یک مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد بازرگانی دریایی می گوید: مطمئنا ویروس کرونا، اگر کنترل و درمان نشود به زودی اقتصاد و صنعت های جهان را فلج خواهد کرد. طبق گزارش های رسمی حجم تجارت دریایی در دنیا بین ۲۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافته است، این وضعیت تنها تجارت دریایی ایران را تحت تاثیر قرار نداده است.
مهرشاد کوهستانی، مدرس دانشگاه، کارشناس ارشد بازرگانی دریایی
مارین نیوز - پس از اینکه صنعت کشتیرانی آغاز خوبی را در روزهای نخست سال میلادی جاری به نمایش گذاشت، اما در یک چشم بر هم زدنی با گسترش و شیوع ویروس واگیردار کرونا که باعث بیماری کووید-۱۹می شود، دریای بازار کشتیرانی جهان در فاصله کوتاهی طوفانی شد و انتظار می رود ترس از ویروس کرونا سبب گسترش ناوگان کشتی ها بیکار و غیرفعال در ماه جاری و ماه های آتی شود. در کمتر از دو ماه ویروس کرونا در اکثر کشورهای دنیا شیوع پیدا کرد و موج گسترده ای از نگرانی جهان را فراگرفت و این نگرانی ها به همین جا خلاصه نمی شود؛ خسارت های اقتصادی فراگیر شدن بیشتر این ویروس نه تنها برای چین، بلکه برای کل اقتصاد جهانی بسیار حائز اهمیت است؛ ترس های مربوط به شیوع جهانی ویروس کرونا تقریبا در هر صنعتی وجود دارد و اکنون صنعت حمل و نقل دریایی در معرض آسیب های بیشتری قرار دارد. زمانیکه آلودگی، اولین ترس از ذهن برای بسیاری افراد است، این ویروس اثرات بیشتری را در اقتصاد دنیا ایجاد می کند و تاثیر منفی ویروس کرونا بر شرکت های کشتیرانی و خدمات وابسته به آن جز اولین پیامدهای کرونا بوده است.
در حالیکه همه توجهات به سمت قانون جدید سوخت جهان بود، شوک بزرگ دوم یعنی خبر انتشار ویروس کرونا از کشور چین، دومین اقتصاد بزرگ دنیا صنعت کشتیرانی را غافلگیر کرد. شیوع این بیماری کشنده به گونه ای بود که بخشی از تجارت بین الملل را به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار داد و در موج بعدی، حمل و نقل دریایی را درگیر خود کرد. بسیاری از بنادر دنیا به حالت آماده باش در آمده اند و برخی دیگر نیز از پذیرش کشتی های چینی و یا ارسال محموله به این کشور آسیایی خودداری می کنند. اقتصاد جهان برای اولین بار در یک دهه گذشته، هیچ رشدی را تجربه نخواهد کرد. ایران نیز از این طوفان جهانی در امان نیست.
چین سهم بزرگی در تجارت دنیا دارد و با شیوع این بحران نه تنها بازرگانان چینی نمی توانند به دیگر کشورها سفر کنند، بلکه حتی صادرات بخشی از کالاها هم محدود شده است. این به معنای کاهش حجم و ارزش تجارت است که بدون شک موقت خواهد بود و تا پایان دوره شیوع ویروس کرونا ادامه خواهد داشت. مجمع جهانی اقتصاد در یکی از گزارش های اخیر خود خبر داده است که شیوع ویروس کرونا، باعث کاهش سه درصدی حجم تجارت در جهان شده است. کاهش ۳۰ درصدی فعالیت اقتصادی در کشور چین، تأثیر منفی خود را بر کل تجارت جهانی و حمل و نقل دریایی گذاشته است. در صورت تداوم کُندی فعالیت اقتصادی در چین، به تعداد سفر‌های خالی کشتی ها و بیکاری انواع شناورها افزوده خواهد شد که این کار ممکن است به ورشکستگی برخی خطوط کشتیرانی و شرکت های حمل و نقلی منجر شود. فعالیت نفتکش ها و کشتی های فله نیز در هفته های گذشته تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفت. تعطیلی کارخانه های چین و کاهش تقاضا برای نفت، باعث کاهش قیمت این کالا و کندی حمل آن به شرق آسیا شده است. از سوی دیگر، وقوع طوفان در آمریکای جنوبی که مرکز تولید مواد خام فله است و شیوع ویروس کرونا بر صنعت حمل ونقل فله نیز تاثیر منفی گذاشت. چین یکی از بزرگ ترین وارد کنندگان مواد خام فله از نقاط مختلف جهان است. در هفته های گذشته صنعت حمل و نقل دریایی در این حوزه با یک کاهش نسبتا محسوس مواجه بود که به نظر می رسد در آینده نزدیک شرایط آن بهتر شود. شاخص اجاره بهای کشتی های کانتینری نیز در هفته آخر ژانویه با افت ۵ امتیازی به ۴۲۵ رسید که یکی از دلایل مهم آن، شیوع ویروس کرونا بود.
