به گزارش مارین‌نیوز از روابط عمومی انجمن مهندسی دریایی ایران، حسن‌رضا صفری، رئیس هیئت‌مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران، به مناسبت روز جهانی دریانوردی ۲۰۲۵ (۸ مهرماه ۱۴۰۴)، در پیامی ضمن تبریک این روز به سرافرازان عرصه دریایی و اقتصادی کشور، رویکردهای راهبردی آینده را تبیین کرد.
متن پیام به شرح زیر است:
در آستانه روز جهانی دریانوردی ۲۰۲۵، به همه دریانوردان فداکار، مهندسان دریایی پرتلاش و آنان که دل در گرو وطن دارند و برای سرافرازی ایران در عرصه‌های دریایی گام برمی‌دارند، صمیمانه تبریک می‌گویم. این تلاش‌ها، سرمایه‌های ارزشمند کشور در راستای دستیابی به اهداف توسعه دریایی هستند.
امید دارم که با همدلی، هم‌افزایی و نگاهی آینده‌نگر، چالش‌ها به فرصت و فرصت‌ها به افتخار تبدیل شود و نام ایران در پهنه آب‌های جهان بدرخشد.
در این روز پرافتخار، جهان بار دیگر به اهمیت بی‌بدیل اقیانوس‌ها، به عنوان منبع حیات، تنظیم‌کننده آب‌وهوا، پشتیبان اقتصاد جهانی و زمینه‌ساز توسعه پایدار می‌اندیشد. شعار امسال سازمان بین‌المللی دریانوردی، «اقیانوس ما، تعهد ما، فرصت ما»، یادآور مسئولیت مشترک همه ملت‌ها در حفاظت، بهره‌برداری خردمندانه و توسعه متوازن عرصه‌های دریایی است؛ پهنه‌ای که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از آن ارتزاق می‌کنند و میلیاردها نفر آثار آن را در زندگی روزمره لمس می‌نمایند.
ایران عزیز ما نیز بخشی از این منظومه جهانی است؛ هرچند شرایط سیاسی و اقتصادی ویژه، به‌ویژه فعال شدن مکانیزم ماشه و بازگشت تحریم‌ها، واقعیتی است که باید با نگاه راهبردی و عزم ملی به آن نگریست. بر این اساس و با ضرورت تقویت روحیه ملی، شعار «وطن ما، تعهد ما، تحریم ما، فرصت ما» را به عنوان مکمل پیام جهانی مطرح می‌کنم؛ شعاری که بیانگر پیوند مسئولیت بین‌المللی با ایستادگی ملی، و تبدیل فشارها به سکوی پرتاب برای خودکفایی، نوآوری و بهره‌برداری حداکثری از توان داخلی است.
امروز، «اقیانوس ما» تنها یک پهنه آبی نیست؛ بلکه مرزهای آبی و بنادر ایران، نماد اقتدار، تجارت و تعامل بین‌المللی‌اند. «تعهد ما» فقط حفاظت از محیط زیست دریایی نیست، بلکه پاسداری از امنیت، استقلال و منافع ملی در حوزه‌های کشتیرانی، بندری و صنایع فراساحل را شامل می‌شود. «تحریم ما» در کنار محدودیت، می‌تواند محرکی برای شکوفایی ظرفیت‌های علمی، فنی و صنعتی کشور باشد. و سرانجام، «فرصت ما» تجلی آینده‌ای است که با اتکا به دانش مهندسان دریایی، مدیریت هوشمند و سرمایه‌گذاری پایدار رقم می‌خورد. به مناسبت روز جهانی دریانوردی که مصادف شده است با فعال شدن دشمنی دیرینه این مرز و بوم از طریق مکانیزم ماشه پیام ما دارای بخش‌های زیر است.
۱. اهمیت جهانی اقیانوس‌ها و شعار «اقیانوس ما، تعهد ما، فرصت ما»
اقیانوس‌ها نقشی حیاتی در بقای حیات بر روی کره زمین ایفا می‌کنند. آن‌ها حدود ۷۰ درصد از سطح زمین را پوشانده‌اند و بیش از نیمی از اکسیژن تولیدی جهان از طریق فیتوپلانکتون‌های موجود در اقیانوس‌ها تأمین می‌شود. اقیانوس‌ها به عنوان تنظیم‌کننده اصلی آب‌وهوای جهانی، حرارت و کربن را جذب کرده و دما را در محدوده قابل تحمل نگه می‌دارند. همچنین، منابع غذایی فراوانی را برای انسان فراهم می‌آورند و نقش کلیدی در اقتصاد جهانی از طریق حمل‌ونقل دریایی، گردشگری، صید و استخراج منابع طبیعی دارند.
