رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی: همه گیری ویروس کرونا ضعف سیستم جهانی مدیریت پسماند را آشکار کرده است، تولید بیش از پیش تجهیزات محافظت شخصی در مقابل کرونا، آسیب های جانبی زیست محیطی بویژه به اقیانوس ها وارد می کند. این پژوهشگاه با دارا بودن کشتی تحقیقاتی می تواند مرجعی معتبر جهت ارزیابی تاثیر کرونا بر آلودگی دریاهای پیرامونی باشد.
دکتر بهروز ابطحی - رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی
مارین نیوز - در اواخر سال 2019، گزارش هایی از ویروس کرونا در چین منتشر شد که به سرعت به یک همه گیری جهانی با میلیون ها مبتلا و صدها هزار تلفات در سراسر جهان تبدیل شد. در انتهای سال 2020 تعداد مبتلایان کویید19 به حدود 84 میلیون نفر و مرگ و میر ناشی از آن به بیش از یک میلیون و هشتصد هزار نفر رسید. با شیوع ویروس کرونا و کاهش سفرها و همچنین تعطیل شدن مراکز گردشگری، انتظار می رفت که محیط زیست دریایی فرصت بازسازی خود را پیدا کند، اما تولید زباله های مربوط به تجهیزات محافظت فردی نظیر ماسک و دستکش و حجم زیاد شوینده‌ها و مواد شیمیایی آلاینده محیط‌زیست، بلای دوباره ای به جان محیط زیست دریایی انداخت.
هرساله 8 میلیون تن زباله پلاستیکی به اقیانوس‌ها راه می یابد. در حال حاضر این بحران قدیمی در سایه کروناویروس شکل جدیدی پیدا کرده و مصرف روزانه ماسک‌های جراحی و پلاستیک‌های یکبار مصرف موجب بحران جدید در آلودگی پلاستیک اقیانوس‌ها می گردد. کویید 19 اولین بیماری عالم گیر است كه در آن از پلاستیك و وسایل یک بار مصرف به طور گسترده استفاده می شود. امروزه در سطح جهانی، مقررات و توصیه های بهداشتی در بسیاری از کشورها به استفاده از تجهیزات حفاظت فردی یکبار مصرف در مراقبت های بهداشتی حرفه ای، مراقبت در منزل و مراقبت همگانی تاکید دارد. به عنوان مثال علاوه بر ماسک و دستکش ها، کیسه ها، ظروف، کارد و چنگال پلاستیکی برای کار ایمن رستوران ها و سایر مشاغل مورد استفاده قرار می گیرد. در نتیجه و بدون وجود دستورالعمل های روشن و سیستم های دفع پسماند، اخبار و رسانه ها در سراسر جهان از افزایش مصرف ماسک، دستکش، روکش و سایر موارد محافظت شخصی و پلاستیک های یکبار مصرف در سواحل دریاها و رودخانه ها گزارش می کنند. گزارش ها نشان می دهد که استفاده گسترده از تجهیزات حفاظت شخصی و دفع نامناسب این مواد یکبار مصرف، ممکن است باعث تغییر منابع اصلی آلودگی بسترهای دریا شود و به طور بالقوه باعث افزایش آلودگی پلاستیک در آینده نزدیک شود. با گسترش عالم گیری کویید 19 استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و ظروف یکبار مصرف بیشتر می شود که به نوبه خود به منبع آلودگی پلاستیکی تبدیل می شوند و شیوه های نامناسب مدیریت پسماند و دفع نامناسب تجهیزات حفاظت فردی و سایر مواد پلاستیکی می تواند منجر به عواقب جبران ناپذیری برای تنوع زیستی در محیط های دریایی شود.
از عواقب دیگر شیوع ویروس کرونا این بوده که برنامه های پایش محیط های دریایی در سطح ملی و جهانی احتمالاً تحت تأثیر شیوع COVID-19 قرار گرفته اند و بسیاری از کشورها مجبور به متوقف کردن عملیات میدانی پایش دریایی خود شده اند. علاوه بر این برخی از تجهیزات حفاظت فردی یک بار مصرف مانند دستکش، ماسک، و سایر موارد معادل آن در برنامه های پایش بستر دریا، سواحل، رودخانه ها گنجانده نشده است که در صورت حفظ جداول طبقه بندی زباله های دریایی فعلی، ممکن است به عنوان منبع آلودگی تشخیص داده نشوند. بنابراین پیشنهاد می شود در برنامه های پایش بسترهای دریایی، طبقه بندی خاصی برای اقلام تجهیزات حفاظت شخصی در نظر گرفته شود تا منابع آلودگی بستر به درستی شناسایی شوند، که در طراحی راه حل های کاهش مصرف پلاستیک در محیط و ارزیابی تأثیرات غیرمستقیم شیوع COVID-19 در اکوسیستم های دریایی ضروری است.
در کوتاه مدت ، اثرات COVID-19 بر سلامت اقیانوس به دلیل کاهش فشارهای مختلف بخشی که منجر به آلودگی، صید بی رویه، از بین رفتن / تبدیل زیستگاه، معرفی گونه های مهاجم و تأثیرات تغییرات آب و هوایی می شود، تا حد زیادی مثبت بوده است. در حالی که دریاها ممکن است از مزایای کوتاه مدت این اپیدمی برخوردار باشد، معیشت و امنیت غذایی دهها یا حتی صدها میلیون نفر تحت تأثیر جدی قرار گرفته است. شواهدی وجود دارد که بیانگر کاهش چشمگیر در شیلات، کشتیرانی، گردشگری ساحلی، توسعه سواحل و استخراج نفت و گاز در سطح جهانی است. در یک نظرسنجی غیررسمی اخیر که توسط اکونومیست طی یکی از وبینارهای ابتکار جهانی اقیانوسی انجام شد، شرکت کنندگان بخش های اقیانوسی را با کاهش گردشگری 70.7 درصد، شیلات 10.4 درصد، نفت و گاز دریایی 7.2 درصد، حمل و نقل 6.2 درصد، منابع تجدید پذیر دریایی 2.9 درصد و پرورش آبزیان 2.6 درصد بیشتر تحت تأثیر COVID-19 دانستند.
