حضور نماینده ایران در نشست ‌بین‌المللی یونسکو

به گزارش مارین نیوز، پیمان حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب در سال 2001 به تصویب سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد - یونسکو - رسید و کمتر از یک دهه بعد یعنی در سال 2009 (1387) ایران به این پیمان پیوست. امسال پس از گذشت پانزده سال از تصویب این معاهده بین‌المللی ، نماینده ایران برای حضور در نشست ‌بین‌المللی یونسکو با موضوع حراست از میراث فرهنگی‌زیرآب راهی پاریس خواهد شد.  

کمیته‌ بین‌المللی‌ میراث‌ فرهنگی‌ زیرآب (ICUCH) یکی از کمیته‌های شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها (ایکوموس-ICOMOS) می‌باشد که به صورت بین‌المللی به مسائل مربوط به حفاظت و مدیریت از میراث‌فرهنگی‌زیرآب می‌پردازد. این کمیته یکی از کمیته‌های علمی و بین‌المللی ایکوموس و کارگروه ایکوموس برای کنوانسیون یونسکو در ارتباط با حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب نیز می‌باشد. تمرکز اصلی این کمیته بر روی همکارهای بین‌المللی، مسائل‌قانونی، استاندارد كیفیت برای آموزش و مداخله، همکاری‌های نزدیک با سازمان‌های‌مردم‌نهاد منطقه‌ای و موضوعی در راستای افزایش آگاهی عمومی و مقابله با رفتارهای غلط اجتماعی و صنعت گنج‌یابی است.

کمیته‌بین‌المللی‌میراث‌فرهنگی‌زیرآب در سال 1991 با هدف تعریف حداقل استانداردها برای پاسخ به سوالات پیش روی میراث فرهنگی‌زیر آب در سطح جهانی تأسیس شد. گریم‌هندرسون (Graeme Henderson) رئیس موزه دریانوردی استرالیای‌ غربی با همکاری ایکوموس 18 نفر را از کشورهای مختلف برای همکاری فراخواندند؛ در سال 1995 کارگروه تشکیل شده مفادی را در یازدهمین مجمع عمومی ایکوموس در صوفیا، بلغارستان تحت عنوان «منشور حفاظت و مدیریت از میراث فرهنگی زیرآب» به تصویب رساندند. در سال 1997؛ کنفرانس عمومی بخش آموزشی و علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد – یونسکو-  تصمیم به ایجاد یک معاهده بین‌المللی در این زمینه با ابعاد گسترده‌تر ‌گرفت که پس از سپری شدن مذاکرات پیچیده با کمیته‌بین‌المللی‌میراث‌فرهنگی‌زیرآب ایکوموس نهایتاً در 2 نوامبر سال 2001 در پاریس معاهده بین‌المللی حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب به تصویب یونسکو رسيد که اصول منشور حفاظت و مدیریت از میراث فرهنگی زیرآب ایکوموس نیز در آن گنجانیده شد. این معاهده بین‌المللی از سال 2009 به اجرا درآمد.

معاهده یونسکو در ارتباط با حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب در تاریخ 1387/9/13 به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران رسید و تا کنون 55 کشور به عضویت این معاهده در آمده‌اند. از اهداف اصلی این پیمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

در روزهای نخست مهرماه امسال نیز پس از گذشت پانزده سال از تصویب این معاهده بین‌المللی نماینده ایران برای حضور در نشست ‌بین‌المللی یونسکو با موضوع حراست از میراث‌فرهنگی‌زیرآب راهی پاریس خواهد شد. به همین دلیل خبرنگار حوزه علمی مارین‌نیوز به سراغ دکتر حسین‌توفیقیان سفیر فرهنگی ایران رفت تا از جزئیات سفر ایشان به پاریس اطلاعاتی را کسب کند.    

این نشست در 22-23 سپتامبر برابر با 1-2 مهرماه سال جاری با حضور کشورهای عضو کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب برگزار خواهد شد. همانگونه که استحضار دارید این نشست در راستای حمایت از اجرای «کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب» برپا خواهد شد و تمرکز اصلی آن شناسایی خطراتی است که میراث‌فرهنگی‌زیرآب را تهدید می‌کنند- خطراتی از قبیل: غارت و بهربرداری تجاری- و به دنبال آن اقدامات پیشگیرانه نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت. نکته حائز اهمیتی که بیشتر از هر چیز در این نشست به چشم می‌خورد این است که کارشناسان  بین المللی تجارب خود را ارائه می‌دهند و پیرو آن میزگردی وجود دارد که ما می‌توانیم به تبادل دیدگاهی‌مان بپردازیم. 