«اقیانوس ما، تعهد ما، فرصت ما»، شعار امسال سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)، بر سه جنبه اساسی تأکید دارد:
اقیانوس ما: این بخش به گستردگی، اهمیت زیست‌محیطی، اقتصادی و حیاتی اقیانوس‌ها اشاره دارد. همچنین، به تنوع زیستی، منابع و زیبایی‌های بی‌نظیر آن که نیازمند حفاظت هستند، اشاره می‌کند.
تعهد ما: این بخش مسئولیت مشترک تمام کشورها، سازمان‌ها و افراد را در قبال حفاظت از اقیانوس‌ها، کاهش آلودگی‌های دریایی، مدیریت پایدار منابع و مقابله با چالش‌هایی مانند تغییرات اقلیمی و تخریب زیستگاه‌ها یادآور می‌شود. این تعهد شامل رعایت قوانین بین‌المللی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز و ترویج فرهنگ زیست‌محیطی دریانوردان است.
فرصت ما: این بخش بر پتانسیل‌های عظیم اقیانوس‌ها برای توسعه پایدار، ایجاد اشتغال، نوآوری در فناوری‌های دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین ارتقای سطح رفاه جامعه تأکید دارد. بهره‌برداری خردمندانه از این فرصت‌ها نیازمند دانش، سرمایه‌گذاری و همکاری‌های بین‌المللی است.
۲. پیوند مسئولیت بین‌المللی با ایستادگی ملی: شعار «وطن ما، تعهد ما، تحریم ما، فرصت ما»
در مواجهه با چالش‌های جهانی، هر کشوری مسئولیت‌های خود را در قبال جامعه بین‌المللی و همچنین اولویت‌ها و منافع ملی خود دارد. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای دریایی، از این قاعده مستثنی نیست. شرایط ویژه سیاسی و اقتصادی، به خصوص تحریم‌ها، واقعیت‌هایی هستند که باید با نگاهی راهبردی و با تکیه بر توان داخلی با آن‌ها مواجه شد.
شعار «وطن ما، تعهد ما، تحریم ما، فرصت ما» که از سوی آقای حسن‌رضا صفری، رئیس هیئت‌مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران، مطرح شده است، تلاشی است برای ادغام و هم‌افزایی تعهدات بین‌المللی با اولویت‌های ملی و تبدیل محدودیت‌ها به موتور محرکه توسعه:
وطن ما: این بخش به اهمیت توسعه سواحل، بنادر، ناوگان و صنایع دریایی در راستای تقویت قدرت ملی، امنیت اقتصادی و جایگاه ایران در منطقه و جهان اشاره دارد. توسعه دریایی به معنای توسعه ارتباطات، تجارت و تبادل فرهنگی با سایر کشورها نیز هست.
تعهد ما: همانند شعار جهانی، این بخش نیز به مسئولیت ایران در قبال حفاظت از محیط زیست دریایی، رعایت استانداردهای ایمنی و امنیتی، و مشارکت در مسئولیت‌های بین‌المللی دریانوردی اشاره دارد. همچنین، تعهد به حفظ منافع ملی در دریاها و اقیانوس‌ها، از جمله حقوق دریایی و امنیت خطوط مواصلاتی دریایی، در این بخش جای می‌گیرد.
تحریم ما: این بخش چالش‌های ناشی از تحریم‌ها را به رسمیت می‌شناسد، اما رویکردی فرصت‌محور را اتخاذ می‌کند. تحریم‌ها می‌توانند به عنوان انگیزه‌ای برای توسعه خودکفایی، تکیه بر دانش بومی، نوآوری در صنایع دریایی، و کاهش وابستگی به خارج عمل کنند. این امر به معنای سرمایه‌گذاری بیشتر در تحقیق و توسعه، آموزش نیروهای متخصص و بومی‌سازی فناوری‌های مورد نیاز است.
فرصت ما: این بخش به آینده‌ای روشن و امیدوارکننده با اتکا به ظرفیت‌های داخلی، خلاقیت مهندسان دریایی، مدیریت کارآمد و سرمایه‌گذاری پایدار اشاره دارد. فرصت‌هایی که از دل تحریم‌ها و با تکیه بر اراده ملی بیرون می‌آیند، می‌توانند ایران را در عرصه دریانوردی به جایگاهی شایسته برسانند.
