سهم ناچیز ایران از گردشگری دریایی

جایگاهی كه با توجه به موقعیت جغرافیایی، طبیعی وآثار باستانی موجود در ایران نشان‌دهنده بی‌توجهی و عدم كارایی مسوولان این صنعت است.بسیاری از كشورهای آسیایی طی سال‌های گذشته سعی كرده‌اند با اندك امكانات موجود صنعت گردشگری خود را رونق داده و در زمینه‌های مختلف این صنعت از جمله، گردشگری دریایی شرایط اقتصادی خوبی برای خود ایجاد كنند. كاری كه ایران در تمام این مدت از آن غفلت كرده است.

افزایش صد در صدی مسافران ایرانی در تركیه!
توریسم دریایی نیز یكی دیگر از زمینه‌های صنعت گردشگری است كه در ایران مغفول مانده و هیچ كس به فكر رونق آن نیست، در حالی كه كشوری مانند تركیه بدون داشتن جاذبه‌هایی گردشگری آنچنانی طی سال‌های گذشته توانسته تنها ساحل خود در شهر آنتالیا را به شهرت جهانی رسانده و در حال حاضر در زمینه توریسم دریایی در رده چهارم جهانی قرار دارد. و از همه تاسف بارتر اینكه خبرها حكایت از افزایش صد درصدی مسافران ایرانی به این منطقه توریستی تركیه دارند. جایی كه چند سالی است تبلیغ و برگزاری تورهای مسافرتی آن توسط آژانس‌های مسافرتی در ایران ممنوع شده است!

اما این پایان ماجرا نیست، در اردیبهشت ماه سال جاری اعلام شد میانگین رشد گردشگری دریایی دبی، از میانگین رشد جهانی این صنعت پیشی گرفته است و این شیخ نشین خلیج فارس به عنوان پیشگام صنعت گردشگری دریایی میزبان همایش گردشگری دریایی خاورمیانه شد. دبی كشوری است كه قدمت شروع شهرسازی در آن كمتر از نیم قرن است اما حالا توانسته در بسیاری از موارد از جمله صنعت توریسم گوی سبقت را از كشورهای آسیایی و البته ایران كه قدمتی چندین هزار ساله دارد، برباید.

سهم ناچیز ایران از گردشگری دریایی
ایران با وجود دارا بودن نوار ساحلی و دریایی در شمال و جنوب خود و با احتساب اینكه از شرایط مناسب و متنوع آبی برخورداراست، متاسفانه همواره سهم بسیار ناچیزی از درآمدهای گردشگری دریایی جهان و نیز خاورمیانه را به خود اختصاص داده است و گردشگری دریایی یكی از مهم‌ترین حلقه‌های مفقوده گردشگری كشورمان است وحتی زیر ساخت‌های آن نیز در كشورمان وجود ندارد.

اما بهانه‌یی كه پیوسته برای نادیده گرفتن توریسم دریایی در ایران از طرف مردم و مسوولان عنوان شده، شرایط و قوانین حاكم بر جامعه است كه جذب توریسم دریایی را با مشكل مواجه می‌كند، اما همانطور كه گفته شد این تنها بهانه‌یی بیش نیست، چرا كه ما حتی در جذب گردشگران داخلی برای این صنعت هم كاری از پیش نبرده‌ایم. در سواحل شمالی قسمت‌هایی را برای شنای زنان در دریا تدارك دیده‌اند، اما هیچ امكانات رفاهی در آن دیده نمی‌شود، وضع بهداشتی آنجا تاسف بار است.

در واقع شرایط حاكم برجامعه بهانه‌یی به دست مسوولان داده تا در این زمینه هیچ كوششی نكرده و بالطبع هیچ سرمایه‌گذاری هم در این زمینه صورت نگرفته است و به همین خاطر قسمت اعظمی از نوار ساحلی شمال ایران به دست افراد سودجویی افتاده كه آنجا را به ملك شخصی خود تبدیل كرده‌اند و با ساختن آپارتمان‌های لوكس و اجاره دادن آن به افراد پولدار هر ساله سود كلانی را نصیب خود می‌كنند. در حالی كه صنعت توریسم دریایی در ایران در حال نابودی كامل است.

