فرصت های بسیاری در حوزه اقتصاد دریا برای کشور وجود دارد و سواحل مکران یکی از مهمترین این فرصت ها است.
به گزارش مارین نیوز، ایران از نظر محدوده جغرافیایی، شرایط اقلیمی، مرز‌های آبی و خاکی و ناهمواری‌های گسترده دارای ظرفیت‌های بسیاری است و با توجه به اینکه هر منطقه توانمندی‌های مخصوص به خود دارد، با ارائه طرح‌های آمایش سرزمین بر اساس اولویت‌بندی‌ها، نقش‌پذیری و قابلیت‌سنجی هر یک از مناطق می‌توانیم راهبرد‌های مورد نظر برای توسعه اقتصاد دریا را در پیش بگیریم.
سواحل مکران دنیایی از فرصت‌ها
ایران در جهان از موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای برخوردار است. همین مسئله موجب ایجاد فرصت‌های بسیاری در حوزه دریایی، آب‌و‌هوا، گردشگری، ترانزیت و دیگر موارد کشور شده است. کشور ایران با حدود ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر ساحل از این حیث از پربارترین و پویا‌ترین مناطق جهان است و بستر‌های بسیاری برای فعالیت‌های عظیم اقتصادی و اجتماعی در حوزه دریایی برای کشور وجود دارد.
یکی از مهمترین مناطق ساحلی کشور، سواحل مکران در جنوب کشور است که توجه به ظرفیت‌های آن می‌تواند نقش عمده‌ای در رشد و توسعه کشور داشته باشد.
سواحل مکران به دلیل آب‌و‌هوای خاصی که دارد برای مقاصد گردشگری بسیار مناسب است. همچنین با قرارگیری در موقعیتی خوب نسبت به دریای عمان برای انتقال انرژی، تجارت و فعالیت‌های نظامی نیز موقعیت استراتژیکی دارد.
منطقه مکران از منطقه گواتر تا دهانه هرمز کشیده شده است و شامل شهرستان‌های چابهار، کنارک، جاسک در استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان می‌شود. این منطقه از شمال به رشته‌کوه‌های مکران، از غرب به شهرستان میناب و قشم استان هرمزگان، از جنوب به دریای عمان و از شرق با کشور پاکستان هم مرز است.
با توجه به نیاز بالای کشور به سرمایه‌گذاری، اشتغال زایی و افزایش درآمد ارزی و ریالی و همچنین فرصت‌های بسیار زیاد اقتصاد دریا در کشور توجه به مزیت‌های ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک این منطقه اهمیت بالایی دارد. از این منطقه می‌توان به عنوان شاهراهی برای تبادلات تجاری و ترانزیتی استفاده کرد. متاسفانه در سال‌های اخیر توجه و سرمایه‌گذاری کافی برای رشد این منطقه انجام نشده است، اما با آغاز به کار دولت سیزدهم، با توجه به اینکه این دولت توجه به اقتصاد دریا را یکی از اولویت‌های خود قرارداده است و همچنین شنیده‌ها حاکی از این است که یکی از محور‌هایی که در برنامه هفتم توسعه توجه ویژه‌ای به آن شده است، اقتصاد دریاست. این توجه می‌تواند فرصت مناسبی برای پرداختن هر چه بیشتر به زوایای مختلف اقتصاد دریا و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود است.
جغرافیای مکران
این منطقه از نظر جغرافیای طبیعی در نزدیکی مدار راس السرطان قرار گرفته است و به همین علت تابستان‌هایی گرم و مرطوب و زمستان‌هایی معتدل دارد. از نظر اقلیمی میزان بارندگی در این منطقه ناچیز است و اقلیم خشک این منطقه موجب کمبود منابع آبی در این منطقه است.
از منظر جغرافیای انسانی به توجه به نقشه تراکم جمعیت کشور، این منطقه دارای شهر‌های کم جمعیت و پراکنده است. متأسفانه آمار استان سیستان و بلوچستان ازلحاظ آموزش وپرورش از وضعیت مناسبی برخوردار نیست، چرا که نرخ باسوادی این استان در هر دو مناطق شهری و روستایی با میانگین کشور اختلاف فاحشی دارد.
آمار و ارقام نشان می‌دهد که بیشتر مشاغل شهرستان‌های این منطقه مربوط به بخش کشاورزی و خدمات است. بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری چابهار از مناطق مهم اقتصادی سواحل مکران هستند. بندر شهید بهشتی به دلیل قرار گرفتن در ورودی خلیج چابهار مزیت بیش‌تری برای ترانزیت و فعالیت‌های تجاری دارد و بیشتر سرمایه‌گذاری داخلی در حال حاضر به این بندر اختصاص یافته است. صنعت شیلات در این منطقه به دلیل نزدیکی به دریا مهمترین فعالیت به شمار می‌رود. پتانسل بالایی برای صادرات آبزیانی نظیر میگو، شاه میگو، ماهی مرکب و کوسه ماهی در این منطقه وجود دارد. صنایع دستی، دامداری و گردشگری از دیگر فعالیت‌هایی است که در این منطقه رونق دارد. صنعت پتروشیمی هم یکی از صنایع بزرگ فعال در منطقه مکران است.