کاهش در ترافیک حمل و نقل باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در این بخش می شود. حمل و نقل بین المللی حدود 2.5 درصد از سهم انتشار گازهای گلخانه ای را برعهده دارد. کاهش گازهای گلخانه ای با کاهش سرعت اسیدی شدن، گرم شدن و از بین بردن فقر اکسیژن به اقیانوس ها سود می رساند، اما اگر پایدار نماند، تأثیر کلی آن متوسط خواهد بود.
محدودیت های ایجاد شده در گردشگری در کوتاه مدت منجر به کاهش فشار ناشی از فعالیت هایی مانند قایقرانی، غواصی و همچنین کاهش میزان انتشار فاضلاب از هتل های ساحلی که عمدتا خالی از سکنه هستند شده است که بدون شک مزایایی برای اکوسیستم های ساحلی دارد.
به عنوان مثال، گفته می شود در بریتانیا (با جمعیت حدود 66 میلیون نفر) اگر هر شهروند از یك ماسك در روز استفاده كند، روزانه حدود 60 تن زباله پلاستیكی آلوده تولید می شود.
ماسک های توصیه شده N95 از پلاستیک هایی مانند پلی پروپیلن (PP) و پلی اتیلن ترفتالات (PET) ساخته شده اند. به طور مشابه، دستکش ها و ماسک های جراحی از مواد غیر بافته شده که اغلب از پلیمرهایی مانند پلی اتیلن (PE) ، PP و PET هستند. چنین ماسک هایی احتمالاً به قطعات ریز پلاستیک کوچکتر تجزیه می شوند. بنابراین، دفع چنین مواردی در محیط های باز "داستان پایان ناپذیر" پلاستیک در محیط را به بشریت تحمیل می کند.
تولید دستکش برای محیط زیست مضر است. به عنوان مثال در تایلند، کل انتشار کربن ناشی از تولید 200 قطعه دستکش لاستیکی حدود 42 کیلوگرم CO2 است که با توجه به برآورد مصرف ماهانه توصیه شده 65 میلیارد دستکش در سطح جهان، میزان کربن منتشر شده 1010 × 44/1 معادل CO2 یعنی معادل 14 مگاتن CO2 خواهد بود.
با توجه به اینکه زباله های جامد پزشکی و شهری تولید شده در هنگام بیماری همه گیر COVID-19 به عنوان زباله های عفونی در نظر گرفته می شوند، سوزاندن و دفن زباله نسبت به بازیافت آن در اولویت است، که این مساله منجر به وخامت کیفیت هوا در یک دوره میان مدت و بلند مدت خواهد شد. گازهای گلخانه ای، مانند CO2 و CH4، در هنگام تجزیه زباله های پلاستیکی در محل های دفن زباله، یا در هنگام سوزاندن ضایعات پلاستیک به مقدار قابل توجهی آزاد می شوند.
ماسک های صورت معمولاً حاوی پلی پروپیلن (PP) هستند که به دلیل ترکیب آبگریز میکروالیاف ها، به عنوان یک لایه محافظ در برابر قطرات مایع بدن عمل می کنند. ماسک های صورت پیچیده و گران قیمت دیگر شامل پلی اورتان (PUR) و / یا پلی اکریلونیتریل (PAN) است. یکی از محققان فرانسوی، در هنگام غواصی در دریای مدیترانه با مقادیر زیادی دستکش لاتکس، ماسک صورت و بطری های ضد عفونی کننده دست روبرو شد. این نوع زباله ها را می توان به عنوان "زباله "COVID در نظر گرفت که نشانگر نوع جدیدی از آلودگی است که به مشکل پلاستیکی موجود اضافه می شود.
بر اساس ارزیابی سازمان ملل، اثرات منفی ریختن زباله های پلاستیکی بر صنایع شیلات، گردشگری و حمل و نقل دریایی، سالانه حدود 40 میلیارد دلار تخمین زده می شود.
همه گیری ویروس کرونا ضعف سیستم جهانی مدیریت پسماند را آشکار کرده است. تولید بیش از پیش تجهیزات محافظت شخصی در مقابل کرونا، آسیب های جانبی زیست محیطی بویژه به اقیانوس ها وارد می کند. صندوق جهانی حیات وحش تخمین می زند که اگر فقط یک درصد ازیک میلیارد ماسک مورد استفاده در ایتالیا هر ماه به طور نامناسب کنار گذاشته شود، می تواند منجر به جمع شدن 10 میلیون ماسک پلاستیکی در محیط و موجب آلودگی بی سابقه ای شود. تخمین زده می شود کویید 19 استفاده ماهانه 129 میلیارد ماسک صورت و 65 میلیارد دستکش در سطح جهان به دنبال دارد.
پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی ایران با دارا بودن کشتی تحقیقاتی از سال 1396، اقدام به پایش خلیج فارس و دریای عمان نموده و با داشتن داده های پایه کیفیت آب و رسوب قبل از شیوع کرونا و جمع آوری داده های مشابه پس از شیوع کرونا می تواند مرجعی معتبر جهت ارزیابی تاثیر کرونا بر آلودگی دریاهای پیرامونی باشد.
