به گزارش پایگاه خبری تحلیلی مارین نیوز، حسن رضا صفری، رئیس هیئت مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران، در یادداشتی در واکنش به تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا و بریتانیا علیه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، بر اهمیت برخورد با این تحریم‌ها به‌صورت پدافندی تأکید کرده است.
پدافند، راهبردی برای مقابله با تهدیدات
پدافند به‌طور کلی به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که هدف آنها دفع، خنثی کردن یا کاهش اثرات تهدیدات و اقدامات آفندی دشمن است. این اقدامات به‌منظور جلوگیری از دستیابی دشمن به اهداف خودی طراحی می‌شوند. در شرایط کنونی، شاهد آن بوده‌ایم که سیاست «مدارا با دشمن» نتوانسته به نتیجه مثبتی منتهی شود؛ چرا که اتحادیه اروپا به تحریم‌ها علیه ایران افزوده است و اقدامات دیپلماتیک ما تنها به محکومیت‌های لفظی ختم شده است. این در حالی است که حتی در شرایطی که به‌دنبال تدوین برنامه‌های توسعه دریا محور برای کشور هستیم، همچنان وابستگی به مشاوران خارجی ادامه دارد.
تحریم‌های جدید و تبعات آن بر کشتیرانی ایران
تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا و بریتانیا علیه کشتیرانی ایران، بخش دیگری از فشارهای حداکثری بر اقتصاد کشور است. این تحریم‌ها به بهانه نقض قوانین بین‌المللی و اتهامات مختلف وضع شده‌اند و تأثیرات منفی مستقیمی بر اقتصاد ایران و به‌ویژه بخش تجارت دریایی دارند. اگرچه دولتمردان و مسئولین ممکن است از این تحریم‌ها آسیب کمتری ببینند، اما فشار اصلی بر دوش مردم و بخش خصوصی است که بیشترین آسیب را از این تحریم‌ها متحمل می‌شوند.
کشتیرانی به‌عنوان یکی از ارکان حیاتی تجارت بین‌المللی ایران، نقشی اساسی در جابجایی کالاهای صادراتی و وارداتی دارد. حدود 85 درصد از تجارت خارجی کشور از طریق دریا انجام می‌شود. بنابراین، تحریم‌های جدید، مشکلاتی چون افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، اختلال در زنجیره تأمین کالاها، و تهدیدی جدی برای رقابت‌پذیری صادرات کشور را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر این، مشکلاتی چون کاهش ظرفیت عملیاتی ناوگان دریایی ایران، محدودیت در خدمات پشتیبانی دریایی، از دست رفتن بازارهای بین‌المللی و دشواری در نوسازی ناوگان به دلیل محدودیت در دسترسی به فناوری‌های روز، از جمله دیگر تبعات این تحریم‌ها هستند. تمامی این مسائل می‌تواند باعث تشدید بحران‌های اقتصادی، افزایش تورم، کاهش درآمدهای ارزی و افزایش فضای غیررسمی در بازارهای تجاری شود.
راهبردهای مقابله با تحریم‌ها: نگاه پدافندی
برای مقابله مؤثر با این تحریم‌ها، تدوین راهبردهایی کوتاه‌مدت و بلندمدت ضروری است. این راهبردها باید به‌صورت پدافندی طراحی شوند تا ضمن کاهش آسیب‌پذیری‌ها، از ظرفیت‌های داخلی بهره‌برداری بیشتری صورت گیرد. پدافند شامل دو بخش است: پدافند عامل و پدافند غیرعامل. پدافند عامل به اقدامات مستقیم دولت و نهادهای ذی‌ربط اختصاص دارد، در حالی که پدافند غیرعامل به مردم و بخش خصوصی مرتبط است که نقشی کلیدی در مقابله با تحریم‌ها دارند.
در این راستا، مطابق با تعریف مجمع تشخیص مصلحت نظام، پدافند غیرعامل شامل مجموعه‌ای از اقدامات غیرنظامی است که هدف آنها افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، حفظ تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات است. همان‌طور که در دوران جنگ تحمیلی، نقش مردم و بسیج در پیروزی‌های دفاع مقدس بی‌بدیل بود، در برابر تحریم‌ها نیز بدون مشارکت فعال مردم و بخش خصوصی، دستیابی به موفقیت دشوار خواهد بود.
راهبردهای پیشنهادی برای مقابله با تحریم‌ها
بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی: توجه بیشتر به توانمندی‌های بخش خصوصی و تخصص‌های داخلی در فرآیندهای تصمیم‌سازی و اجرایی.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان: فراهم‌سازی شرایط برای رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان به‌جای تعلیق و ایجاد محدودیت برای آنها.
تنوع‌بخشی به شرکای تجاری: گسترش و تنوع در شرکای تجاری ایران و سرمایه‌گذاری در کریدورهای ترانزیتی جایگزین به‌منظور کاهش وابستگی به کشورهای غربی.
شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی دقیق: روشن‌سازی اقدامات قانونی و شفاف‌سازی عملکرد کشتیرانی ایران به‌منظور کاهش فشارهای بین‌المللی و مقابله با اتهاما.
تقویت تولید ملی و همکاری‌های منطقه‌ای: توسعه ظرفیت‌های تولید ملی و ایجاد همکاری‌های استراتژیک منطقه‌ای برای مقابله با تحریم‌ه.
نتیجه‌گیری
در نهایت، لازم است به این نکته تأکید کنیم که برای مقابله با تحریم‌ها باید به‌صورت پدافندی عمل کرده و از تمام ظرفیت‌های داخلی و خارجی بهره‌برداری کنیم. این تنها راهی است که می‌تواند ما را در برابر این تهدیدات مقاوم‌تر کرده و موجب ادامه روند توسعه کشور در شرایط سخت فعلی شود.
حسن رضا صفری
رئیس هیئت مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران
