گفتگو با استاد نمونه کشور / افتخار به جوانان / لزوم توجه به پژوهش

به گزارش مارین نیوز، اوایل اردیبهشت امسال بود که بیست و هفتمین آيین نکوداشت اعضای هیئت علمی نمونه دانشگاه های کشور با حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، معاونان وی، روسای دانشگاه‌ ها و مراکز پژوهشی و رئیس دفتر نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد. این بار نوبت یکی از اساتید برجسته مهندسی دریا بود که ضمن برخورداری از دانش، تخصص و تجربه، اخلاق، تعهد و پشتکار از دیگر امتیازات وی بوده و بدین ترتیب در لیست اساتید و اعضاء هیات علمی برگزیده کشور قرار گرفته است. دكتر حسن قاسمی، استاد پایه ۲۹ رشته مهندسی فناوری دریایی دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) است که با برخورداری از شاخص های 27 گانه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و اجرایی، امسال به عنوان یکی از 13 استاد برتر کشور معرفی و مورد تجلیل قرار گرفت. 

آنچه در ادامه می خوانید همنشینی و گفتگو صمیمانه این استاد و عضو هیئت علمی برتر کشور با مارین نیوز است. 

متولد 1343 از شهرستان آمل هستم که دوران تحصیلی ابتدایی و راهنمایی را در روستای قائمیه از توابع شهرستان آمل و دوران متوسطه را در دبیرستان امام خمینی (ره) در سال 1362 بپایان رساندم. در ادامه در کنکور سراسری در رشته مهندسی مکانیک جامدات دانشگاه صنعتی شریف قبول و در سال 1367 مدرک کارشناسی را اخذ نمودم. بعد از مدرک کارشناسی در دانشگاه صنعت نفت محمود آباد قریب به 2 سال مشغول به کار بودم و از این طریق با رشته مهندسی دریا آشنا شدم به همین خاطر برای ادامه تحصیل با بورس وزارت علوم برای کارشناسی ارشد رشته مهندسی دریا راهی لهستان و دانشگاه صنعتی گدانسک شدم که دو ساله مدرک کارشناسی ارشد در سال 1372 دریافت نمودم. سپس برای دکتری با بورس مونبوشو دولت ژاپن در سال 1372 وارد دانشگاه ملی یوکوهاما گردیدم و در سال 1375 مدرک دکتری مهندسی فناوری دریایی را اخذ نمودم و به مدت دوسال در شرکت  صنایع سنگین IHI ژاپن در بخش تحقیقات دریایی کار کردم. بعد از آن دو سال برای پسا دکتری (سالهای 78-79) به دانشگاه مموریال نیوفوندلند کانادا رفتم و در نهایت سال 1379 به ایران بازگشته و از همان زمان تاکنون در دانشگاه صنعتی امیرکبیر مشغول خدمت هستم. 

موضوع رساله دکتری من در زمینه سیستم های رانش شناورها و طراحی و هیدرودینامیک پروانه کشتی بوده است. از سال 1394 میلادی تابحال یعنی در حدود 34 سال است که در این زمینه کار می کنم. البته در دیگر زمینه ها یعنی شناورهای تندرو- انرژی های تجدیدپذیر و بهینه سازی و هیدرومکانیک شناورها هم کارهای تحقیقاتی زیادی انجام دادم. در این 20 سال در دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم در بخش آموزش و هم در بخش پژوهش و ارتباط با صنعت تلاش بسیاری کردم و با مراکز و صنایع دریایی ارتباطات خوبی داشتم. 

در مورد خاطره که گفتید، یک خاطره در مقطع اول دبیرستان درس ریاضی به یادم می آید، یکی از تمرین های این درس را با یک روشی حل کرده بودم که دبیر آقای رضوی را مورد شگفت زده کرده بود که پس از آن در همه کلاس ها و در سطح دبیرستان زبانزد همگان شده بود. این روش در ارتباط با همنهشتی اعداد بود این روش را بعدها در سال چهارم دبیرستان داشتیم. در آن زمان همه مسائل تشریحی حل می کردیم و باعث می شد تا خلاقیت و شکوفایی در ذهن پرورش یابد متاسفانه امروز فقط فرمول و تست زنی شده است و سیستم آموزشی در دبیرستان مناسب نیست!