تشكیل كارگروه گردشگری دریایی
آیا هیچ راهكاری برای رونق بخشیدن به این صنعت نیست؟ تنها اتفاق خوب این صنعت تشكیل كارگروه گردشگری دریایی با همت اتحادیه مالكان كشتی ایران است، اتفاقی كه حداقل این صنعت را در ایران از مرگ كامل نجات داده و راهی برای رونق آن می‌گشاید.زمانی نه چندان دور استفاده از كشتی‌های تفریحی در سواحل دریایی مختص افراد پولدار بود و هیچ فرد از طبقه متوسط یا پایین جامعه در هیچ جای دنیا توان پرداخت هزینه‌های استفاده از این كشتی‌های تفریحی یا همان كروز را نداشت،

اما با رونق گرفتن توریسم دریایی اكثر كشورها متوجه شدند كه می‌توانند با پایین آوردن هزینه‌های خود در كشتی‌های تفریحی مسافران بیشتری را به سواحل خود كشانده و سود بیشتری به دست بیاورند به همین خاطر در حال حاضر استفاده از كشتی‌های تفریحی دیگر مختص افراد پولدار نیست و خود به صنعتی تبدیل شده كه بیش از هر چیز به جذب بیشتر مسافر فكر می‌كند تا خدمت رسانی به تعداد محدودی افراد پولدار.شاید همین اتفاق‌ها در دیگر نقاط دنیا باعث شد تا اتحادیه مالكان كشتی ایران به فكر راه‌اندازی كارگروه گردشگری دریایی افتادند و سعی كردند از امكانات موجود برای رونق توریسم دریایی در ایران استفاده كنند.

افزایش 7 درصدی توریسم دریایی در سال 2011
پیش‌بینی‌ها حاكی از آن است كه تمایل گردشگران به مسافرت با كشتی‌های كروز در سال 2011 نسبت به سال گذشته افزایشی 7 درصدی خواهد داشت. به عبارت دیگر، تا پایان امسال جمعیتی حدود 16 میلیون نفر با این وسیله مسافرت خواهند كرد. یكی از دلایل این امر، كاهش هزینه‌های گردشگری دریایی است چرا كه سازمان‌های مسافرتی دریایی در سال گذشته، برای مقابله با بحران اقتصادی، هزینه‌های مسافرتی خود را كاهش دادند. با این اقدام، مسافرانی كه در شرایط معمولی از این بخش استفاده نمی‌كردند، با كشتی‌های كروز به تعطیلات رفتند.

كشور ما نیز با توجه به اینكه از سمت شمال، جنوب و غرب خود به دریا دسترسی دارد، تاكنون در این زمینه اقداماتی انجام داده كه مورد استقبال گردشگران هم قرار گرفته است. اقداماتی كه بیشتر بخش خصوصی متولی آن بوده و دولت در آن سهم ناچیزی دارد.

5000 كیلومتر مرز آبی بدون مارینا
به این جمله خوب فكر كنید، ایران بیش از 5000 كیلومتر مرز آبی دارد، وسعتی كه شاید خیلی كم بتوان در كشورهای دیگری كه توانسته‌اند خود را به رتبه‌های نخست گردشگری دریایی در دنیا برسانند، چنین مرز آبی را سراغ گرفت، اما تمام این 5 هزار كیلومتر تاكنون بلااستفاده مانده است. جالب اینجاست كه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری حتی یك مارینا هم در هیچ نقطه‌یی از این مرزهای آبی ایجاد نكرده و این خود نشانه‌یی از توجه این سازمان به صنعت توریسم دریایی در ایران است. در حالی كه كشورهای دیگر حتی با داشتن هزار كیلومتر مرز آبی چند مارینا ساخته و از این فرصت برای جذب توریست و رونق بخشیدن به این صنعت استفاده می‌كنند.

