به گزارش مارین نیوز، علی‌اکبر مرزبان، معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در یادداشتی که در ماهنامه «بندر و دریا» به چاپ رسیده به بیان فلسفه نامگذاری روز جهانی دریانوردی و اهمیت شعارهای منتخب هر سال در این‌باره پرداخته است.
حدود ۳۵ سال پیش، سازمان بین‌المللی دریانوردی با توجه به اهمیت دریا در زندگی بشر و اقتصاد کشورها به‌ویژه در حوزه حمل‌ونقل دریایی، تصمیم گرفت روزی را به پاسداشت خدمات صنعت کشتیرانی اختصاص دهد، زیرا بیش از ۸۵ درصد تجارت جهانی از نظر حجم کالا، از طریق دریا و کشتی انجام می‌شود. بر این اساس، یک روز به عنوان روز جهانی دریانوردی نامگذاری شد که معمولاً در هفته پایانی سپتامبر همزمان با هفته نخست مهرماه است. بسته به سال، ممکن است این روز در تاریخ‌های ۲۴، ۲۵ یا ۲۶ سپتامبر باشد.
خوشبختانه در ایران نیز چند سالی است روز جهانی دریانوردی در تقویم رسمی کشور در تاریخ هشتم مهرماه ثبت شده و گرامی داشته می‌شود.
اقیانوس ما؛ تعهد ما، فرصت ما
شعار امسال که به تصویب IMO رسیده است، چنین است: «اقیانوس ما؛ تعهد ما، فرصت ما». اما منظور چیست؟ «اقیانوس» در واقع همه آب‌ها را شامل می‌شود؛ دریا نیز بخشی از همین گستره است اما اقیانوس‌ها وسعتی بسیار فراتر دارند. دلیلش هم روشن است: اقیانوس‌ها همان دریاها هستند اما در ابعادی گسترده‌تر.
چرا گفته شده «تعهد ما و فرصت ما»؟ زیرا دریا سرشار از فرصت است: از صنعت شیلات و ماهیگیری گرفته تا تحقیقات گوناگون درباره آبزیان؛ از منابع زیرزمینی بستر دریا که عمدتاً نفت و گاز است تا دیگر فرصت‌های خدادادی همچون گردشگری و تفریحات دریایی.
بنابراین پرسش اساسی این است: آیا بشر از این فرصت‌ها به‌درستی استفاده می‌کند؟ آیا جمهوری اسلامی ایران با داشتن ۵۸۰۰ کیلومتر مرز آبی در شمال و جنوب، توانسته از این نعمت الهی که حتی در قرآن کریم نیز در چندین مورد به آن اشاره شده به شایستگی بهره‌برداری کند؟ در قرآن هم به نعمت‌های دریا برای مردم اشاره شده و هم به نقش کشتیرانی.
حال باید دید ما و دیگر کشورها تا چه میزان توانسته‌ایم با وجود همه پیشرفت‌های بشر در یک قرن اخیر، از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم: در انرژی و منابع زیرزمینی چه میزان؟ ۱۰ درصد، ۲۰ درصد یا بیشتر؟ در شیلات چطور؟ در کشتیرانی، در گردشگری و دیگر بخش‌ها چه مقدار؟ مجموع این فعالیت‌ها همان چیزی است که امروز از آن به عنوان «اقتصاد دریایی»، «اقتصاد آبی» یا «توسعه دریامحور» یاد می‌شود؛ مفاهیمی که خوشبختانه در کشور ما نیز جایگاه پیدا کرده‌اند.
پس، اقیانوسی که ۷۰ درصد سطح جهان را پوشانده و خداوند به عنوان نعمتی بزرگ در اختیار بشر قرار داده، باید فرصتی برای بهره‌برداری صحیح باشد. این همان بخش «فرصت ما»ست.
اما پیش از آن، بخش «تعهد ما» مطرح می‌شود: آیا هنگام استفاده از این فرصت‌ها، به تعهداتی که نسبت به آنها داریم عمل می‌کنیم؟ این تعهدات چیست؟ مهم‌ترین آنها، تعهدات زیست‌محیطی است. آیا در بهره‌برداری از منابع زیرآبی به تعهد خود مبنی بر عدم آلودگی آنها پایبندیم؟
دوم، در حمل‌ونقل دریایی و فعالیت‌های کشتیرانی، آیا به تعهدات‌مان برای جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها عمل می‌کنیم؟
سوم، حتی فراتر از دریا، صنایع ساحلی همچون پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها که پساب‌ها و آلاینده‌های خود را به آب‌ها سرازیر می‌کنند، متعهدند از آسیب به محیط‌زیست جلوگیری کنند. این تعهدات تنها محدود به دریا نیست، بلکه خشکی و مدیریت پسماندها و زباله‌ها را نیز شامل می‌شود. در همین راستا، «کنوانسیون لندن» برای مدیریت پسماندها و جلوگیری از آلودگی دریا تصویب شده است.
بنابراین ما علاوه بر تعهد به پیشگیری از آلودگی، تعهد به مقابله با آن در صورت وقوع نیز داریم. مهم‌تر از همه این است که آیا واقعاً به این تعهدات عمل می‌کنیم؟ این پرسشی است که روز جهانی دریانوردی هر ساله یادآوری می‌کند.