۳. مفاهیم کلیدی در شعار «وطن ما، تعهد ما، تحریم ما، فرصت ما»
هر بخش از این شعار، دارای لایه‌های معنایی عمیق و راهبردی است که در ادامه به تفصیل شرح داده می‌شود:
۳.۱. «اقیانوس ما» فراتر از پهنه آبی
«اقیانوس ما» در مفهوم شعار جدید، صرفاً یک پهنه آبی گسترده نیست، بلکه نماد اقتدار، تجارت و تعاملات بین‌المللی ایران است. این عبارت به موارد زیر اشاره دارد:
مرزهای آبی و آب‌های سرزمینی: این مرزها، اولین خط دفاعی و اقتصادی کشور محسوب می‌شوند. حفاظت از این مرزها، برقراری امنیت دریایی و اعمال حاکمیت بر منابع موجود در این مناطق، از اولویت‌های اساسی است.
بنادر استراتژیک: بنادر ایران، از جمله بندر چابهار، بندرعباس، بندر انزلی و...، دروازه‌های تجاری کشور به جهان هستند. توسعه زیرساخت‌ها، افزایش ظرفیت عملیاتی، و تسهیل رویه‌های گمرکی در بنادر، نقش حیاتی در رونق اقتصادی و تسهیل حمل‌ونقل بین‌المللی ایفا می‌کند.
ناوگان تجاری و صیادی: ناوگان دریایی ایران، حامل کالا، مسافر و منابع غذایی است. ارتقای استانداردها، نوسازی و افزایش توانمندی ناوگان، تضمین‌کننده رقابت‌پذیری و کارایی در حمل‌ونقل دریایی است.
منابع دریایی: از جمله شیلات، معادن بستر دریا، انرژی‌های تجدیدپذیر (مانند انرژی امواج و باد در مناطق ساحلی) و پتانسیل‌های گردشگری دریایی. بهره‌برداری پایدار از این منابع، از اهداف مهم توسعه دریایی است.
۳.۲. «تعهد ما»؛ دامنه مسئولیت‌ها
«تعهد ما» تنها به حفاظت از محیط زیست دریایی محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد وسیع‌تری را در بر می‌گیرد:
پاسداری از امنیت دریایی: تضمین امنیت خطوط مواصلاتی دریایی، مقابله با دزدی دریایی، قاچاق و سایر تهدیدات امنیتی در دریاها.
حفظ استقلال و منافع ملی: در حوزه دریانوردی، این شامل حفظ حقوق ایران در آب‌های بین‌المللی، دفاع از منافع اقتصادی در حوزه دریایی، و جلوگیری از نفوذ بیگانگان در مناطق دریایی است.
حوزه کشتیرانی: رعایت استانداردهای بین‌المللی در طراحی، ساخت و بهره‌برداری از شناورها، ارتقای سطح دانش و مهارت دریانوردان، و توسعه خدمات بندری و دریایی.
حوزه بندری: توسعه و مدرن‌سازی بنادر، افزایش سرعت تخلیه و بارگیری، کاهش هزینه‌های لجستیکی، و تبدیل بنادر به هاب‌های منطقه‌ای.
صنایع فراساحل: توسعه فعالیت‌ها در زمینه اکتشاف و استخراج نفت و گاز در دریا، نصب و نگهداری سکوهای نفتی، و توسعه صنایع مرتبط با انرژی‌های دریایی.
۳.۳. «تحریم ما»؛ از محدودیت تا محرک
این بخش، رویکردی تحول‌گرا نسبت به تحریم‌ها را مطرح می‌کند. به جای تسلیم شدن در برابر محدودیت‌ها، تحریم‌ها به عنوان عاملی برای شکوفایی و خوداتکایی دیده می‌شوند:
محرک برای نوآوری: تحریم‌ها می‌توانند شرکت‌های ایرانی را وادار به یافتن راه‌حل‌های خلاقانه و بومی برای چالش‌های فنی و مهندسی کنند. این امر منجر به توسعه فناوری‌های جدید و افزایش دانش فنی در داخل کشور می‌شود.
تقویت ظرفیت‌های علمی و فنی: نیاز به تامین قطعات، تجهیزات و دانش فنی مورد نیاز در شرایط تحریم، سرمایه‌گذاری در مراکز تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و صنایع داخلی را ضروری می‌سازد. این امر منجر به تربیت نسل جدیدی از مهندسان و متخصصان دریایی خواهد شد.
خودکفایی در صنایع دریایی: کاهش وابستگی به واردات در ساخت کشتی، تجهیزات دریایی، و خدمات فنی، منجر به تقویت صنایع داخلی، ایجاد اشتغال و افزایش ارزش افزوده در کشور می‌شود.