مارینا در واقع بنادری هستند كه كشتی‌های تفریحی و خصوصی می‌توانند در آن پهلو بگیرند، همان مكانی كه ما تا به حال آن را یا در سفر به كشورهای دیگر تجربه كرده‌ایم یا در فیلم‌ها.اما طی چند سال گذشته بخش خصوصی سعی كرده در این زمینه اقداماتی انجام دهد، هر چند كه همیشه با سنگ اندازی ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف مواجه شده اما به هر حال تلاش‌هایی برای رونق این صنعت از سوی بخش خصوصی انجام گرفته، اما بسیاری از مردم به دلیل دور افتادن از این صنعت آشنایی چندانی با فرهنگ گردشگری دریایی ندارند، همین امر هم ممكن است روند رشد و رونق این صنعت را آهسته كند، اما به هر حال نباید نا امید شد.

زیرساخت‌هایی كه نادیده گرفته شده‌اند
متاسفانه ایران با چنین وسعت و تنوع آبی و ساحلی در حالی از زیرساخت‌های گردشگری دریایی و ساحلی بی‌بهره است كه در آن سوی مرزها، كشورهای كوچك حوزه خلیج فارس و چون عمان با داشتن چند صد كیلومتر نوار ساحلی به خوبی از این ظرفیت استفاده كرده‌اند و منافع اقتصادی فراوانی برای كشورشان به ارمغان آوره‌اند.

پس قبل از هر چیز باید كاستی‌های این قسمت جبران شده و مسؤولان هر چه زودتر به فكر فراهم آوردن زیرساخت‌های مناسب برای رونق این صنعت باشند، چرا كه پتانسیل موجود در این صنعت اگر مورد استفاده قرار گیرد براحتی می‌تواند بسیاری از مشكلات موجود در كشور از جمله تورم، مسائل اقتصادی كه مردم با آن دست به گریبانند و البته بیكاری روز افزون جوانان را حل كرده و باعث شهرت جهانی ایران در این صنعت شود.

مقایسه امكانات گردشگری ایران با كشورهای همسایه
در نوار ساحلی شمال كشور، امكانات دریایی و حتی ساحلی خاصی وجود ندارد، در جنوب كشور هم كه تنها جزیره كیش امكانات محدودی در این زمینه دارد و همه داشته‌هایش به تعداد بسیار اندكی قایق بزرگ تفریحی خلاصه می‌شود كه قابل مقایسه با تنوع و كمیت امكانات برخی كشورهای همسایه در این زمینه نیست.

نوار ساحلی شمال كشور مربوط به بزرگ‌ترین دریاچه موجود در كره زمین است در حالی كه نوار ساحلی جنوب كشور مختص یكی از مهم‌ترین شاخ آب‌های جهان، یعنی خلیج فارس و نیز دریای عمان به شمار می‌رود كه این موضوع در نوع خود می‌تواند برای گردشگران جالب باشد، چون می‌توانند در یك سرزمین تفاوت رنگ شن‌ها و طول موج‌های ساحل دریا، بزرگ‌ترین دریاچه و یك خلیج را حس كنند.حتی كشور كوچكی چون بحرین نیز تنها از اكتبر 2009 تا می‌2010 موفق به جلب 150 هزار توریست خارجی در سواحل این كشور كوچك شد.

كشور تركیه نیز سال‌ها است كه در زمینه توریسم دریایی زیرساخت های مناسبی را تهیه كرده و هم‌اكنون به عنوان مقام چهارم توریسم دریایی مدیترانه، درصدد توسعه بیشتر گشت‌های توریستی دریایی استانبول است و تعداد كشتی‌های ویژه گشت‌های توریستی دریایی استانبول در پنج سال گذشته، از 15 به 20 درصد رشد سالانه رسیده است و موجب شده این كشور هم‌اكنون پس از اسپانیا، ایتالیا و یونان سومین كشور در توریسم دریایی مدیترانه محسوب شود.