تعهد دیگر ما این است که حالا که کشتی‌ها فعالند و به‌سختی کار می‌کنند، دریانوردان ما باید از حمایت‌های لازم برخوردار شوند. اگر در دریا خدای‌ناکرده حادثه‌ای رخ دهد، پرسش اینجاست: آیا کشوری ساحلی که هیچ ارتباط مستقیمی با کشتی ندارد اما کشتی صرفاً از آب‌های ساحلی آن در حال تردد است، تعهدی نسبت به این کشتی دارد که در شرایط اضطراری یا سانحه قرار گرفته است؟ و مهم‌تر از آن، تعهد من نسبت به افرادی که روی کشتی کار می‌کنند، خدمه یا حتی مسافران کشتی چیست؟
بنابراین ما در این حوزه با مجموعه‌ای از تعهدات بین‌المللی روبه‌رو هستیم. برای نمونه، کنوانسیون‌های مقابله با آلودگی دریایی مانند OPRC یا کنوانسیون‌های مرتبط با تجسس و نجات (SAR) که همه کشورها و کشتی‌ها فارغ از پرچم‌شان در شرایط اضطرار به اجرای آن متعهدند.
پس ما فرصتی داریم تا از دریا در ابعاد مختلف بهره‌برداری کنیم اما در کنار فرصت‌ها، تعهداتی نیز وجود دارد. به عنوان نمونه در حوزه صیادی، این پرسش مطرح می‌شود: آیا استفاده من از منابع آبزی مانند گونه‌های مختلف ماهی به چرخه طبیعی زیست‌بوم دریایی آسیب می‌زند یا خیر؟ اینجاست که تعهد به طور مستقیم به مسئولیت تبدیل می‌شود. در واقع، تعهد یعنی مسئولیت؛ و این شعار، شعاری کلیدی است.
کشتیرانی پایدار با ایمنی دریانوردی
بحث کشتیرانی پایدار که در ۳-۲ سال اخیر نیز به عنوان یکی از شعارهای اصلی ما مطرح بوده، در کنار ایمنی دریانوردی اهمیت ویژه‌ای دارد. موضوع توسعه پایدار که از سوی سازمان ملل با معرفی ۱۷ هدف کلان دنبال می‌شود، بستری برای طرح مفهوم کشتیرانی پایدار نیز فراهم کرده است.
کشتیرانی پایدار در واقع در گرو ایمنی پایدار دریانوردی است؛ به این معنا که کشتیرانی باید همواره برقرار و پایدار بماند. دلیل آن روشن است: برای تحقق تجارت جهانی پایدار و استمرار نقل‌وانتقال کالا بین کشورها، پایداری صنعت کشتیرانی ضروری است. بیش از ۸۵ درصد حمل‌ونقل کالاها در دنیا از نظر حجم از طریق دریا انجام می‌شود، بنابراین آشکار است که نیازمند کشتیرانی پایدار هستیم.
اما این پایداری بدون ایمنی دریانوردی امکان‌پذیر نیست. ایمنی دریانوردی مفهومی چندبُعدی است که حداقل ۴ حوزه را در بر می‌گیرد: نخست ایمنی خود کشتی به عنوان یک سرمایه بزرگ، چرا که مالک یا سرمایه‌گذار میلیون‌ها دلار برای خرید و تجهیز کشتی هزینه کرده است. دوم ایمنی سرنشینان، خدمه و مسافران کشتی. سوم ایمنی کالاهای باارزش حمل‌شده که گاهی ارزش آنها به میلیاردها دلار می‌رسد. چهارم ایمنی کشورهای ساحلی که کشتی‌ها در آب‌های سرزمینی آنها تردد می‌کنند، زیرا هرگونه حادثه یا نقص ایمنی می‌تواند خسارات زیست‌محیطی و اقتصادی برای این کشورها به همراه داشته باشد. بنابراین بحث پایداری کشتیرانی را باید همگام با توسعه پایدار اقتصاد جهانی و به عنوان پیش‌نیاز آن در نظر گرفت.
درباره وضعیت ایمنی در ایران، با وجود فشارهای حداکثری تحریم‌ها در سال‌های اخیر، صنعت کشتیرانی کشور با اتکا به ظرفیت‌های داخلی توانسته مسیر خود را حفظ کند. همان‌طور که مقام معظم رهبری تأکید کرده‌اند، قدرت باید درون‌زا باشد؛ این امر تنها محدود به حوزه نظامی نیست و در بخش اقتصادی نیز جلوه دارد. یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی که می‌توان به آن پرداخت، حوزه‌های دریایی است. این موضوع در سیاست‌های کلی نظام در سال ۱۴۰۲ ابلاغ شد و سپس در مصوبه هیئت وزیران در اردیبهشت ۱۴۰۳ و برنامه هفتم پیشرفت نیز مورد تأکید قرار گرفت.
خوشبختانه با تکیه بر دانش بومی، امروز می‌توان گفت حدود ۹۹ درصد دریانوردان ناوگان ملی ایران، ایرانی هستند و این امر به طور مستقیم امنیت و ایمنی کشور را تقویت می‌کند.
با وجود فشارها و تحریم‌ها، به مدد تخصص، تجربه، تجهیزات و امکانات داخلی، اقتصاد دریایی کشور پابرجاست و استانداردهای لازم را به عنوان عضو کنوانسیون‌های بین‌المللی دریایی رعایت می‌کند.
/
۷۳۰ روز از ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریامحور گذشت؛ 
