گرامیداشت هشت سالگی کشف نفت در خزر و تاکید بر شتاب روند توسعه آن

دکتر علی اصولی مدیرعامل شرکت نفت خزر

به مناسبت بیستم اردیبهشت سالروز کشف نفت در خزر 

مارین نیوز - با توجه به بیانات مقام معظم رهبری در خصوص توجه بیش از پیش به جهش تولید در سال پیش رو، امروزه فعالیت مراكز علمی و تخصصی و ظهور روش های مختلف در عرصه اكتشاف و تولید سهم بسزایی را در حوزه بهره برداری از منابع نفتی دارند، به گونه ای كه در سال های اخیر مراكز دانش بنیان و علمی در تولید ابزارها و تكنولوژی های خاص و همچنین نرم افزارها و سخت افزارهای مرتبط با توسعه و تولید نفت در رقابتی سخت با یکدیگر هستند و با فراگیری علوم جدید، توسعه بیش از پیش خود را در زمینه كشف منابع خدادادی استمرار بخشیده و در این عرصه، وجود منابع هیدروكربوری در آب های عمیق بسیار مورد توجه جستجوگران و كاوشگران نفتی جهان قرار گرفته است.

موضوع Deepwater یا "آب عمیق" موضوعی جدید و نو پا است كه از حدود چهل سال گذشته در اخبار، كتب و مجلات تخصصی نفت و گاز جهان به چشم می خورد و كارشناسان تعاریف متفاوتی را از آب عمیق ارائه داده اند اما آنچه كه مشهود و مورد اجماع است، فعالیت های مربوط به نفت و گاز در آب های با عمق كمتر از 300 متر را فعالیت در آب كم عمق (shallow water)، بین 300 تا 1000 متر را فعالیت در آب عمیق (deep water) و بالاتر از 1500 متر را آب های فوق عمیق (Ultra Deep Water) می نامند.

به رغم جوان بودن موضوع تولید نفت از منابع هیدروكربوری آب های عمیق و با توجه به پیشرفت دانش و تكنولوژی های این حوزه بر طبق آمارهای اعلام شده در سال 2015 میلادی حداقل سهم 11 درصدی از تولید كل منابع هیدروكربوری در جهان از این منابع بوده است.

نوسانات اقتصادی، كشف شیل های نفتی و گازی، بالا بودن هزینه و ریسك های عملیاتی و کمتر بودن تجربه نیروی انسانی نیز نتوانسته است مانع از رشد و توسعه این صنعت شود و شركت های صاحب تكنولوژی و فناوری های نوین در حوزه آب عمیق از جمله شرکت های آمریکایی بطور موشكافانه ای در جستجوی مناطق مورد نظر و سرمایه گذاری در آن بوده اند به گونه ای كه از مثلث طلایی آب های عمیق آمریكای شمالی و مركزی عبور کرده و وارد قاره های اروپا، آفریقا و آسیا نیز شده اند. 

جمهوری اسلامی ایران نیز به رغم وجود منابع عظیم نفت و گاز در خشكی و آب های كم عمق خلیج فارس، بعد از انقلاب اسلامی مطالعات گسترده ای در حوزه آبهای عمیق دریای خزر را شروع و خوشبختانه موفق به شناسایی نشانه های قابل توجهی از وجود هیدروكربور در بخش جنوبی دریای خزر شد.

در همین راستا وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران بر اساس طرح جامع مطالعات دریای خزر با عنوان مطالعات SCSG طی سالهای 1378 تا 1379 توسط كنسرسیومی چهار جانبه با همکاری شركت های شل- وبا- لازمو و شركت نفت خزر با 10 هزار كیلومتر لرزه نگاری دو بعدی و انجام بیش از 2500 كیلومتر مربع لرزه نگاری سه بعدی را در حوضه های جنوبی دریای خزر به انجام رساند که میزان حجم ذخایر پیش بینی شده نفت و گاز درجا بر مبنای تفسیر لرزه نگاری ها و مطالعات تکمیلی خزر بیش از 100 میلیارد بشکه نفت در 46 ساختار شناسایی و برآورد شد، که این مطالعات ارزشمند تاثیر بسزایی در نقش و قدرت ایران بعنوان یک بازیگر مهم در بازار جهانی نفت و گاز جهان و کشورهای حاشیه دریای خزر داشته است.

