آسیب دو چندان فقدان انجمنی مستقل و کارآمد برای صنایع دریایی

به گزارش مارین نیوز، سامان رضایی دبیر انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران و عضو فدراسیون بین المللی کارگران حمل و نقل ITF که از اعضای ارشد انجمن مهندسی دریایی ایران نیز می باشد، در خصوص انتخابات هیات مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران که قرار است 30 فروردین ماه سال جاری برگزار شود در گفتگو با این پایگاه خبری ضمن تبریک نوروز باستانی و آغار ماه مبارک رمضان به جامعه دریانوردی و فعالین صنعت دریایی، اظهار داشت: امیدوارم در این سال شاهد آغاز یک فرآیند نو و تحول واقعی و ملموس در فرآیندهای این صنعت باشیم. هر چند که این تحول و پویایی و حرکت نیازمند یک برنامه جامع و متناسب با ظرفیت های موجود و شرایط حال حاضر کشور و از آن مهمتر مشارکت تمامی ارگان ها و بخش های مختلف دولتی، خصوصی و تخصصی درتحقق آن خواهد بود.

رضایی تاکید کرد: باید توجه داشت که هر رکن و بخش نقش ویژه مختص به خود را در چنین برنامه جامعی خواهد داشت و در چنین چهارچوبی انتظار بر این است تا انجمن مهندسی دریایی ایران به عنوان یکی از مجموعه مردم نهاد علمی و تخصصی نقش ویژه خود را ایفا نماید، نقش و اثری که هیچ یک از ارگان ها و سازمان های عریض و طویل دولتی و شرکت های خصوصی و حتی دانشگاه ها نمی توانند به تنهایی آن را اجرا نمایند.

وی ادامه داد: در گذشته، انجمن مهندسی دریایی ایران به عنوان یکی از معدود مجموعه های مردم نهاد کارآمد و فعال در برنامه توسعه دریا محور توانسته بود اقدامات خوبی را آغاز نماید، اما متاسفانه یک دوره اختلافات و مباحث داخلی و غیر سازنده منجر شد تا این انجمن تخصصی مسیر دیگری را بپیماید و علاوه بر از دست دادن آن دستاوردها تا پای انحلال نیز پیش برود و در حال حاضر نیز در دوره رکود و انفعال به سر می برد و همچنان درگیر مشکلات و مصائبی است که از گذشته به ارث برده و هنوز نتوانسته خود را احیا و به جایگاه قبلی خود بازگردد. 

رضایی با بیان اینکه در حال حاضر و با توجه به تحولات عمیق در صنعت دریایی و کشتی سازی و ورود تکنولوژی های جدید به این صنعت و فاصله و عقب افتادگی بیشتر از یک سو و از سوی دیگر نیاز مبرم کشور به برون رفت از شرایط انفعالی و ایستایی موجود و ضرورت بهره برداری از برنامه های مطمئن و مسیر های جدید توسعه ای از جمله توسعه دریا محور، بیش از هر دوره ای به نقش و اثر چنین انجمن های تخصصی نیاز می باشد، تاکید کرد: بر همه فعالین و موثرین حوزه دریایی کشور از دانشگاه تا صنعت، از مدیران، اساتید و حتی دانشجویان و متخصصین و فعالین دلسوز صنعت واجب است تا در این خصوص به وظیفه اخلاقی و حرفه ای و ملی خود عمل نمایند و در فرآیند احیا آن و بدور از هر گونه فرد گرایی و مباحث شخصی، تلاش جدی در انتخاب هیات مدیره توانمند و با انگیزه مصروف دارند. در غیر اینصورت تداوم وضعیت موجود و فقدان یک انجمن مهندسی مستقل و کارآمد، آسیبهای جدی به کشور وارد کرده و خواهد نمود، که در ادامه به بخشی از این آسیب ها اشاره می گردد.