خیلی خوشحالم حاصل تلاش 20 سال در دانشگاه صنعتی امیرکبیر توانستم امسال بعنوان استاد برتر نمونه کشوری انتخاب شوم و این مستلزم تلاش مستمر در دو حوزه آموزش و پژوهش است. در این سال ها در حوزه آموزشی علاوه بر دانشگاه امیرکبیر در دیگر دانشگاه ها مثلا در دانشگاه مالک اشتر، دانشگاه دریایی امام خمینی (ره) نوشهر، دانشگاه امام حسین، دانشگاه علوم دریایی چابهار و ... ارتباط داشته و در این همکاری ها رشته های دریایی را در این دانشگاه ها راه اندازی و توسعه دادیم. دانشکده مهندسی دریا دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم در تهران و هم در بندرعباس دانشجو دارد، همزمان کار و حضور هفتگی در دو محل بسیار سخت است و فقط عشق و علاقه به دانشجو، آموزش و خدمت به کشور استمرار و تحمل این شرایط را امکان پذیر کرده است. در این سال ها استاد راهنمایی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری را هم به عهده داشتم و اولین دانش آموخته دکتری، آقای دکتر کهنسال به استاد راهنمایی بنده مقطع دکتری خود را اتمام رساند و در حال حاضر در دانشگاه خلیج فارس مشغول است. 

استاد باید ضمن حفظ و شئونات اجتماعی و احترام به دانشجو از نظر علمی بر مطالب مسلط و بروز باشد، خصوصا در دروس تحصیلات تکمیلی مطالعه آنلاین انجام دهد و با آخرین یافته های مرتبط با حوزه خودش تسلط داشته باشد. ارتباط با اساتید دیگر دانشگاه های مطرح جهان بسیار مهم است و همیشه به طروق مختلف اطلاعات علمی کسب کند. استاد باید مقاله ای که در آخرین شماره مجلات بین المللی بچاپ می رسد را دسترسی و در کلاس درس برای دانشجویان مطرح کند تا دانشجویان هم با آخرین فناوریها آشنا شوند و موضوع پروژه کارشناسی ارشد و دکتری که انتخاب می کنند هم مورد نیاز کشور هم در مرز دانش باشد. در بخش پژوهش هم ارتباط با صنعت و نیازهای و مشکلات صنعت را شناسایی کند و پروژه تعریف نماید. لازم است صنعت هم باید حمایت کند  و در این سال ها خوشبختانه تا حدودی این همکاری ها وجود داشته اما در این 3-4 سال اخیر بعلت شرایط اقتصادی کشور کمرنگ شده است. 

در حوزه تحقیقاتی خودم تاکنون 9 کتاب تالیفی تدوین و ترجمه داشتم و 120 مقاله بین المللی و 30 مقاله داخلی چاپ نمودم. 3 بار از همایش سالیانه صنایع دریایی جایزه دریافت کردم و در دومین جشنواره انرژی های تجدیدپذیر بابت "طراحی و ساخت دستگاه جاذب نقطه ای امواج" به همراه دانشجوی کارشناسی ارشد خود آقای مهندس نظری مقام دوم را کسب نمودم. همچنین در یکی از مجلات بابت مقاله برتر و همکاری با مجله مفتخر به دریافت جایزه مالی سه هزار دلاری شدم. همچنین هیات تحریریه 10 مجله دریایی معتبر هستم از جمله مجلات Ocean eng-  IJNAOE- PMR- و ... . 

قریب به 40 سال یعنی از سال 1370 در حوزه دریایی فعالیت دارم، کشور ما در حوزه دریایی بسیار غنی است، خلیج فارس منبع انرژی و اقتصاد جهان است و حوزه پارس جنوبی قلب اقتصادی کشور است. بنادر جنوبی کشور برای حمل و نقل دریایی کشور از جایگاه بالایی برخوردار است و بر این اساس پروژه های زیادی در حوزه مهندسی دریا در کشور وجود دارد. زمینه ای که من بیشتر کار کردم تهیه نرم افرار برای رانش و طراحی پروانه بوده است که این کار را از دوره دکتری خود آغاز کرده ام و در این سال ها آن را به کمک دانشجویان دکتری توسعه دادیم. در خصوص این نرم افزار کارهای بسیاری صورت گرفته و حتی دوره های آموزشی کوتاه مدت برای آن برگزار شد. در دهه 80 در زمینه مدلسازی و طراحی پروانه در کشور فعالیتی انجام نمی گرفت لذا تلاش کردم درس طراحی پیش برنده های دریایی را به دانشجویان ارشد و دکتری ارائه و متدهای طراحی پروانه را به دانشجویان آموزش دهم. دانشجویان دیگر دانشگاه ها نیز این درس را اخذ می کردند و حال می بینیم که در این حوزه کشور پیشرفت های خوبی داشته است. 