همانطور که مستحضر هستید طبق برآورد سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد -یونسکو- بیش از 3 میلیون مغروقه بر بستر دریاها و اقیانوس‌ها در سراسر جهان پراکنده است و خوشبختانه ایران از جمله کشورهایی است که از خطوط ساحلی طولانی برخوردار است همچنین چشم اندازهای دریایی گسترده و مواد فرهنگی به جای مانده از تعامل بشر با دریاها در حاشیه و درون آب‌های سرزمینی، رودخانه‌ها و دریاچه‌های کوچک و بزرگ در ایران نیز حائز اهمیت می‌باشد. چالش‌های پیش روی میراث فرهنگی زیرآب را می‌توان به دو بخش طبیعی و انسانی تقسیم کرد: انسان‌ها به دلیل غواصی بر روی میراث‌فرهنگی در زیر آب، لایروبی، نصب تجهیزات سنگین ساختمانی و انگیزه‌های اقتصادی در بدنه‌های‌آبی به شدت با میراث‌فرهنگی در تعارض هستند و از همین رو بزرگ‌ترین تهدید برای میراث‌فرهنگی زیرآب به حساب می‌آیند. حکایت میراث‌فرهنگی‌زیرآب یادآور این ضرب المثل می‌باشد که « از دل برود هر آن که از دیده برفت» با کمی کنجکاوی می‌توان دریافت که تخریب محوطه‌های باستانی بر روی خشکی بر اثر عوامل انسانی یا طبیعی به وسیله رسانه‌ها در سطح جهان از انعکاس بیشتری برخوردار خواهند بود تا در زیرآب، برای این مورد می‌توان به انهدام مجسمه بودا در بامیان افغانستان اشاره کرد، اما آیا اگر یک میراث‌فرهنگی غیر منقول در زیرآب منهدم شود کسی از این رویداد مطلع خواهد شد؟؟؟ در دسامبر 2004 بر اثر سونامی عظیم در آسیا یا تند باد کاترینا در سواحل لوئيزيانا آمریکا چه تعداد مغروقه تاریخی ویران شدند؟؟؟ جواب روشن خواهد بود مطمئناً کسی از این آمار چیزی نمی‌داند. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و اختراع لباس‌های غواصی در آب‌های عمیق تهدید میراث فرهنگی در زیرآب نیز همچنان همانند موارد ذکر شده در بالا در جریان است. در همین زمینه به‌ تازگی یونسکو منشوری را تحت عنوان«منشور اخلاقی یونسکو برای غواصی در محوطه‌های میراث فرهنگی زیرآب» به تصویب رسانده که تمامی کشورهای عضو کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی ملزم به اجرای آن می‌باشند. فقدان گسترده قوانین حفاظتی ضریب تهدید میراث فرهنگی در زیرآب را سه برابر می‌کند. در صورتی که قوانین حفاظتی برای محوطه‌های موجود در روی خشکی رایج می باشند. البته فقدان یا بهتر است بگوییم اندک بودن متخصصین در این زمینه به بالا بردن ضریب خطر نابودی میراث فرهنگی زیر آب  نیز کمک خواهد کرد.

ایشان به‌عنوان رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی و همچنین آقای مهندس بهشتی ریاست محترم پژوهشگاه میراث فرهنگی با آغاز به‌کار دولت یازدهم دولت امید، حمایت ویژه ای از مطالعات باستان‌شناسی زیر آب و میراث فرهنگی زیر آب کرده‌اند و تصویب گروه باستان شناسی زیر آب در چارت جدید پژوهشگاه خود گواه بر این ادعاست.  همچنین برنامه پنج ساله‌ای برای پژوهش‌های آتی باستان شناسی زیر آب پیشنهاد شده است و تجهیز گروه به ابزار به روز جستجو در آب در صدر برنامه های ماست.

علاو بر ظرفیت‌های گذشته؛ در سال جاری گروه باستان‌شناسی‌دریایی پژوهشکده موفق شد ظرفیت‌های جدیدی را برای مطالعات باستان‌شناسی‌دریایی در پیرامون آب‌های جنوبی ایران شناسایی کند که مورد توجه برخی از پژوهشگران داخلی و خارجی قرار گرفت همچنین در صدد آماده کردن پرونده ثبتی برای برخی از این محوطه‌ها می‌باشیم و با توجه به تصویب گروه باستان شناسی زیر آب در چارت جدید پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، از این به بعد گروه یاد شده قادر خواهد بود ضمن تجهیز گروه به تجهیزات پیشرفته ، از میان فارغ التحصیلان باستان شناسی تعدادی را جذب نماید علاوه بر این از جدیدترین رویدادهای مربتط با حوزه باستان شناسی دریایی در کشور می‌توان به استفاده از ظرفیت‌های رباتیک در بررسی‌های باستان‌شناسی‌دریایی – مانند استفاده از ربات‌های آبزی ساخت داخل- و تاسیس یک نشریه (ماهنامه) با موضع «فرهنگ‌دریایی» به شماره ثبت 78255 که به زودی نخستین شماره آن به صورت الکترونیک - غیر برخط از طریق یک تارنما در دسترس علاقمندان قرار خواهد گرفت، اشاره نمود.   

این نشست به پیشنهاد دبیرخانه کنوانسیون میراث فرهنگی زیر آب یونسکو در یکم و دوم مهر ماه سال جاری جهت ارایه چند برنامه حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب که تحت نظارت این کنوانسیون در نقاط مختلف جهان انجام شده است، برگزار می‌گردد. این نشست که با حضور نمایندگی پنجاه و پنج کشور و من جمله نماینده‌ی جمهوری اسلامی ایران در دو روز برگزار می‌گردد فرصت مغتنمی است برای تبادل نظر و انتقال تجارب علمی بین اعضای نشست. حضور کارشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی در نشست های سال 2016 کنوانسیون میراث فرهنگی زیر آب یونسکو شرایط همکاریهای بین المللی در حوزه میراث فرهنگی زیر آب و انتقال دانش و تکنولوژی باستان شناسی زیر آب از کشورهایی صاحب تجربه را مهیا می‌سازد همچنین بروشورهایی از میراث فرهنگی زیرآب در ایران  تهیه شده که در طول نشست به نمایندگان کشورهای عضو تقدیم خواهد شد.