تامین ۹۰ درصد نیازهای نفتی توسط شرکت‌ های فناور داخلی

به گزارش مارین نیوز، صنعت نفت و گاز یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین صنایع جهان است. این صنعت همواره کانون توسعه صنعتی کشورهای دارای نفت و گاز و مرکز ثقلی برای ارزیابی توان مهندسان و تولیدکنندگان تجهیزات در این حوزه است. ایران با دارابودن مجموع 27 درصد ذخایر نفتی و گازی، سهم قابل‌توجهی در تولید انرژی جهان دارد. طبق آمار وزارت نفت، درحال حاضر ظرفیت تولید نفت در ایران، روزانه حدود 6 میلیون بشکه و ظرفیت تولید گاز طبیعی، سالانه 400 میلیارد مترمکعب است. این ظرفیت‌های عظیم علاوه‌بر تولید ثروت، مجالی برای رشد و شکوفایی اقتصادی و علمی کشور فراهم می‌کند.تا دهه‌های گذشته، ساخت و نصب تجهیزات، استخراج و بهره‌برداری از نفت و گاز، معمولا به دست مهندسان و کارشناسان خارجی و با تکیه بر فناوری‌های کشورهای توسعه‌یافته انجام می‌شد. انعقاد قراردادهای متعدد با شرکت‌های خارجی مانند شرکت توتال فرانسه را می‌توان نمونه‌ای از حضور شرکت‌ها و مهندسان خارجی در صنعت نفت و گاز کشور دانست. البته استفاده از توان علمی و مهندسی کارشناسان خارجی، فی‌نفسه نامتعارف نیست و بسیاری از کشورهای نفت‌خیز و کشورهایی که دارای میادین گازی وسیع هستند، برای بهره‌برداری از ذخایر خود از توان مهندسان و کارشناسان خارجی استفاده می‌کنند. با این وجود، دستیابی کارشناسان و مهندسان داخلی به فناوری‌های نوین در صنعت نفت وگاز می‌‌تواند کشور را از آسیب‌هایی که به واسطه تحریم‌ها، این صنعت را تهدید می‌کند، مصون بدارد. در سال‌های اخیر و به دنبال رشد علم و فناوری و گسترش زیست‌بوم دانش‌بنیان در کشور، بسیاری از صنایع ازجمله صنعت نفت و گاز وامدار علوم و تکنولوژی‌هایی هستند که به دست مهندسان ایرانی در این عرصه ارائه شده‌اند.

یک میدان جدید نفتی به وسعت دوهزار و ۴۰۰ کیلومترمربع در گستره‌ای به طول ۱۳۰ کیلومتر و عرض ۵۰ کیلومتر و با ذخیره 53 میلیارد بشکه نفت که به تازگی و در آبان ماه سال جاری به دست کارشناسان و مهندسان ایرانی کشف شد، نمونه‌ای گویا از توان علمی مهندسان و دستیابی آنان به تکنولوژی‌های مرتبط با حوزه نفت و گاز است. در این راستا، هفته گذشته نیز رکورد جدیدی در زمینه نصب دو ابرسازه دریایی در فاصله زمانی تنها سه روز در قلب خلیج‌فارس و در میدان گازی پارس جنوبی به دست مهندسان ایرانی رقم خورد. باید اذعان کرد تا پیش از این فعالیت در پروژه‌‌های میدان گازی پارس جنوبی بدون اتکا به توان فنی و مهندسی خارجی‌ها امکان‌پذیر نبود اما تلاش کارشناسان و مهندسان ایرانی برای نصب دو ابرسازه دریایی در خلیج فارس آن هم در فاصله زمانی سه روز، نشانگر قدرت‌نمایی و توانمندی صنعتگران و نخبگان ایرانی است.طبق گفته‌های عبدالله مهرابی، مدیر بخش دریایی طرح فازهای 22 تا 24 پارس جنوبی، درحال حاضر نه‌تنها هیچ مهندس غیرایرانی‌ای در پارس جنوبی حضور ندارد و تمامی فعالیت‌ها با هر میزان درجه سختی و پیچیدگی، با توان متخصصان کشورمان، طراحی، مهندسی، اجرا و بهره‌برداری می‌شود، بلکه هرازچندگاهی شاهد به ثبت رسیدن رکوردهای جدید، کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر در بخش‌های مختلف پروژه‌های این میدان گازی مشترک هستیم.

او در توضیح اهمیت نصب این ابرسازه‌ها گفته است: «در فصلی هستیم که دریا شرایط باثباتی ندارد و در نتیجه استفاده از تجارب گذشته و هم‌اندیشی تمامی متخصصان از بدنه کارفرمایی و پیمانکاری، تصمیم گرفته شد از شرایط مساعد دریا استفاده کنیم و برای نخستین‌بار، دو سکو را در کمترین فاصله زمانی نصب کنیم. به آب‌اندازی همزمان دو سکو به‌منظور تسریع در انجام عملیات بارگیری و حمل سکوها بود. در حالی که در پروژه‌های قبلی، ابتدا یک سکو را نصب کرده و متعاقب آن، سازه‌ها و تجهیزات جانبی را نیز نصب می‌کردیم و سپس سراغ نصب سکوی دیگر می‌رفتیم؛ اما در این پروژه، نصب سکوهای 23 و 24B  را در فاصله زمانی سه روز با هم انجام دادیم تا بعد از نصب این دو سکو، اقدام به نصب تجهیزات جانبی آنها شود. اینکه تیم‌های مهندسی و اجرا و پشتیبانی توانستند نصب این دو سکو را در فاصله حدود سه روز انجام دهند، یک رکورد جدید در بخش فراساحل پارس جنوبی در کشور رقم خورده و از نظر فنی، اینکه دو ابرسازه 2500 تنی در فاصله زمانی کوتاه و دقیقا پشت سرهم، با دقت بالای فنی و مهندسی نصب شوند، کار بزرگی است که توسط متخصصان داخلی انجام شده است.»

