جزیره شیف، نگینی در خلیج فارس، با لنج‌های آماده و صیادان امیدوار، منتظر اسکله‌ای است که قفل توسعه‌اش را باز کند و آینده‌ای روشن برای مردمانش رقم بزند. این جزیره، با صیادان سخت‌کوش و دریای پرثروتش ؛ جاییست که اسکله های مدرن و توسعه دقیق می‌تواند آن را به بندری چون شانگهای خلیج فارس بدل کند.
جزیره‌ای که با دریا نفس می‌کشد
در گوشه‌ای از خلیج فارس، جایی که موج‌ها با شن‌های نرم و طلایی جزیره شیف هم‌صحبت می‌شوند، زندگی مردمانی جریان دارد که دریا نه‌تنها خانه‌شان، بلکه نان‌آورشان است. این جزیره کوچک، در ۶ کیلومتری شمال بندر بوشهر و در انتهای تالاب حله، با مساحتی حدود ۱۲ هکتار و جمعیتی نزدیک به ۴,۴۰۰ نفر، گویی قلبش با هر موج می‌تپد. ساکنان شیف، که عمدتاً عرب‌زبان و اهل سنت‌اند، سال‌هاست با لنج‌های چوبی و تورهای دست‌بافت، روزگار می‌گذرانند. اما این روزها، نبود یک اسکله صیادی مناسب، مثل خاری در پای این مردمان سخت‌کوش، رویاهایشان را به چالش کشیده است. شیف می‌تواند نامی بزرگ در صنعت شیلات ایران باشد، اگر دستانش از زنجیر کمبود زیرساخت‌ها رها شود.
تاریخچه‌ای از شن و صید
جزیره شیف، که نامش در گویش محلی به معنای «مکانی مرتفع در برابر دریا» است، از دیرباز پناهگاه صیادان بوده. این جزیره ماسه‌ای، که ارتفاعش از سطح دریا به زحمت به چند متر می‌رسد، در گذشته بخشی از مسیرهای تجاری خلیج فارس بود. قدیمی‌ها می‌گویند زمانی قایق‌های کوچک با بار ادویه و پارچه در ساحلش لنگر می‌انداختند. اما امروز، هویت شیف به صیادی گره خورده است. بیش از ۱۱۰ لنج صیادی، که برخی منابع محلی تعدادشان را تا ۱۳۰ فروند هم تخمین می‌زنند، هر روز صبح با صدای موتورهای قدیمی‌شان به دل آب می‌زنند. این شناورها، اغلب دست‌ساز و فرسوده، یادگار نسلی‌اند که دریا را مثل کف دستشان می‌شناسند.
چالش بزرگ: نبود اسکله
نبود اسکله صیادی، فقط یک مشکل فنی نیست؛ بلکه زندگی ۸۰۰ خانوار را تحت تأثیر قرار داده. در شرایط جوی نامناسب، لنج‌ها یا در دریا سرگردان می‌مانند یا در ساحل شنی به گل می‌نشینند. این وضعیت نه‌تنها صید را سخت کرده، بلکه هزینه‌های تعمیر شناورها را بالا برده است. یکی از صیادان جوان می‌گوید: «پارسال لنجم تو طوفان آسیب دید. ۲۰ میلیون خرجش شد، اما هنوز درست کار نمی‌کنه. اگه اسکله داشتیم، این‌طور نمی‌شد.» گزارش‌ها نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، حداقل ۵ لنج به دلیل نبود پناهگاه امن غرق شده‌اند و خسارت‌های مالی سنگینی به بار آمده است.