ویژگی استراتژیک این منطقه اهمیت زیادی در زمینه مسیر‌های انتقال انرژی دارد و از طرفی دسترسی به آب‌های آزاد در این منطقه، دنیایی از فرصت‌ها را برای تجارت و ترانزیت در اختیارمان گذاشته است.
برای استفاده از این فرصت‌ها چه کنیم؟
همانطور که اشاره شد سواحل مکران دنیایی از فرصت‌ها را برای توسعه اقتصاد دریا، پیش‌روی کشورمان می‌گذارد که استفاده از آن‌ها به افزایش اشتغال، جذب سرمایه‌گذار خارجی و داخلی، توسعه صنعت گردشگری، افزایش صادرات و درآمد‌های ارزی از اقتصاد دریا کمک می‌کند و تماما این موارد در نهایت منجر به رشد و توسعه اقتصادی می‌شود.
برای استفاده از فرصت‌های اقتصاد دریا باید ضعف‌ها را برطرف کرده و از ظرفیت‌های موجود به صورت حداکثری استفاده کنیم.
برای بهبود زیرساخت‌های منطقه در ترانزیت باید کشور‌های حوزه خلیج فارس و جنوب شرق آسیا را به استفاده از موقعیت ترانزیتی مکران ترغیب کنیم. بخشی از چالش‌های این کار به جذب سرمایه‌گذار برای ارتقاء زیرساخت‌ها باز می‌گردد که برای حل این مسئله باید مشوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی در نظر بگیریم تا در این منطقه سرمایه‌گذاری مورد نیاز انجام شود.
این مناطق با محرومیت و توسعه نیافتگی مواجه هستند که برای رفع این مسئله باید با رویکرد حمایتی دولت اقداماتی در جهت ارتقاء سطح فرهنگی، اجتماعی، علمی و اقتصادی این منطقه انجام شود.
جذب سرمایه‌گذاری برای توسعه گردشگری این منطقه نیز به ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز توسعه گردشگری مکران کمک می‌کند. با افزایش همزمان جمعیت در کنار افزایش زیرساخت‌ها در آینده می‌توان از فرصت‌های پیش رو بیشتر استفاده کرد چرا که به تبع افزایش فرصت‌ها نیاز به نیروی انسانی میز افزایش می‌یابد. البته بخشی از این نیاز با مهاجرت افراد به این منطقه نیز تامین می‌شود.
افزایش سطح اشتغال و تربیت نیروی مورد نیاز بخش‌های مختلف می‌تواند فضا را برای استقرار صنایع بزرگ در این منطقه مهیا کند.
موانع و تهدید‌ها
خشکی و کم رونق بودن کشاوری در منطقه مکران یکی از موانع موجود است. این منطقه همچنین با کم آبی نیز مواجه است. در صورت رشد اقتصاد دریا در سواحل مکران نیاز به آب در این منطقه افزایش می‌یابد و این در حالی است که در وضع موجود نیز چالش‌هایی در تامین آب این منطقه وجود دارد. باید اقداماتی در جهت رفع این مانع بزرگ در نظر گرفت. در صورت حل نشدن این مشکل، مسئله آب حتی می‌تواند به یک بحران تبدیل شود.
در صورتی که توجه کافی به این منطقه صورت نگیرد، بندر گواتر پاکستان به راحتی می‌تواند جایگزین مکران شود که این مسئله خود تهدیدی برای توسعه اقتصاد دریا در مکران به شمار می‌رود.
این منطقه با مشکلات دیگری مثل ورود کالای قاچاق و مواد مخدر از افغانستان و پاکستان و فقر فرهنگی جامعه نیز مواجه است که باید راهکار‌هایی برای رفع آن در نظر گرفت.
در حوزه امنیتی نیز فعالیت گروهک‌های تروریستی و اشرار در خارج و داخل مرز‌های مشترک و حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای، چون آمریکا امنیت این منطقه را تهدید می‌کند.
فرصت‌های بسیاری در حوزه اقتصاد دریا برای کشور ایران وجود دارد و سواحل مکران یکی از مهمترین این فرصت هاست. استفاده از این فرصت‌ها نیازمند تدوین یک برنامه راهبردی با هدف‌گذاری کوتاه مدت و بلند مدت است تا با رفع موانع و ضعف‌ها و همچنین در نظر گرفتن نقاط قوت، فضای مناسب برای رشد و توسعه اقتصاد دریا فراهم شود.
نویسنده: علی بردبار