گفتنی است هر سال بطور متوسط بیش از 1000 كشتی گشت توریستی در استانبول و كوساداسی توقف می‌كنند و جذب تقریبا دویست تا سیصد هزار توریست را برای این كشور همسایه ما را به همراه دارند و حال دوباره این سوال مطرح می‌شود كه جایگاه ایران ما در این میان چه جایگاهی است؟البته پاسخ این سوال كاملا مشخص است، ولی این نكته را نباید فراموش كرد كه تنها نمی‌توان با زیر سوال بردن وضع موجود و ترسیم وضع فعلی انتظار تحول در توریسم دریایی كشور را داشت.

پیشنهاد چند راهكار
رونق توریسم دریایی در ایران به استفاده همه‌جانبه از امكانات موجود و البته نگاهی كارشناسانه و دلسوز نیاز دارد. قبل از هر چیز باید به نیازهای گردشگران داخلی و جلب رضایت آنها توجه شود. با این كار دیگر این گردشگران برای برآورده شدن حداقل خواسته‌هایشان به كشورهایی مانند امارات و تركیه سفر نمی‌كنند، برای مثال ضروری است مسوولان گردشگری كشور و نیز مناطق آزاد كیش و قشم، كشتی‌های گردشگری مناسب و قابل رقابت با كشورهای همسایه را از طریق شركت‌های خصوصی وارد كشور كنند.

البته امكانات گردشگری دریایی تنها به كشتی تفریحی خلاصه نمی‌شود، برای مثال می‌توان با ایجاد امكاناتی كه امروزه در جهان یافت می‌شود، گونه‌های زیستی آبی را به گردشگران معرفی كرد كه البته در جنوب كشور به صورت محدود از این امكانات مخصوص وجود دارد، مثلا دو قایق آكواریومی كوچك در جزیره كیش به گردشگران خدمات می‌دهند و ضروری است ضمن متنوع كردن همین امكانات در این جزیره، در دیگر نقاط آبی كشور نیز از این نوع فناوری‌ها استفاده شود.

ساماندهی توریستی سواحل كشور نیز از برنامه‌هایی است كه با وجود اینكه همواره مسوولان بارها وعده انجام آن را داده‌اند ولی متاسفانه همه‌چیز در حد شعار باقی مانده و هنوز هیچ وعده‌یی در این زمینه محقق نشده است.باید امكانات و زیباسازی سواحل كشور به گونه‌یی شود كه گردشگران بتوانند با شرایط موجود از آن بهترین بهره را ببرند، برای مثال یكی از نقاط ضعف گردشگری ساحلی كشورمان، نبود امكانات گرفتن آفتاب در كنار ساحل، به میزان كافی است و فقدان تخت‌های مخصوص و چترهای آفتابگیر كه به زیباسازی سواحل نیز كمك می‌كند نیز به خوبی حس می‌شود. ما می‌توانیم علاوه بر رعایت تمامی شئونات و قوانین كشور شرایط را برای حضور گردشگران خارجی در این سواحل برقرار كنیم، كار سختی نیست، اما زیبا‌سازی سواحل از مهم‌ترین زیرساخت‌های این بخش به شمار می‌رود.

البته مهم‌ترین فاكتور توسعه گردشگری دریایی و ساحلی داشتن اراده دولتی است و در صورتی كه عزم توسعه گردشگری دریایی در كشور وجود داشته باشد، با همین شرایط و قوانین موجود نیز می‌توان از ظرفیت‌ها بهترین بهره را برد و جایگاه شایسته‌‌ای برای صنعت گردشگری و بویژه توریسم دریایی ایران در جهان به دست آورد.

منبع: روزنامه ملت ما