براساس همین تلاش‌ های علمی و مطالعات ارزشمند زمین ‌شناسی شرکت نفت خزر به عنوان یکی از شركت های تابعه شرکت ملی نفت ایران در دی ماه 1376 با وظایف اکتشاف، توسعه و تولید منابع هیدروكربوری در حوضه خزر جنوبی و سه استان ساحلی مازندران، گلستان و گیلان و نظارت بر اجرای کلیه قراردادهای منعقد شده بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت های بین المللی جهت مطالعه و توسعه میادین نفتی در دریای خزر و همچنین نظارت بر مسائل زیست محیطی مرتبط با عملیات اکتشاف و توسعه ذخایر نفت و گاز در دریای خزر تاسیس شد و ساخت یک سکوی حفاری نیمه ‌شناور برای عملیات اکتشاف در دریای خزر جزو اهداف و اولویت‌ های این شرکت قرار گرفت و عملیات اجرایی ساخت سکوی نیمه شناور ایران امیرکبیر با قابلیت حفاری تا عمق ۶۰۰۰ متر زیر بستر دریا با همکاری شرکت ‌های توانمند ایرانی در اوج تحریم های ظالمانه به سرانجام رسید و نهایتا در سال ۱۳۸۸ ساخت این سازه عظیم و منحصربه ‌فرد و مجهز به فناوری‌ های پیچیده با وزنی حدود ۱۵۰۰۰ تن که به ‌عنوان یکی از چالش ‌های پیچیده برای شرکت نفت خزر بود با عبور از مشکلات فراوان وارد مدار عملیاتی شد و امروز سکوی نیمه ‌شناور (ایران-امیرکبیر) به عنوان نمادی از حاکمیت جمهوری اسلامی ایران و نگین درخشانی از تبحر، دانش و فناوری به عنوان برگ زرینی در تالار افتخارات صنعت نفت کشور در پهنه دریای خزر خودنمایی می ‌کند.

این سکوی منحصربه ‌فرد سرانجام با انجام عملیات موفقیت ‌آمیز حفاری در میدان سردار جنگل در تاریخ 20 اردیبهشت 1391 موفق به کشف طلای سیاه از دل خزر شد و تابوی حفاری در آب ‌های عمیق خزر را شکست و ایران برای نخستین بار در منطقه خاورمیانه وارد باشگاه فعالیت ‌های نفت و گاز در آب ‌های عمیق جهان شد.

در خصوص اقدامات شرکت نفت خزر نباید فراموش کنیم این شرکت از شروع فعالیت‌ های خود تاکنون چه مسیر پر فراز و نشیبی را برای صیانت از منابع نفتی شمال کشور طی کرده که بجز ساخت سکو می توان به تقویت زیر ساخت های توسعه در خزر از جمله ساخت سه فروند شناور چند منظوره پشتیبانی از سکو، احداث پایگاه عملیاتی، ساخت اسکله و حوضچه آرامش برای انجام عملیات اکتشاف و حفاری و در سال های اخیر نیز تلاش برای کسب تجارب علمی و دستیابی به اطلاعات ارزشمند اکتشافی آب ‌های عمیق جهت تقویت همکاری ‌های منطقه ‌ای با کشورهای حاشیه خزر در حوزه ‌های مختلف از جمله مشارکت‌ های نفتی و امضای تفاهم ‌نامه ‌های متعدد همکاری با شرکت ‌های داخلی و بین ‌المللی اشاره کرد که بر همین اساس باید بیش از پیش به این اقدامات ارزشمند به‌ عنوان سرمایه های صنعت نفت در دریای خزر توجه داشت.

بر اساس این موفقیت های صنعت نفت در شمال کشور، موقعیت ایران در منطقه استحکام بیشتری یافته و امروز تدوام فعالیت های اکتشاف و توسعه در خزر می تواند باعث تقویت ظرفیت های سیاسی، اقتصادی و تحکیم موقعیت ژئوپولیتیک ایران در منطقه و حضور موثرتر در کنوانسیون ها، نشست ها و تصمیم سازی ها باشد.

از جمله اقدامات مهم شرکت نفت خزر در سال 1398 امضاء سه قرارداد پژوهشی مصوب هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران با شرکت های دانش بنیان، نگهداشت و روز آمد نمودن تاسیسات فنی سکوی ایران-امیرکبیر و برنامه‌ ریزی برای آزمایش طولانی ‌مدت چاه‌ های میدان سردار جنگل از سوی متخصصان شرکت نفت خزر برای ارائه به مدیریت برنامه‌ ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران بوده است که در صورت تصویب، تولید زود هنگام از این میدان در دستور کار قرار خواهد گرفت.

در پایان اگرچه امروز با شیوع ویروس کرونا معادلات نفت در جهان بهم ریخته است ولی مجدداً با شروع فعالیت ها بازار نفت به حالت تعادل باز خواهد گشت و همانطور که شرکت های آمریکایی و اروپایی سالهاست با توسعه تکنولوژی و فناوری های پیشرفته در تلاش روزافزون برای بهره برداری از منابع نفتی آب های عمیق جهان می باشند، کشور ما نیز باید بیش از پیش چه از منظر اقتصادی و چه از منظر ژئوپولیتک به موضوع توسعه و تولید از دریای خزر بعنوان ارزشمندترین منبع ذخایر استراتژیک آب های عمیق خاورمیانه توجه داشته باشد.

براساس این تجربیات ارزشمند آمادگی این شرکت را در تمامی زمینه ها اعلام نموده و با قاطعیت اعلام می کنیم شرکت نفت خزر با سرمایه ها و اندوخته سنوات گذشته ضمن ماندگاری و گرامیداشت بیستم اردیبهشت ماه 1391 هجری شمسی به روند شتابان اکتشاف، توسعه و تولید در دریای خزر بیش از پیش امیدوار و مصمم می باشد.