کلا وقتی دانشجو از طریق استاد یک مطلب و یا روش علمی را یاد می گیرد برای استاد لذتبخش است، اینکه می بینم دانشجویان در زمینه علمی روش مرا پیاده می کند و در پروژه ها موفق می شوند برای من شیرین است. دانشجویان علاقمند دانشگاه مالک اشتر و در گروه زیر سطحی با آموخته های خود از دوره هایی که آنجا برگزار کردم، توانستند روش عددی و نرم افزاری را توسعه دهند و آنها را برای طراحی و محاسبات شناورها پیاده کنند، همین موارد هستند که برای من بسیار لذتبخش است. همیشه سعی کردم آنچه را که آموختم در اختیار دانشجویان قرار دهم و خالصانه کار کنم، همه توان خود را در خدمت آموزش و رشد علمی کشورش قرار دادن همان اخلاق معلمی است. 

دانشکده مهندسی دریا دانشگاه صنعتی امیرکبیر بهترین و با سابقه ترین دانشکده های دریایی کشور می باشد که در سه گرایش هیدردینامیک و رانش - سازه و مهندسی فراساحل و سازه های دریایی فعال است. این دانشکده از سال 1365 تاسیس شده و تا بحال در راستای تربیت نیروی انسانی در حوزه مهندسی دریا خدمات ارزشمندی برای جامعه دریایی کشور داشته است. بیش از 2000 فارغ التحصیل و بیش از 40-50 دانش آموخته های دکتری داشته که اکثرا در دانشگاه های مختلف مشغول خدمت هستند. در حال حاضر بیش از 50 دانشجوی دکتری و 100 دانشجوی کارشناسی ارشد و 200 دانشجوی کارشناسی داریم که در تهران و بندرعباس مشغول به تحصیل هستند. دانشگاه صنعتی امیرکبیر پیشتاز رشته های نوین در کشور بوده و رشته های مهندسی کشتی سازی، مهندسی پزشکی، مهندسی هوافضا، مهندسی پلیمر، مهندسی نفت، انرژی تجدیدپذیر و ... رشته هایی هستند که در این 2-3 دهه اخیر فعال شدند. دانشکده مهندسی دریا همکاری خوبی با دیگر ارگان های دریایی و مراکز دریایی دارد و با همه آنها پروژه های تحقیقاتی و آموزشی داشته است که می توان از مراکز دفاعی کشور، شرکت ملی نفتکش و کشتیرانی ج.ا.ا، سازمان بنادر و دریانوردی، شرکت های کشتی سازی و ... نام برد. 

خوشبختانه در سال های اخیر دانشگاه های بیشتری در حوزه دریایی فعال شدند، بیش از 10 دانشگاه در زمینه مهندسی و علوم دریایی در کشور فعال هستند و در منطقه در چاپ مقالات دریایی اول هستیم و ارتباط خوبی با بعضی دانشگاه های دریایی جهان داریم. ولی لازم است در منطقه با دانشگاه های دریایی بطور مثال دانشگاه بصره، دانشگاه فنی استانبول ترکیه، دانشگاه سلطان قابوس عمان و دیگر دانشگاه ها در کشورهای عربی همکاری بهتر و بیشتری داشته باشیم، امیدوارم با حمایت دولت و شرایط موجود کشور بتوانیم این ارتباطات را بیشتر نماییم و از شرکت اساتید در همایش های بین المللی حمایت کنیم. دعوت از اساتید برجسته جهان در همایش سالیانه صنایع دریایی، صنایع فراساحل و دیگر همایش های بین المللی در حوزه دریا می تواند برای پیشرفت حوزه دریایی کشور تاثیر گذار و مفید باشد. 

تحقیقات اساتید بصورت های مختلفی صورت می گیرد، متاسفانه بعضی پروژه های تحقیقاتی که در سطح کشور و با حمایت صنعت انجام می شود مجریان یافته های خود را به مقاله تبدیل نمی کنند و بالعکس اساتیدی هم هستند که در راستای رساله دکتری و پروژه های کارشناسی ارشد و بدون حمایت صنعت مقاله تهیه و چاپ می کنند. متاسفانه توازون خوبی بین محققان و اساتید با صنعت وجود ندارد و از بعضی اساتید استفاده نمی شود، صنعت باید نیاز های خود را به دانشگاه ها اعلام کند و از همه اساتید دعوت شود تا همکاری صورت گیرد. عموما صنعت با چاپ مقاله سازگاری خوبی ندارد ولی دانشگاه ها و اساتید علاقه دارند تا کار تحقیقاتی، صنعتی و کاربردی که انجام می دهند هم مشکلات صنعت را حل کنند و هم نتایج خود را در مقالات و در مجلات بچاپ برسانند. 

