قطر، فرصتی بی‌بدیل برای حمل‌ونقل دریایی کشور

به گزارش مارین نیوز، بررسی آمارهای تجارت خارجی ایران در سال 95 حاکی از این است که حجم کل تجارت ایران با قطر در این سال کمی بیش از 114 میلیون دلار بوده که از این میزان 11 میلیون و 196 هزار دلار (معادل 0.026 درصد کل واردات ایران) به واردات ایران از قطر اختصاص داشته و 103 میلیون و 49 هزار دلار (معادل 0.23 درصد از کل صادرات ایران) نیز به واردات قطر از ایران مربوط بوده است. سابقه 10 ساله تجارت ایران و قطر نیز نشان دهنده سطح اندک روابط دو کشور در سال‌های گذشته است.

گرچه این حجم از مبادله اقتصادی بین دو کشور در مقایسه با حجم کل تجارت خارجی ایران بسیار ناچیز است اما با توجه به قطع رابطه اقتصادی دو شریک اول تجاری قطر با این کشور، پتانسیل افزایش این مبادلات تا حدود 5 میلیارد دلار هم وجود دارد.

در حقیقت، محاصره اقتصادی قطر از سوی 4 کشور عربستان، امارات، مصر و بحرین در حالی همچنان ادامه داد که ارتباط زمینی این کشور منحصر به ارتباط با عربستان بوده و در حوزه حمل‌ونقل دریایی نیز کاملاً به امارات وابسته بوده است. بر این اساس با قطع ارتباط اقتصادی عربستان و امارات با قطر، عبور روزانه حدود 600 تا 800 کامیون از مرز زمینی این دو کشور مختل و حمل‌ونقل دریایی کالا از امارات به قطر نیز متوقف شده است. در این شرایط با گسسته شدن زنجیره تأمین نیازهای بازار قطر، عملاً فرصت بی‌بدیلی برای حضور ایران در این بازار فراهم شده است که البته از دست رفتن آن نیز چندان غیرمحتمل نیست.

قطر که عنوان ثروتمندترین کشور جهان را نیز یدک می‌کشد، کشوری است با حدود 2.6 میلیون نفر جمعیت که درآمد سرانه آن حدود ۱۳۰ هزار دلار است. این کشور ثروتمند از دو شریک اول تجاری خود، یعنی امارات و عربستان سالانه حدود ۴ تا ۵ میلیارد دلار مواد غذایی وارد می‌کند که با مسائل اخیر عملاً باید جایگزین مناسبی برای آن بیاید. در این میان، ایران به‌عنوان کشوری که با قطر 250 کیلومتر مرز آبی دارد و برای حمل دریایی کالا به این کشور حداکثر نیازمند 12 ساعت زمان است می‌تواند گزینه مقبولی باشد.

بنا بر آنچه گفته شد، قطر ناگزیر است جایگزینی برای واردات مایحتاج خود از عربستان و امارات انتخاب کند و ایران با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی، مذهبی و فرهنگی، بهترین جایگزین خواهد بود اما جدای از اینکه مدت‌زمان تداوم تنش در روابط کشورهای عربی با قطر مشخص نیست، ایران نیز برای دست‌یابی به بازار قطر رقبای نسبتاً سرسختی مانند عمان، هند و چین خواهد داشت و ازاین‌رو در صورت اهمال ایران برای حضور پرقدرت، تکرار قضایای بازار روسیه پس از تنش این کشور با ترکیه، دور از تصور نخواهد بود.

از سوی دیگر، طبق اظهارنظر فعالان حوزه حمل‌ونقل دریایی، کالاهای موردنیاز قطر با شناورهای فلزی غیر کنوانسیونی به این کشور حمل خواهد شد که ظرفیت کمتری دارند و سریعاً قادرند این کالاها را به مقصد برسانند اما از دیگر سو، بالا بودن قیمت سوخت باعث می‌شود کرایه حمل این کالاها افزایش یابد و قیمت تمام‌شده آن برای مصرف‌کننده در بازار قطر بالا باشد.

این موضوع را رئیس هیات ‌مدیره انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران مطرح و تأمین نیازهای روزانه بازار قطر را یکی از فرصت‌های طلایی ایران در حوزه صادرات تلقی کرد که یکی از پیش‌نیازهای اصلی آن، توجیه‌پذیر شدن هزینه عملیات حمل‌ونقل دریایی کشور است.

مسعود پل مه افزود: توجه به نرخ سوخت شناورهای دریایی، در صدر موضوعاتی است که می‌تواند زمینه ساز توجیه پذیری عملیات حمل‌ونقل دریایی ایران باشد.

به گفته این مقام مسوول، در شرایط فعلی نرخ سوخت شناورها بر اساس نرخ پلت خلیج‌فارس محاسبه می‌شود که حدود 14 هزار ریال در هر لیتر است، به همین دلیل هزینه انتقال کالا به کشورهای حوزه جنوب خلیج‌فارس تقریباً بالاست و عملیات حمل دریایی را فاقد توجیه می‌کند.