وعده‌های زیرساختی و واقعیت‌های تلخ
عقیل امینی، مدیرکل شیلات استان بوشهر، بارها از اهمیت اسکله برای شیف گفته است. او اعلام کرده: «ساخت اسکله و زیرساخت‌های لازم، ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه می‌خواد. این مطالبه اصلی صیادان شیفه.» در دو سال گذشته، ۷۵ میلیارد ریال برای توسعه زیرساخت‌ها تخصیص یافته که ۲۰ میلیارد آن در سال ۱۴۰۳ صرف ساخت سایبان ۳۶۰ مترمربعی برای تعمیر تور و طناب و محوطه‌سازی شده است. اما صیادان این اقدامات را کافی نمی‌دانند. یکی از آن‌ها با طعنه می‌گوید: «سایبان خوبه، ولی ما اسکله می‌خوایم که لنج‌هامون غرق نشن.» امینی قول داده که با جذب بودجه بیشتر، پروژه اسکله سرعت بگیرد، اما هنوز تاریخ مشخصی اعلام نشده است.
گنجینه‌ای در آب‌های شیف
آب‌های اطراف جزیره شیف، مثل جعبه جواهری است که هنوز کامل باز نشده. ماهی شیر، حلوا سفید، شوریده، میگوهای صورتی و حتی گونه‌های کمیاب‌تر مثل کوسه‌ماهیان کوچک، در این منطقه فراوان‌اند. کارشناسان شیلات معتقدند این تنوع زیستی، شیف را به مکانی ایده‌آل برای پرورش ماهی در قفس و توسعه آبزی‌پروری تبدیل کرده است. اما بدون اسکله، سردخانه و امکانات حمل‌ونقل، این ظرفیت بلااستفاده مانده. سالانه بیش از ۶۰ هزار تن آبزی از بوشهر صید می‌شود و شیف می‌تواند با زیرساخت مناسب، سهمی ۱۰ تا ۱۵ درصدی در این آمار داشته باشد.
مشکلات فراتر از اسکله
زندگی صیادان شیف فقط با نبود اسکله گره نخورده. گرانی سوخت، که گاهی به لیتری ۱۰ هزار تومان در بازار آزاد می‌رسد، و سهمیه ناچیز ۶۰۰ لیتری در ماه، لنج‌ها را زمین‌گیر کرده است. صید غیرمجاز شناورهای صنعتی، به‌ویژه ترال‌کش‌ها، هم داغ دیگری بر دل صیادان گذاشته. صیادان این منطقه، می‌گویند: «ما با تور و قلاب کار می‌کنیم، اما ترال‌ها کف دریا رو جارو می‌کنن. ماهی برای ما نمی‌مونه.» فرسودگی لنج‌ها، که برخی‌شان بیش از ۳۰ سال عمر دارند، و نبود آموزش‌های مدرن هم به این مشکلات اضافه شده است. نتیجه؟ درآمدی که روزبه‌روز آب می‌رود و جوانانی که به فکر مهاجرت به شهرهای بزرگ‌ترند.
تهدیدهای زیست‌محیطی در کمین
توسعه شیف بدون توجه به محیط‌زیست، می‌تواند این جزیره را به ورطه نابودی بکشاند. تالاب حله، که شیف در انتهای آن قرار دارد، زیستگاه پرندگان مهاجر و گونه‌های آبزی حساسی است. ساخت اسکله و افزایش فعالیت‌های صیادی، اگر بدون مطالعه باشد، ممکن است به تخریب اکوسیستم منجر شود. کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که هر پروژه‌ای با ارزیابی دقیق زیست‌محیطی پیش برود و از روش‌های پایدار مثل صید انتخابی استفاده شود.
