ضرورت نگاه متفاوت به صنعت کشتی سازی کشور

دکتر شهراد کوکبی جهرمی، کارشناس ارشد صنایع دریایی کشور در یادداشتی برای مارین نیوز نوشت:

به نظر میرسد که ارجاع سفارشات اخیر ساخت کشتی های خدماتی به داخل کشور موجب ایجاد نگاه جدیدی در حوزه سیاست گذاری صنعت کشتی سازی گردیده است. ساخت کشتی های اقیانوس پیما در این نگاه نیازمند سرمایه گذاری های کلان و رقابت در بازار ساخت بین المللی بوده و به ناچار باید توسط دولت حمایت و مدیریت گردد. در حالیکه ساخت کشتی های کوچک میتواند با تکیه بر توان بخش خصوصی به خوبی در کشور توسعه یابد. بنابراین از دیدگاه آنان بهتر است سیاست گذاری کشور در حوزه کشتی سازی صرفا بر ساخت کشتی های کوچک و با استفاده ار توان بخش خصوصی متمرکز گردد. رویکرد اخیر وزارت صمت مبنی بر مرتبط کردن شرکت های خصوصی فعال در ساخت کشتی های کوچک با شرکتهای چینی به دلیل ثبات در تصمیم گیری و اجرا در مجموعه های خصوصی به نسبت بخش های دولتی و نیمه دولتی ضمن تقویت شائبه فوق سوالات زیادی را مطرح میکند و در راس آنها اینکه آیا ثبات در تصمیم گیری ها نباید همانند سایر کشورهای موفق  در این حوزه در اولویت اول در سطوح کلان سیاست گذاری کشور در نمونه برنامه های 5 ساله توسعه اقتصادی کشور نمود پیدا کند؟ قابل توجه است، برنامه حمایت از توسعه صنایع دریایی کره جنوبی در سال 1958 به تصویب رسید و به دنبال آن توسعه ظرفیت صنعت کشتی سازی این کشور در برنامه 5 ساله توسعه اقتصادی طی دوره 1962-1967 لحاظ گردید و در برنامه های بعدی نیز ادامه پیدا نمود به طوریکه ظرفیت کشتی سازی کره جنوبی طی 5 دهه 700 برابر گردید. در حالیکه که حدود دو دهه از تصویب قانون حمایت از صنایع دریایی ایران میگذرد.

شرکتهای ساخت کشتی های کوچک در مجموعه بنگاه های کوچک و متوسط قرار میگیرند. اینگونه بنگاه ها اگرچه به دلیل نقش بی بدیل خود در ایجاد درآمد و اشتغال از اهمیت ویژه ای برخوردارند ولی نقش بسیار کوچکی در توسعه تجارت دریایی کشور ایفا مینمایند، به طوریکه  ناوگان کشتی های کوچک فلزی مطابق با آمار سازمان بنادر و دریانوردی کشور با تناژ ناخالص 700 هزار تن تنها 5 درصد کل ظرفیت ناوگان دریایی کشور را تشکیل میدهند. ناوگان کشتی های اقیانوس پیمای کشور در مقابل، با متوسط تناژ کشتی 22،500 تن، 95 درصد سهم تجارت دریایی کشور را شامل میگردند. .شرکتهای مخصوص ساخت اینگونه کشتی ها، در مجموعه شرکتهای مادر قرار میگیرند و ضروریست با رویکرد راهبردی به اینگونه شرکت ها نگاه کرد. 

به نظر میرسد نگاه راهبردی به صنایع کشور مورد کم توجهی قرار گرفته است  به طوریکه استراتژی توسعه صنعتی کشور علیرغم بارها بازنویسی در دولتهای مختلف همچنان از صحنه اجرا دور مانده است. نگاه ها اصولا به صورت جزئی نگر بر جنبه صرفا اقتصادی صنایع متمرکز گردیده است. امیدواریم این نوع نگاه به نگاه راهبردی در آینده نزدیک تغییر یابد. رویکرد راهبردی متضمن نگاهی کل نگر به کلیه مولفه های تاثیر گذار  صنعت با لحاظ نمودن ارزش های افزوده القایی  است. به این معنا که به حرکت در آمدن لکوموتیو صنایع سنگین کشتی سازی موجب حرکت واگنهای توسعه در زمینه های اشتغال، اقتصاد مناطق محروم،  نیروی کار ماهر، عمق توان صنعتی، توان علمی و فناوری، خدمات عمومی، توان دفاعی و حتی در شرایط ریل گذاری صحیح، منجر به توسعه درآمدهای مالیاتی کشور میگردد و همزمان شرایط توسعه اجتماعی کشور را فراهم مینماید. به عنوان نمونه تاثیرات اجتماعی میتوان به ایجاد فرصت تاسیس و توسعه شهر های ساحلی پیرامون کارخانجات کشتی سازی اشاره نمود، همانطور که شهر سن پطرزبورگ در کنار کارخانه کشتی سازی تاسیس و توسعه یافت، چنین فرصتی در پیرامون مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) مستقر در 37 کیلومتری غرب بندرعباس وجود دارد. ایجاد شهرک 30 هزار نفری مطابق با طرح اولیه در پیرامون این مجتمع در دهستان گچین پیشبینی گردیده است. وجود شرکتهای فولاد هرمزگان جنوب، آلومینیوم المهدی، پالایشگاه نفت بندرعباس و بندر شهید رجایی در منطقه  میتواند به توسعه این شهرک کمک نماید. تاسیس این شهرک از جابجایی روزانه هزاران نفر در مسیر رفت و برگشت بندرعباس و ایجاد ترافیک سنگین در ورودی این شهر جلوگیری نموده و همزمان موجب افزایش بهره وری نیروی انسانی و کاهش آسیب هایی نظیر تصادفات جاده ای، مصرف سوخت، آلودگی هوا، استهلاک جاده و خودروها و بسیاری موارد دیگر گردد. 

در واقع ، ساخت کشتی های کوچک و کشتی های اقیانوس پیما به عنوان دو صنعت متفاوت یکی در حوزه کسب و کارهای کوچک و متوسط و دیگری در حوزه صنایع مادر میتوانند به صورت موازی در کشور توسعه یابند و در نقش پیشران های رشد اقتصادی، اجتماعی و دفاعی ظاهر گردند. ضروریست این موضوع مد نظر مسئولین کشور در حوزه سیاست گذاری اقتصاد دریا در برنامه هفتم قرار گیرد و همزمان نسبت به رویکرد اخذ شده در بهره برداری از ظرفیتهای ساخت کشتی های اقیانوس پیما و تجهیزات وابسته در برنامه جامع همکاری ایران و چین بازنگری گردد./