دبیر انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران در ادامه، خاطرنشان کرد: همانگونه که مستحضر هستید مشارکت و ساختار پایه ای صنعت در ایران و تا یک دهه اخیر عمدتا محدود به کشورهای اروپایی بود البته در اینجا استفاده از واژه "وابستگی صرف" به جای "مشارکت"، صادقانه تر و با واقعیت ها هم خوانتر و نزدیکتر می باشد، به عبارت صحیح ما در صنایع مختلف از خودرو تا هوایی و به طور اخص در صنایع دریایی، بیشتر مصرف کننده صرف بودیم و در مقاطعی نیز که امکان استفاده از این خدمات در غرب وجود نداشته این کمبودها را از شرق دنبال کرده ایم. یادمان نرفته که در دو دهه پیش هیچ کشوری حاضر به دادن سفارش انبوه ساخت نفتکش های اقیانوس پیمای خیلی بزرگ به صنایع کشتی سازی چین نبود، با این وجود کشتیرانی ملی ما اولین سفارشات را برای کشتی سازی های این کشور در آن زمان ثبت نمود، به عبارتی صنایع کشتی سازی چین با برخورداری از حمایت های موثر و با برنامه دولت چین و اعتماد و سفارشات کشتیرانی ملی ایران، به صورت جدی وارد عرصه کشتی سازی نفتکش های خیلی بزرگ شد و به واسطه ضعف مبرم در تخصیص به جا و صحیح منابع مالی و مدیریت در کشتی سازی داخلی و عدم هماهنگی با شرکت های کشتیرانی، صنایع دریایی ایران نتوانست از این فرصت بهره جسته و در بومی سازی و توانمند سازی این صنعت اقدام محسوس و رو به جلویی صورت دهد صنعتی که هم زمان با کره جنوبی در دهه 50 شمسی در ایران آغاز شد اما مسیری کاملا متضاد با کره جنوبی را پیمود و آن کشور آسیایی توانست در مهاجرت خواستگاه صنایع دریایی از اروپا، نقش و جایگاه مناسبی را در کشتی سازی به عنوان یکی از شاخص های مهم صنایع دریایی در آسیا و در کنار کشتی ساز با سابقه ای همچون ژاپن ایفا نماید، کشوری که همیشه در کانون بحران های بلوک شرق و غرب در جنگ سرد بود و پس از فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد، در کنار سایه جنگ کره شمالی توانست این بحران امنیتی را مدیریت کند و علاوه بر جذب سرمایه خارجی، صنایع مختلف از جمله صنعت دریایی خود را به بلوغ و جایگاه درخور و مناسبی برساند.

رضایی ادامه داد: در مقابل، سرنوشت صنایع دریایی ایران به گونه ای رقم خورد که حتی در راه اندازی حوضچه تعمیرات دوره ای کشتی های اقیانوس پیما نیز تا سال ها اقدام قابل توجهی صورت نداد. هر چند که در چند سال اخیر و پس از افزایش فشار تحریم های ترامپ، از سرناچاری و به صورت دستوری موضوع حوضچه تعمیرات برای کشتی های اقیانوس پیما در بنادر جنوبی و با نواقص فراوان راه اندازی شده است اما همچنان با استانداردها فاصله بسیار زیادی داریم. مسلما نقش انجمن مهندسی در ایجاد ارتباط سازنده و تخصصی بین صنایع دریایی و شرکت های کشتیرانی و تقویت نقش موسسات رده بندی داخلی و رفع این چالش ها می توانست کارگشا باشد. 

عضو فدراسیون بین المللی کارگران حمل و نقل ITF، با بیان اینکه امروز و پس از یک دهه مناقشه جدی هسته ای ایران با غرب و تشدید آن با اروپا در جنگ اوکراین و در زمانی که سیاست کلان کشور برای برون رفت از این شرایط، نگاه به فرصت ها در شرق دوخته شده است و در حال تغییر ساختاری و مهاجرت بخش قابل توجهی از  این مشارکت صنعتی – مالی و اقتصادی  از غرب به شرق و کشورها از جمله چین می باشد، تاکید کرد: صنایع دریایی باید از این رکود و انفعال بیرون آمده و در این برنامه کلان نقش خود را ایفا نمایند هر چند که باید توجه داشت که در پروژه های صنعتی مشترک، غربی ها انعطاف و فضای بیشتری را به طرف مقابل در انتقال فناوری و سرمایه نشان می دهند تا کشورهایی همچون چین، لذا مدیریت دولتی که نتوانسته در چند دهه اخیر به خوبی از همکاری مشترک با شرکت های اروپایی بهره لازم را ببرد قطعا در همکاری با چین و روسیه با سختی بیشتر مواجه خواهد بود و در این میان مشاوره و کمک تخصصی انجمن مهندسی دریایی توانمند، مستقل و با برنامه یه صنایع دریایی و شرکت های کشتیرانی که عمدتا از ساختار وسیع و بروکراسی کند دولتی برخوردار هستند، می تواند سازنده و راه گشا باشد.

رضایی ادامه داد: باید توجه داشت قرار نیست همه چیز را خودمان بسازیم، اما وابستگی صرف و کامل نیز به هیچ وجه به صلاح منافع و امنیت کشور نبوده و نیست، مصداق ها و تجارب ناموفق متعدد و پر حاشیه دو دهه اخیر از جمله تامین سوخت کم سولفور و سهم ناچیز در سوخت رسانی به کشتی ها در منطقه خلیج فارس و عدم بهره برداری از موقعیت استراتژیک ایران در خلیج فارس و خزر و تضعیف این موقعیت با روش های جایگزین در منطقه و ضعف در رعایت الزامات بین المللی و تامین تجهیزات کشتیرانی و پروژه های متعدد ... بیانگر این است که کشور در چند دهه اخیر  برنامه ای مشخص و متناسب با واقعیات برای این صنعت نداشته و هر از گاهی نیز با یک الزام بین المللی و یا یک رهنمود و دستور از بالا، حرکتی مقطعی و موجی با شعار دفاع از صنایع داخلی و بدون نتیجه شکل می گیرد و تمام ... .