در حوزه حمل و نقل مسافر دریایی اما شرایط کمی سخت تر نیز شده است. هزاران نفری که در یک کشتی کروز در ساحل هنگ کنگ بودند اجازه پیدا کردند از آن پیاده شوند چون نتیجه آزمایش ١٨٠٠ خدمه آن از نظر ابتلا به ویروس کرونا منفی بوده است. ۳۶۰۰ مسافر و خدمه به مدت ۵ روز در این کشتی گیر افتاده بودند تا جواب آزمایش های خدمه معلوم شود. اما به ٣٧٠٠ نفری که در یک کشتی اقیانوس پیمای دیگر در ساحل ژاپن گیر افتاده اند گفته شده در کابین های خود بماند. شمار مبتلایان به ویروس کرونای جدید در این کشتی به ۶٩ نفر رسیده است. در آمریکا نیز ویروس کرونا باعث شد تا یک کشتی کروز وارد قرنطینه شود تا از ورود احتمالی این ویروس جلوگیری به عمل آید. مسافرهای یک کشتی تفریحی که در نیوجرسی پهلو گرفت، در حال انتقال با آمبولانس دیده شدند. ترس از ابتلای برخی از مسافران کشتی در هلند به ویروس کشنده کرونا باعث شده است تاکنون چهار کشور به درخواست این کشتی برای پهلو گرفتن در سواحل خود پاسخ منفی دهند.
از آنجاییکه 90 درصد تجارت جهانی از طریق دریا و بنادر انجام می شود، قرنطینه شدن ایران نگرانی هایی را از جمله کاهش سطح تجارت کشورمان از طریق دریا به وجود آورده است. پس از اعلام شیوع ویروس کرونا در ایران، همسایه های که با ایران مرز مشترک دارند، پنج همسایه زمینی یعنی عراق، ترکیه، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان تدابیری را برای محدودیت رفت و آمد با ایران به اجرا گذاشتند که از بسته شدن مرزهای زمینی، هوایی و دریایی تا توقف پروازها به مبدأ و مقصد ایران در نوسان بوده است از آنجاکه تجارت زمینی ایران با عراق بعد از تحریم اهمیت بیشتری پیدا کرده است، بستن مرزها یعنی کُند شدن تجارت با این کشور و تاثیر آن بر اقتصاد کشور است. در حقیقت بسته شدن مرز این کشورها، جریان ورود ارز به کشور را با چالش رو به رو می کند و از سرعت آن می کاهد.حتی در این مدت تعدادی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هم ممنوعیت و محدودیت هایی برای تردد کشتی های ایرانی در نظر گرفتند که این موضوع باعث سرگردانی بسیاری از شناور های ایرانی گردید. از سوی دیگر به دلیل تحریم ها بسیاری از خطوط شرکت های کشتیرانی امکان اعزام مستقیم کشتی هایشان به بنادر ایران را ندارند و محمولات متعلق به کشورمان را در بنادر کشورهای همسایه تخلیه می کنند و این بارها به طور غیرمستقیم با کشتی های تجاری دیگر یا شناورهای کوچک و سنتی وارد بنادرمان می شود.از همه مهم تر مشکلات فراوانی که برای پرسنل کشتی ها در زمان تردد در بنادر مختلف در صورت عدم رعایت پروتکل بهداشت جهانی این موضوع به تنهایی می تواند خطراتی متعددی برای سلامتی دریانوردان ایجاد نماید و این قشر بعلت شرایط کاری و زمان حضور در کشتی آسیب های جدی وارد مینماید.
برای اقتصاد ایران که با تحریم ها از یک سو و ورود به لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی FATF از سوی دیگر دست و پنجه نرم می کند؛ ناخود آگاه این تاثیر بیشتر خواهد بود. از سوی دیگر چین بزرگ ترین شریک تجاری ایران است. ایران نیز به دلیل حجم بالای صادراتی و وارداتی با این کشور نیز از این مستثنی خارج نشده است. تاثیرات منفی ویروس کرونا تمهیداتی از سوی اکثر کشورها در طیف حمل و نقل با کشتی و اقداماتی نظیر قرنطینه خدمه و کشتی ها را در پی داشته است. بنابراین با بروز شرایط اخیر، شاهد افزایش بیکاری در بین لنج داران و خدمه اینگونه شناورها همزمان با کاهش واردات و صادرات کالاها از طریق بنادر کوچک هم خواهیم بود که کاهش فعالیت بنادر محلی و کارکنان آنان را نیز به دنبال دارد. با تمام این اوصاف، همچنان وظیفه سنگینی بر عهده مسئولین بندری و متولیان و مجریان صنعت حمل و نقل کشورمان است تا از آلوده شدن این کالاها پس از ورود به کشور و همچنین آسیب رسیدن به محمولات صادراتی خوراکی ایرانی به سایر کشورها جلوگیری کنند و از سرایت بیماری های ویروسی جدید به کارکنان و کارگران بنادر جلوگیری کنند. این وضعیت تنها تجارت دریایی ایران را تحت تاثیر قرار نداده است. طبق گزارش های رسمی حجم تجارت دریایی در دنیا از۲۰ ژانویه تا ۱۰ فوریه سال جاری میلادی بین ۲۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافته که آن هم به دلیل تقلیل مراودات تجاری از طریق بنادر چینی و کاهش تردد کشتی ها در قاره آسیا است.
مطمئنا ویروس کرونا، اگر کنترل و درمان نشود، به زودی اقتصاد و صنعت های جهان را فلج خواهد کرد.
