به تازگی نصب گردیده اند جهت اطلاع رسانی مناطق ممنوعه لنگر اندازی به شناورهای دریایی منطقه 

با توجه به مباحث مطروحه فوق پیشنهاد میگردد کمیته ای متشکل از شرکتهای پیمانکاری بزرگ که کار لوله گذاری و کابل گذاری را انجام میدهند، شرکت نفت فلات قاره ایران، شرکت نفت و گاز پارس ،سازمان بنادر و دریانوردی،شرکتهای کشتیرانی و نفتکش و اتحادیه مالکان کشتی های کوچک تشکیل گردد و این موضوع بسیار مهم به صورت جدی مورد بحث و بررسی کارشناسانه قرار گیرد .

در این راستا هر کدام از شرکتها ،سازمانها و تشکلهای نامبرده با معرفی نماینده های خود میبایست سعی در به روز نگه داشتن چارتهای دریایی و اطلاع رسانی سریع نقشه های به روز شده خطوط لوله و کابلهای زیر دریایی منطقه خلیج فارس  به کلیه شناورهای فعال در آبهای ایران نمایند تا بیش از این شاهد آسیب دیدگی خطوط لوله و کابلهای زیر دریایی کشور نباشیم.