وی با بیان اینکه در جاییکه کشتیران ها، کشتی ساز می شوند و کشتی سازها، کشتیران، تاسیس هولدینگ های ساخت کشتی با بودجه شرکت ها و عقد تفاهم نامه های پر سرو صدای چند جانبه داخلی و خارجی را بدون دستاورد ملموس برای این صنعت دانست و شرح حال چنین وضعیتی را در عبارت "به یاد و نیت اوست و به کام و لذت دوست" عنوان نمود و افزود: امیدی نیز به ساختار دولتی نیست چون مدیریت مانا و پایدار با یک برنامه جامع وجود نداشته و ندارد و با تغییر دولتها، همه چیز دستخوش تغییرات پایه ای خواهد شد. بخش خصوصی مستقل از دولت نیز توان، انگیزه و اختیار چندانی برای ورود به این عرصه را ندارد. این چند جمله شاید نزدیکترین وصف حال از وضعیت موجود صنایع دریایی می باشد و بحران های حال حاضر سیاسی و اجتماعی نیز باعث شده تا دولت عملا اولویت قابل توجهی برای تغییر این شرایط در نظر نگیرد.

عضو ارشد انجمن مهندسی دریایی ایران تاکید کرد: وجود یک انجمن مهندسی تخصصی، کارآمد و مستقل از جهت گیری های سیاسی و منفعت های مالی و اقتصادی، با پشتوانه تخصصی و به روز علمی، دانشگاهی، کارشناسی و با شناخت عمیق می تواند در تغییر این نگرش به دولت و متولیان این صنعت کمک نمایند همچنین انجمن می تواند به عنوان یک مجموعه مردم نهاد و تخصصی علاوه بر بسیج توان تخصصی و بدنه کارشناسی، به عنوان یک مطالبه، پیگیر آن در دولتها و ادوار مختلف باشد. 

رضایی ادامه داد: همچنین باید توجه داشت که صنعت دریایی و کشتیرانی در چند سال اخیر آسیب های جدی را به دلیل تحریم تحمل کرده است، که علاوه بر آثار آنی اقتصادی با آسیب های عمیق و بلند مدت مواجه شده است که از عوارض آن می توان به کاهش فعالیت های تجاری و عملیاتی ناوگان ملی، فرسودگی کشتی ها و بنادر و کاهش استاندارد و کیفیت تخصصی و عملیاتی دریانوردان در عرصه دریا اشاره نمود. لذا باید با شناسایی هدفمند منابع و امکانات موجود برای توسعه پایدار این صنعت با استفاده از تمام ظرفیت های داخلی از جمله انجمن های تخصصی در یک استراتژی مشخص و جامع اقدام گردد. 

وی در جمع بندی با بیان اینکه در بزنگاهی که مهاجرت صنعتی از غرب به شرق و همکاری های منطقه ای در دستور کار دولت مستقر قرار گرفته و همچنین نیاز شدید ناوگان ملی فرسوده و فرتوته موجود به نوسازی و تجارب ناموفق عملکرد در چند دهه اخیر، اظهار داشت: کشور و مسئولین و متولیان صنعت دریایی برای باز تعریف برنامه های توسعه ای متناسب با ظرفیت ها حقیقی و توانمندی های بالقوه و بالفعل داخلی و فرصتها در مشارکت های خارجی و برنامه متوازن با کمترین میزان ریسک و خطر و وابستگی به ناپایدارهای سیاسی، بیش از هر زمانی نیازمند تحلیل های دقیق و خالص کارشناسی مجموعه های همچون انجمن های تخصصی است. 

دبیر انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران با اشاره به اینکه از دیگر مضرات فقدان انجمن مهندسی کارآمد و فعال، عدم حمایت از طرح های و پروژه های ملی و استفاده از توان حداکثر داخلی و شرکت های دانش بنیان می باشد به گونه ای که در سال گذشته که مزین به شعار حمایت از شرکت های دانش بنیان شده بود، گفت: در خلاء حضور فعال انجمن مهندسی، این نقش را تاحدودی انجمن صنفی دریانوردان در حد بضاعت و توان خود به عهده گرفت و توانست علی رغم تمامی کارشکنی ها و مقابله های ذاتی، از چندین پروژه دانش بنیان داخلی حمایت نماید که نتیجه بخشی از این اقدامات در نمایشگاه کوچک توانمندی ‌ها و محصولات دانش بنیان حوزه صنایع دریایی در بهمن 1401 محسوس و قابل ارائه بود. 

عضو ارشد انجمن مهندسی دریایی ایران ادامه داد: مسلما در این شرایط سخت و دشوار، حضور یک انجمن مهندسی توانمند و مستقل، می تواند نقش موثری در مشاوره و کمک به مسئولین و مدیران در اخذ تصمیمات صحیح، ایفا نماید و با تحلیل مستقل و تخصصی، شرکت های کشتیرانی را از آفت دلالان و ورود شرکت های واسط و افراد غیر متخصص، فرصت طلب تا حدودی ایمن نماید./