در حال حاضر بیش از چهارهزار و 500 شرکت دانش‌بنیان مورد تایید معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در کشور فعال است. از این تعداد بیش از 350 شرکت در حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته صنعت نفت و گاز فعالیت می‌کنند؛ این یعنی بیش از هفت درصد شرکت‌‌های دانش‌بنیان در بدنه کشور در زمینه نفت و گاز فعال هستند. طبق آمارهای ارائه شده از سوی انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران در حال حاضر ۷۰ درصد نیاز صنعت نفت به تجهیزات توسط بخش داخلی تامین می‌شود، ۲۰ درصد با استفاده از مهندسی معکوس و ۱۰ درصد نهایی به دلایلی چون تکنولوژی‌‌های فوق‌پیشرفته، از طریق واردات تامین می‌شود.

سیروس تالاری، رئیس هیات‌مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با تاکید بر اهمیت دستیابی مهندسان ایرانی به فناوری‌های نوین در صنعت نفت وگاز می‌گوید: «خوشبختانه نقش شرکت‌های دانش‌بنیان به‌طور مشخص، در چند سال اخیر و به واسطه توجه دولت‌ها به دانش‌و تکنولوژی پررنگ شده است. تا پیش از این شرکت‌های فعال در حوزه نفت و گاز، در دهه‌های پس از پیروزی انقلاب مسئولیت‌های متفاوتی در بخش‌های حفاری، استخراج، بهره‌برداری و... به عهده داشتند. این شرکت‌ها در سال‌های اخیر با دستیابی به تکنولوژی‌های جدید و های‌تک توانسته‌اند تاییدیه دانش‌بنیان را اخذ کنند. بنابراین منظور از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در پروژه‌های عظیم نفتی و گازی الزاما به این معنا نیست که شرکت‌های جدیدالتاسیس در این بخش فعالیت می‌کنند.»

به گفته وی بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه نفت و گاز، حتی در صورتی که دانش‌بنیان نباشند، تکنولوژی‌محور هستند؛ شرکت‌های تکنولوژی‌محور شرکت‌هایی هستند که با استفاده از مهندسی معکوس و محاسبات مهندسی ظرفیت‌‌های مشابه خارجی را در داخل کشور بومی‌سازی می‌کنند. در حال حاضر انجمن سازندگان تجهیزات نفت قریب به 800 عضو دارد که 30 درصد از اعضای این انجمن تکنولوژی‌محور هستند و توانمندی ساخت تجهیزاتی را دارند که حتی تا 10 سال گذشته نیز امکان تولید آنها در کشور وجود نداشت. تالاری معتقد است رشد شرکت‌های فعال در حوزه نفت و گاز (منظور شرکت‌های قدیمی است) به واسطه حمایت‌های دولت نیست و چه بسا دستگاه‌های ناکارآمد دولتی بارها در مسیر فعالیت این شرکت‌ها سنگ‌اندازی کرده‌اند. این شرکت‌ها در یک نبرد و جنگ سخت توانسته‌اند با استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی در کشور به چنین دستاوردهایی دست پیدا کنند. بنابراین می‌توان گفت اتکا به توان شرکت‌های دانش‌بنیان، بهترین راهکار برای رسیدن به خوداتکایی در صنعت نفت و گاز است.

میدان گازی پارس‌جنوبی بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است که طبق آمار، در صورت برداشت کامل گاز این میدان، انرژی ۱۰ سال کل ساکنان کره زمین تامین می‌شود. مساحت این میدان ۹۷۰۰ کیلومترمربع است که ۳۷۰۰ کیلومترمربع آن در آب‌های سرزمینی ایران و 6 هزار کیلومتر مربع آن در آب‌های سرزمینی قطر قرار دارد. حجم گاز برداشت‌شدنی میدان به همراه میعانات گازی، معادل ۲۳۰ میلیارد بشکه نفت خام است.ذخیره بخش ایرانی میدان 13.3 تریلیون مترمکعب گاز درجا و ۱۹ میلیارد بشکه میعانات گازی (۹ میلیارد بشکه قابل‌برداشت) است که ۵۰ درصد ذخایر گازی ایران و هشت درصد از ذخایر گازی جهان را در خود جای داده است. ذخیره بخش قطری میدان نیز ۳۷ تریلیون مترمکعب گاز درجا و ۲۶ تریلیون مترمکعب گاز قابل برداشت و ۳۰ میلیارد بشکه میعانات گازی (۱۰بیلیون بشکه قابل‌برداشت) است که معادل 99.9 درصد ذخایر گازی قطر و ۲۱ درصد ذخایر گازی جهان است./