پل مه با ابراز امیدواری نسبت به اینکه برای تعدیل نرخ سوخت شناورها اقدام عاجل و فوری انجام شود، تصریح کرد: انتظار فعالان حوزه حمل‌ونقل دریایی از دولتمردان این است که با تعدیل نرخ سوخت و افزایش تدریجی آن با شیب پلکانی، مقدمات انتقال هرچه سریع‌تر کالاهای صادراتی ایرانی به قطر را فراهم کنند.

وی ادامه داد: به‌واسطه نوع درهم‌آمیختگی دینی و اعتقادی و همچنین مشترکات منطقه‌ای و بومی که بین ایران و قطر وجود دارد، قاطعانه می‌توان گفت این امکان را داریم که 100 درصد مایحتاج مواد غذایی کشور قطر را تأمین کنیم.

پل مه ضاافه کرد: از دیگر سو بُعد مسافت نیز به‌گونه‌ای نیست که مشکلی برای سرویس‌دهی حمل‌ونقل دریایی کشور به وجود بیاورد، اما اصل نخست برای حضور موفق در بازار قطر، توجیه‌پذیر کردن قیمت کالای ایرانی در این بازار است.

این فعال حوزه حمل‌ونقل دریایی اظهار داشت: با توجه به شرایط حاکم در منطقه، اگر فرصت بازار قطر موردتوجه قرار بگیرد و صحیح مدریت شود، نتایج مثبتی در پی خواهد داشت، درعین‌حال اگر برای حضور مؤثر و رقابتی کالای ایرانی در این بازار توجه نشود، این فرصت ماندگار نمی‌شود و مانند برخی فرصت‌هایی که پیش‌ازاین در بازارهای منطقه از دست داده‌ایم این فرصت را نیز از دست خواهیم داد.

وی یادآوری کرد: محدودیت‌های ایجاد شده در روابط برخی کشورهای عربی با قطر، بطور قطع مادام‌العمر نخواهد بود و دیر یا زود رفع می‌شوند، اما استفاده ایران از این فرصت که نیازمند حمایت‌های دولتمردان است، مقدمه‌ای برای ماندگار شدن محصولات ایرانی در بازار این کشور است و باید مورد توجه قرار گیرد.

پل مه بیان داشت: انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته، از آغاز اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه قطر، به همه اعضای خود اطلاع داد که آمادگی کامل دارد تا با استفاده از توانمندی اعضا، برنامه‌ای پویا تدوین کند و یک سرویس منظم دریایی مستقیم بویژه از بندر بوشهر به قطر را برقرار کند تا آن قسمت از نیازمندی‌هایی که قابلیت انتقال فوری به قطر دارد، به سرعت منتقل شود؛ طبیعی است سایر صنوف و اتحادیه‌ها نیز به‌ویژه در حوزه مواد غذایی، باید برای استفاده بهینه از این موقعیت وارد عمل شوند.

رئیس هیئت‌مدیره انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته، در ادامه درباره موقعیت جغرافیایی قطر و دلایلی که موجب شده بازار این کشور به‌عنوان فرصتی برای ایران تلقی شود، گفت: قطر به‌نوعی یک شبه¬ جزیره محسوب می‌شود که تنها راه ارتباط زمینی آن با دنیای پیرامون، از طریق خاک عربستان است و مرز زمینی با دیگر کشورها ندارد؛ ازاین‌رو، همه نیازهای لجستیکی خود در حمل‌ونقل زمینی را باید از طریق عربستان تأمین کند.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، قطر از ساختار تجارت دریایی خوبی نیز برخوردار نیست و در این حوزه به آبراه‌های دریایی و بنادر دیگر کشورهای منطقه بویژه امارات اتکا داشته و در حوزه حمل‌ونقل دریایی خود را باید از طریق امارات تأمین کند. 

پل مه خاطرنشان کرد: در حقیقت به دلیل اهمیتی که امارات در حوزه بندر و کشتیرانی دارد تاکنون برای قطر متصور نبوده که سرمایه‌گذاری مستقیم و هنگفتی در این حوزه داشته باشد و بخواهد مستقل از امارات نیازهای دریایی خود را برطرف کند.

وی گفت: در نتیجه این شرایط با تحریمی که اتفاق می‌افتد همه سرویس‌های فیدری که از امارات به مقصد قطر برقرار بوده قطع می‌شود و به سرعت تأمین بخش زیادی از نیازمندی‌های سبد معیشتی مردم قطر با چالش جدی مواجه می‌شود.

به گفته این مسوول، در مقابل ایران هم قادر است کالاهای موردنیاز قطر را به‌وفور تأمین کند و هم با پیمودن یک مسافت حدود 12 ساعته دریایی، سریعاً می‌تواند این کالاها را به قطر برساند. 

گفتنی است، دوشنبه پانزدهم خرداد عربستان به همراه مصر، امارات متحده عربی و بحرین رسما اعلام کردند روابط خود با قطر را قطع کرده و راه های هوایی، زمینی و دریایی خود را به سوی این کشور خواهند بست.