توسعه بازار داخلی: تمرکز بر رفع نیازهای داخلی در شرایط تحریم، می‌تواند به رشد و توسعه شرکت‌های داخلی و تقویت بازار رقابت در داخل کشور منجر شود.
۳.۴. «فرصت ما»؛ تجلی آینده‌ای درخشان
«فرصت ما» بیانگر چشم‌انداز روشن و امیدبخشی است که با اتکا به توانمندی‌های داخلی و بهره‌گیری از رویکردی استراتژیک قابل دستیابی است:
دانش مهندسان دریایی: ارتقای سطح آموزش و پژوهش در حوزه مهندسی دریایی، تربیت متخصصان خلاق و ماهر، و به‌کارگیری دانش آن‌ها در پروژه‌های ملی.
مدیریت هوشمند: اتخاذ تصمیمات راهبردی مبتنی بر تحلیل دقیق، استفاده از ابزارهای مدیریتی نوین، و ایجاد هماهنگی بین بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی در حوزه دریایی.
سرمایه‌گذاری پایدار: جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی (در صورت رفع موانع)، هدایت سرمایه‌ها به سمت پروژه‌های اولویت‌دار، و ایجاد رونق اقتصادی در بخش‌های دریایی.
تبدیل چالش به پیشرفت: استفاده از تجارب حاصل از مواجهه با تحریم‌ها و سایر چالش‌ها به عنوان سکوی پرتاب برای دستیابی به دستاوردهای بزرگتر و تثبیت جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی.
۴. اهمیت فناوری‌های برتر و الزامات فنی و ایمنی بین‌المللی
در راستای تحقق شعارهای فوق، بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و انطباق کامل با استانداردهای بین‌المللی سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) امری حیاتی است.
۴.۱. فناوری‌های برتر روز جهان دریانوردی
فناوری‌های نوین، موتور محرکه پیشرفت در صنعت دریانوردی هستند و به ایران این امکان را می‌دهند تا با رقبا در سطح جهانی رقابت کند. برخی از این فناوری‌ها عبارتند از:
هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML):
ناوبری هوشمند: سیستم‌های خودکار ناوبری، بهینه‌سازی مسیر بر اساس شرایط جوی و ترافیک دریایی، و کاهش خطای انسانی.
نگهداری پیش‌بینانه: تحلیل داده‌های سنسورها برای پیش‌بینی زمان احتمالی خرابی تجهیزات و انجام تعمیرات پیشگیرانه، که منجر به کاهش هزینه‌های نگهداری و افزایش عمر مفید تجهیزات می‌شود.
مدیریت ترافیک دریایی: استفاده از هوش مصنوعی برای مدیریت بهینه ترافیک در بنادر و آبراه‌های شلوغ، کاهش زمان انتظار شناورها و افزایش ایمنی.
تحلیل داده‌های اقیانوس‌شناسی: پیش‌بینی دقیق‌تر وضعیت دریا، جزر و مد، و الگوهای آب و هوایی برای بهبود برنامه‌ریزی عملیات دریایی.
انرژی‌های پاک و سوخت‌های جایگزین:
سوخت‌های کم‌کربن: استفاده از گاز طبیعی مایع (LNG)، متانول، آمونیاک، و هیدروژن به عنوان سوخت‌های جایگزین برای کشتی‌ها، به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های زیست‌محیطی.
پیشرانه‌های الکتریکی و هیبریدی: توسعه و استفاده از موتورهای الکتریکی و هیبریدی در شناورها، که بهره‌وری سوخت را افزایش داده و آلودگی صوتی و هوا را کاهش می‌دهد.
انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی: بهره‌برداری از انرژی امواج، جزر و مد، و باد در مناطق ساحلی برای تولید برق و تامین نیازهای شناورها و زیرساخت‌های بندری.
طراحی سازگار با محیط زیست:
کشتی‌های سبز: طراحی شناورها با بدنه آیرودینامیک و هیدرودینامیک برای کاهش مصرف سوخت، استفاده از مواد سازگار با محیط زیست در ساخت بدنه، و سیستم‌های دفع پسماند نوین.
کاهش آلودگی صوتی: توسعه فناوری‌هایی برای کاهش صدای موتورها و پروانه‌ها، که به حفاظت از حیات دریایی، به خصوص پستانداران دریایی، کمک می‌کند.
سیستم‌های تصفیه آب توازن (Ballast Water Treatment Systems): جلوگیری از انتقال گونه‌های مهاجم دریایی از طریق آب توازن کشتی‌ها به اکوسیستم‌های جدید.