مسیر رشد کشور از طریق آموزش، پژوهش و دانشگاه ها است، اهمیت دادن به پژوهش و حمایت از پژوهشگران و محققان برای کارهای تحقیقاتی از وظایف مهم مسئولان آموزش عالی است. یکی دیگر از وظایف مهم وزارت علوم حمایت از شرکت های دانش بنیان و توسعه صنایع است، اگر چه در سال های اخیر حمایت هایی صورت گرفته ولی هنوز تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله داریم، وضعیت اکنون جوابگوی محققان و پژوهشگران نیست.  

هدف محققان این است که هر کار تحقیقاتی محصول محور باشد ولی ایده ای که بخواهد به محصول تبدیل شود خیلی فرآیند دشواری دارد. هر ایده باید از طریق تئوری محاسباتی و تست مدل اثبات شود تا طراح مطمئن شود این محصولی که قرار است تولید شود اهداف مشتری را فراهم می کند یا نه؟ تا ریسک پذیری صفر و یا مینیمم باشد، مثلا چند سال قبل پروژه ای در زمینه طراحی ساخت و تست پروانه نیمه مغروق روی شناور تندرو داشتیم، اولین تجربه ما بود کارفرما هم نیاز داشت تا در اولین طراحی به جواب برسیم که متاسفانه نشد و بعد پروژه هم ادامه پیدا نکرد! در حالیکه شبیه همین پروژه در خارج از کشور بعد از چندین مرحله طراحی و ساخت و تست روی شناور به جواب می رسند ولی صنعت ما این ریسک پذیری را قبول نمی کند. 

اینکه دانشجویان ما در مقاطع دکتری به خارج از کشور بروند و دانشجویان خارجی هم در دانشگاه های ما ادامه تحصیل بدهند خوب است زیرا هم تبادل اطلاعات صورت می گیرد و هم ارتباطات فرهنگی شکل می گیرد و همکاری بین دانشگاه های داخلی و خارجی بسیار مفید است. اما متاسفانه در حال حاضر خیلی از دانشجویانی که در دانشگاه های خارج از کشور ادامه تحصیل می دهند در آنجا مانده و کار می کنند، بهتر است بنحوی از این افراد و فارغ التحصیلان و دانش آموخته ها استفاده شود. 

ارتباط با اساتید برجسته خارجی و تبادل اساتید و دانشجو بین دانشگاه های کشور با دانشگاه های بین المللی یکی از اهداف مهم دانشگاه است، در این ارتباط نیاز است دولت سیاست های جدیدی جهت بهبود و تقویت این ارتباط ارائه دهد تا همکاری های علمی و دانشگاهی در سطوح مختلف صورت گیرد. امید است ارتباطات بین المللی بهتر و بیشتر گردد. 

صحبت پایانی من این است؛ به جوانان و به دانشجویان خودمان افتخار کنیم زیرا سرآمد و سرمایه های کشور هستند و آینده کشور در دستان آن ها است. دانشجویان هم سعی کنند در دو بخش آموزش و پژوهش به یادگیری نرم افزارهای طراحی و محاسباتی بیشتر اهمیت دهند. امروزه صرف آموزش به تنهایی کارساز نیست و لازم است به همه موارد ازجمله آموزش دروس دانشگاهی و آموزش نرم افزارها، پژوهش و ... نیز پرداخته شود. دانشجویانی موفق هستند که با یک دست آموزش های پایه و با دست دیگر آموزش های نرم افزاری محاسباتی و طراحی در حوزه خودشان را یاد بگیرند. 

از پایگاه خبری – تحلیلی دریایی ایران مارین نیوز نیز بابت این گفتگو تشکر می کنم. 

گفتنی است، مراسم بیست و هفتمین آیین نکوداشت اعضای هیئت علمی نمونه کشوری نهم اردیبهشت ماه در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد و ۱۳ استاد نمونه کشوری و ۷ استاد سرآمد آموزش عالی معرفی، تجلیل و تقدیر شدند.