شیف در برابر شانگهای: رویایی دست‌یافتنی؟
آیا شیف می‌تواند روزی به بندری مثل شانگهای تبدیل شود؟ شانگهای، با بندر عظیمش در دلتای یانگ‌تسه، از یک روستای ماهیگیری به کلان‌شهری جهانی رسید که سالانه میلیون‌ها تن آبزی صید و صادر می‌کند. شیف، هرچند کوچک‌تر است، اما شباهت‌هایی دارد: دسترسی به آب‌های غنی خلیج فارس، تنوع زیستی بالا و مردمانی که شیلات در خونشان است. تفاوت بزرگ، زیرساخت و سرمایه‌گذاری است. شانگهای با اسکله‌های مدرن، ناوگان صنعتی، سردخانه‌های پیشرفته و زنجیره تأمین جهانی، الگویی است که شیف می‌تواند از آن بیاموزد. برای رسیدن به این هدف، شیف نیاز به سرمایه‌گذاری کلان دولتی و خصوصی، ساخت بندری مجهز با فناوری روز (مثل اسکله‌های هوشمند)، توسعه صنایع تبدیلی مثل بسته‌بندی و کنسروسازی، و اتصال به بازارهای بین‌المللی دارد. آموزش صیادان برای روش‌های صنعتی و ایجاد منطقه ویژه اقتصادی شیلاتی هم می‌تواند شیف را به «شانگهای خلیج فارس» نزدیک کند.
راهکارهایی برای رهایی از بن‌بست
برای اینکه شیف از این تنگنا بیرون بیاید، باید دست به کار شد. اول، تأمین بودجه و ساخت اسکله صیادی باید در صدر اولویت‌ها قرار بگیرد؛ اسکله‌ای که نه‌تنها پناهگاه لنج‌ها باشد، بلکه امکان تخلیه سریع و ایمن صید را فراهم کند. دوم، استفاده از فناوری‌های نوین مثل اسکله‌های خورشیدی، که با انرژی پاک کار می‌کنند، یا پهپادهای پایش کیفیت آب، می‌تواند بهره‌وری را بالا ببرد و هزینه‌ها را کم کند. سوم، آموزش صیادان برای روش‌های مدرن و پایدار، از صید گرفته تا تعمیر لنج، ضروری است. چهارم، جذب سرمایه‌گذاری خصوصی با مشوق‌هایی مثل معافیت مالیاتی می‌تواند زیرساخت‌هایی مثل سردخانه و کارخانه بسته‌بندی را به شیف بیاورد. و در نهایت، حفظ تعادل بین توسعه و طبیعت، با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، باید خط قرمز همه برنامه‌ها باشد.
نگاهی به افق: شیف در مسیر شکوفایی
تصور کنید شیف چند سال دیگر را: اسکله‌ای مجهز که لنج‌ها را در آغوش می‌گیرد، مزارع پرورش ماهی که در آب‌های آرام رشد می‌کنند، و صیادانی که با لبخند صیدشان را به بازارهای جهانی می‌فرستند. این جزیره می‌تواند نه‌تنها معیشت ساکنانش را نجات دهد، بلکه به قطبی برای شیلات و آبزی‌پروری ایران تبدیل شود. بوشهر، که حالا ۱ درصد از تولید ناخالص داخلی شیلات کشور را تأمین می‌کند، با شکوفایی شیف می‌تواند این سهم را چند برابر کند و حتی به صادرات آبزیان به کشورهای حاشیه خلیج فارس چشم بدوزد.
زمان بیداری شیف فرا رسیده
جزیره شیف، مثل کودکی است که استعدادش را دارد، اما دستش را نگرفته‌اند تا راه رفتن بیاموزد. اینجا، جایی است که دریا و انسان می‌توانند با هم آشتی کنند و آینده‌ای بسازند که هم پربار باشد، هم پایدار. با الگوبرداری از شانگهای و اجرای برنامه‌های هوشمند، شیف می‌تواند از یک جزیره صیادی ساده به بندری استراتژیک تبدیل شود. اما این رویاها بدون اراده‌ای قوی و بودجه‌ای کافی، در حد حرف باقی می‌مانند. صیادان شیف منتظرند؛ منتظر روزی که اسکله‌شان ساخته شود، لنج‌هایشان امن بمانند و سفره‌هایشان پر شود. حالا نوبت مسئولان است که قول‌ها را به عمل تبدیل کنند و این گنج خفته را بیدار کنند.