فناوری‌های دیجیتال و اینترنت اشیاء (IoT):
سیستم‌های مانیتورینگ و کنترل از راه دور: امکان نظارت و کنترل شناورها و تجهیزات بندری از راه دور، افزایش بهره‌وری و کاهش نیاز به حضور فیزیکی.
بلاک‌چین در زنجیره تامین دریایی: افزایش شفافیت، امنیت و کارایی در عملیات حمل‌ونقل و لجستیک دریایی.
کشتی‌های خودران (Autonomous Ships): توسعه فناوری‌های لازم برای عملیات خودکار شناورها، که در بلندمدت می‌تواند انقلابی در صنعت دریانوردی ایجاد کند.
۴.۲. انطباق با الزامات فنی و ایمنی قانونی بین‌المللی IMO
سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) مسئولیت تدوین و اجرای استانداردهای ایمنی، امنیتی و زیست‌محیطی در سطح جهانی را بر عهده دارد. انطباق با این الزامات برای ایران نه تنها یک ضرورت قانونی، بلکه کلید حضور فعال و مؤثر در تجارت جهانی است.
کنوانسیون SOLAS (ایمنی جان در دریا): رعایت الزامات مربوط به ساختار شناور، تجهیزات بقا در دریا، مقابله با آتش‌سوزی، سیستم‌های ناوبری و ارتباطی. تضمین ایمنی مسافران و خدمه در برابر خطرات دریایی.
کنوانسیون MARPOL (جلوگیری از آلودگی از کشتی): تدوین و اجرای مقررات سخت‌گیرانه برای جلوگیری از آلودگی دریاها ناشی از تخلیه نفت، مواد مضر مایع، فاضلاب، زباله و بخارات از شناورها. استفاده از تجهیزات و فناوری‌های نوین برای مدیریت پسماند و کاهش انتشار آلاینده‌ها.
کد بین‌المللی امنیت کشتی‌ها و تأسیسات بندری (ISPS Code): اجرای پروتکل‌های امنیتی برای حفاظت از کشتی‌ها و بنادر در برابر اقدامات غیرقانونی و تروریستی. ارزیابی منظم ریسک و اجرای طرح‌های امنیتی.
کنوانسیون STCW (استانداردهای آموزش، صدور گواهینامه و نگهبانی برای دریانوردان): اطمینان از اینکه دریانوردان ایرانی از دانش، مهارت و شایستگی لازم برای انجام وظایف خود برخوردارند. ارتقای مداوم برنامه‌های آموزشی و آزمون‌های صدور گواهینامه.
استانداردهای مربوط به خطرات نوظهور: مقابله با چالش‌های جدید مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای (با اجرای کد CII و EEDI)، استفاده از سوخت‌های جدید، و مدیریت یخ‌های دریایی در مسیرهای قطبی.
چرا رعایت استانداردها اهمیت دارد؟
ایمنی و کارآمدی ناوگان: رعایت استانداردها، ایمنی جان دریانوردان و شناورها را تضمین کرده و منجر به افزایش کارآمدی عملیاتی و کاهش حوادث می‌شود.
اعتبار و رقابت‌پذیری بین‌المللی: کشورهایی که استانداردهای خود را با الزامات جهانی هماهنگ می‌کنند، در صحنه تجارت بین‌المللی از اعتبار بیشتری برخوردارند و دسترسی آسان‌تری به بازارهای جهانی دارند.
حفاظت از محیط زیست دریایی: پیروی از مقررات زیست‌محیطی، به ویژه در مواجهه با بحران تغییرات اقلیمی، برای بقای اکوسیستم‌های دریایی حیاتی است.
جذب سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاران خارجی، تمایل بیشتری به همکاری با کشورهایی دارند که از استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی بالایی برخوردارند.
از همه فعالان، متخصصان، کارآفرینان و سیاست‌گذاران حوزه دریایی دعوت می‌کنم که این دو شعار «اقیانوس ما، تعهد ما، فرصت ما» و «وطن ما، تعهد ما، تحریم ما، فرصت ما» را یک نقشه راه مشترک ببینند. با هم‌افزایی، اراده ملی و انطباق با پیشرفته‌ترین فناوری‌ها و الزامات ایمنی جهانی، ایران را به الگویی بین‌المللی در استفاده هوشمندانه از ظرفیت‌های دریایی و تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها بدل کنیم. این مسیر، نیازمند همکاری همه ذینفعان، از بخش دولتی و خصوصی تا دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، است تا شاهد ایرانی آباد و قدرتمند در عرصه دریاها باشیم.
حسن‌رضا صفری
رئیس هیئت‌مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران
/
بیانیه رئیس انجمن مهندسی دریایی ایران به مناسبت هفته دولت: 
